نابسامانی شهرها زندگی شهروندان را دچار مخاطرات و اختلال فراوان و کیفیت سکونت را به نازلترین وضع خود مبدل کرده است. نمودهای این نابسامانی در پهنههای مختلف شهری به شکل عرصههای ناکارآمد، بخشهای وسیعی از شهرها را در برگرفته و جمعیت قابل توجهی از ساکنان شهر به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم از مسائل و مشکلات آن رنج میبرند. مهمترین مسائل مبتلا به شهرها بویژه کلان شهرهای کشور عبارتند از :
- فقرشهری، مشتمل بر فقر درآمدی، فقر بهداشتی – آموزشی و خدمات اجتماعی، فقر خدمات پایه ( زیربنائی و روبنائی) از قبیل شبکه آب سالم، توزیع برق و سایر خدمات زیربنائی و خدمات درمانی، فقر امنیت و بسیاری محرومیتهای دیگر.
- ناکارآمدی نظام جابجائی، تحرک، جنبش و پویائی شهری در یک نظام ساختاری و یکپارچه شهری
- نابرابریهای فضائی- کارکردی، توسعه نامتعادل و ناهماهنگ و توزیع نابرابر خدمات
- بحران هویت، تنزل ارزشها، افت منزلت اجتماعی – مکانی و بیتوجهی به حفاظت و حراست از میراث معنوی- طبیعی و ملموس
- تابآوری پائین شهرها در مواجهه با بلایا و مخاطرات، کاهش ایمنی، خطرپذیری و ریسک
- تنزل کیفی محیطزیست، آلودگیها، بحران آب، تخریب زیستبومها، کمبودها و توزیع نامناسب فضای سبز
ناکارآمدی نظام طرحریزی و برنامههای توسعه شهری در مواجهه با مسائل فوق، بر ضرورت توجه و تدوین یک دستورکار شهری جدید میافزاید. بیش از چهار دهه از برنامهریزی و تهیه طرحهای توسعه شهری میگذرد. این طرحها با رویکردی اقتدارگرا، از بالا به پایین، کمی و کالبدی نتوانستهاند راهحلهای کارآمدی را در مواجهه با مسائل و مشکلات شهر و شهروندان ارائه نمایند. به استناد تجارب جهانی و بررسی سیاستها و برنامههای توسعه شهری در کشورهای توسعه یافته، سیاست بازآفرینی شهری با رویکردی شهرنگر، جامع و یکپارچه با تاکید بر مقوله کیفیت زندگی بعنوان یک دستور کار شهری جدید میتواند برنامه مناسبی برای پاسخگوئی به نیازهای کنونی شهر و شهروندان باشند. امروزه این سیاست در قالب برنامههای موضوعی متنوع و گسترده از قبیل برنامه کاهش فقر شهری، تابآوری شهری، همه شمولی و مقابله با جریان طرد اجتماعی، رنسانس شهری، شهرپایدار ، عدالت فضائی- اجتماعی، توانمندسازی، حکمروائی خوب، حفاظت و باززندهسازی مطرح و به مورد اجرا گذاشته میشوند. عرصههای متنوعی از شهر نیز که دچار نابسامانی و مسائل و مشکلات فضائی- کارکردی هستند نیز مشمول این سیاست هستند. بازآفرینی مبادی ورودی شهرها، رودخانه ها و حاشیه عرصه های طبیعی، فضاهای عمومی، ایستگاههای راه آهن، محلات، اراضی مستعد توسعه مجدد، پایانه های شهری و مراکز تاریخی شهرها از نمونه های قابل توجه اند.
وزارت راه و شهرسازی در تلاش است با طرح این دستور کار شهری جدید سیاست نوینی را برای خروج از این بحران در عرصه توسعه شهری رقم بزند.
دکتر محمد سعید ایزدی – معاون وزیر راه و شهر سازی ومدیر عامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران
