به گزارش روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری ایران، میثم دقتی‌نجد مشاور مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در امور همکاری‌های بین‌الملل در این نشست به روند رشد شتابان شهرنشینی در ایران طی سده اخیر اشاره کرد و گفت: درحالی‌که جمعیت شهری کشور طی 90 سال ۲۶ برابر افزایش یافته، جمعیت روستایی تنها سه برابر شده است. این واقعیت، به‌ویژه طی بازه زمانی ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵، نسبت جمعیت شهری را به بیش از دو برابر رسانده و جمعیت روستایی را به نزدیک یک‌سوم کاهش داده است. در ادامه این روند، پیش‌بینی می‌شود تا بیست سال آینده جمعیت شهرنشین از مرز ۷۴ میلیون نفر بگذرد و در صورت فقدان راهبردهای سازگار با اقلیم، فشار مضاعف بر کلان‌شهرها و حاشیه آنها وارد خواهد شد .
او با اشاره به پیامدهای مستقیم تغییرات اقلیمی بر الگوی استقرار جمعیت، افزود: افزایش خشکسالی، تغییر الگوی بارش و بروز مخاطرات جوی نظیر سیلاب‌های ناگهانی، طوفان‌ها و دما سبب شده است بخش‌هایی از کشور به‌ویژه سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، کرمان و خوزستان، شاهد مهاجرت‌های گسترده اقلیمی به بیرون از استان باشند. این وضعیت موجب خالی‌شدن بخش بزرگی از سکونتگاه‌های انسانی در این مناطق و افزایش فشار جمعیتی بر سایر شهرها شده است.
استان کرمان؛ یکی از کانون‌های مهاجرفرستی آینده
مشاور مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به شاخص‌های اقلیمی و اقتصادی استان کرمان، آن را یکی از کانون‌های مهاجرفرستی دانست و اظهار کرد: استان کرمان با بیش از ۳.۲ میلیون نفر جمعیت و ۷۳ شهر، یکی از استان‌های پرجمعیت کشور است که حدود ۴۴ درصد ساکنانش در مناطق روستایی زندگی می‌کنند.
او ادامه داد: متوسط بارندگی سالانه این استان تنها نیمی از میانگین کشور است و از میان ۷۳ شهر، ۱۳ شهر با مجموع ۶۱ درصد جمعیت استان در وضعیت قرمز منابع آبی قرار دارند، اقتصاد روستایی کرمان عمدتاا متکی به کشاورزی تک‌محصولی (پسته و مرکبات) است و افت کیفیت منابع آبی به کاهش اشتغال، افت درآمد و در نهایت مهاجرفرستی درون‌استانی و برون‌استانی منجر شده است.
ریشه‌های گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی
دقتی‌نجد در تبیین دلایل شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی، عوامل متعددی را برشمرد که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: توزیع ناعادلانه امکانات و خدمات و عدم تحقق آمایش سرزمین، تورم و تکانه‌های اقتصادی ناشی از محدودیت‌های بین‌المللی، تغییرات اقلیمی و افزایش خشکسالی، بحران‌های سیاسی منطقه‌ای، نادیده‌گرفته‌شدن اقشار کم‌درآمد در سیاست‌های شهری و مسکن، تک‌بخشی بودن اقتصاد روستایی، فقدان برنامه‌های دانش‌بنیان سازگار با اقلیم، و مدیریت چندگانه در حریم شهرها.
او افزود: رخدادهای حدی اقلیمی نظیر افزایش دما، کاهش منابع آبی، بیابان‌زایی، افت امنیت غذایی، افزایش فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی و افزایش بیماری‌های انسانی و دامی، زنجیروار به تشدید فقر، ازبین‌رفتن زیست بوم‌های انسانی و گسترش سکونت غیررسمی دامن زده‌اند.
مشاور مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران ادامه داد: گسترش حاشیه‌نشینی نه‌تنها ساختار فضایی‌ـ‌کالبدی شهرها را متاثر کرده، بلکه پیامدهایی همچون تخلیه روستاها، افزایش نابرابری در توزیع خدمات اجتماعی، شکاف طبقاتی و تمرکز فقر در محدوده‌های پرخطر را به‌دنبال دارد. این سکونتگاه‌ها معمولاً بدون مجوز، خارج از محدوده رسمی توسعه شهری و در پهنه‌های آسیب‌پذیر شکل می‌گیرند و نیازمند برنامه‌ریزی پیش‌نگرانه‌اند.
ضرورت توجه به طرح ها و برنامه های پیش گیری و پیش نگری
او با تاکید بر اینکه خشکسالی در ایران به یک «کلان‌روند اقلیمی» (Macro Trend) بدل شده است، گفت: در صورت فقدان اصلاحات اساسی در سیاست‌های توسعه روستایی و کشاورزی، حدود سه میلیون نفر از ساکنان مناطق کوهستانی و خشک کشور در معرض مهاجرت اجباری قرار خواهند گرفت. ازاین‌رو و به اتکای راهنمای اقدام سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی مصوب سال 1402، پیش‌نگری و پیشگیری از شکل‌گیری این نوع سکونتگاه‌ها باید فراتر از مدیریت مسکن، در سطح سیاست‌های کلان توسعه اقتصادی، اجتماعی و فضایی تعریف شود.
دقتی‌نجد در پایان سخنرانی خود، مجموعه پیشنهادات خود را برای مدیریت این روند در مقیاس کلان و محلی ارایه و عنوان کرد: تشکیل کمیته های تغییر اقلیم در دستگاه های اجرایی و زیرمجموعه های تابعه همزمان با بازبینی برنامه ملی توسعه با رویکرد سازگاری با تغییرات اقلیمی در مقیاس کلان از اولویت های اقدام است و در مقیاس خرد نیز انطباق برنامه های هماهنگ در مقیاس ملی، استانی و شهری برای شناسایی و مدیریت کانون های مهاجرت اقلیمی، تقویت معیشت جایگزین و تاب آوری اقتصادی در مبادی مهاجرت، برنامه ریزی برای اسکان گروه‌های کم درآمد در شهرهای بزرگ و همچنین اسکان مجدد ساکنان محدوده‌های در معرض خطر از دیگر اقداماتی است که می‌بایست به فوریت انجام شود.
