سكونتگاه‌های غیررسمی اصطلاحی است كه ما آن را تحت عنوان مناطق حاشیه‌ای شهر نیز به‌كار می‌بریم. البته سكونتگاه‌های غیررسمی تنها مختص به اطراف شهرها نیست و درون شهرها نیز این مناطق وجود دارند. در این سكونتگاه‌ها ۱۰تا ۱۱میلیون نفر زندگی می‌كنند.سكونتگاه‌ها ی غیررسمی الزاما در حاشیه شهرها واقع نشده‌‍‌اند. سكونتگاه‌های غیررسمی به مناطقی گفته می‌شود كه از خدمات عمومی واجتماعی بی‌بهره‌اند. با توجه به اینكه خدمات عمومی و اجتماعی به این مناطق ارائه نشده است، زمینه افزایش آسیب‌های اجتماعی و جرایم در آنها بیشتر از سایر مناطق شهری است. تأثیر آسیب‌های اجتماعی در سكونتگاه‌های غیررسمی روی كودكان، زنان و مردان مشهود است.
یكی از سكونتگاه‌های غیررسمی تهران كه پیش‌تر با آسیب‌های اجتماعی فراوان روبه‌رو بود خاك سفید بود. اما امروز درون خود شهر تهران مناطقی نظیر زیر پل مدیریت، فرحزاد، پاسگاه نعمت آباد و عبدل آباد دچار این وضعیت هستند. در مجموع می‌توان گفت كه تا‌كنون در شهر تهران ۳۰نقطه با این ویژگی شناخته شده است. البته تهران یكی از شهرهای كشور است كه مشكل سكونتگاه‌های غیررسمی در آن وجود دارد اما رتبه اول از نظر تعداد سكونتگاه‌های غیررسمی در كشور را شهر مشهد دارد. حدود یك سوم جمعیت شهری مشهد ساكن اینگونه محلات هستند.
با توجه به اینكه خدمات اجتماعی كمتر از سایر خدمات به سكونت گاه‌های غیررسمی ارائه شده است و با توجه به حضور اقوام مهاجر با فرهنگ‌های مختلف، زمینه برای آسیب‌های اجتماعی بیش از سایر مناطق در سكونتگاه‌ها ی غیررسمی فراهم است. ورود كم دستگاه‌های دولتی به این مناطق نظارت دستگاه‌های دولتی و مشاركت مردم در امور این مناطق را كاهش داده است.اگر این مناطق به‌دلیل تردد بسیاركم و پایین بودن نظارت ایزوله شوند (در انزوا قرار گیرند) آسیب‌های اجتماعی و جرایم در آنها به‌شدت افزایش خواهد یافت. باید توجه داشت كه امكان حذف این مناطق وجود ندارد. سیاست هم ادغام این مناطق با ارائه حد متوسطی از خدمات اجتماعی به سایر مناطق شهری است.
افراد ساكن در سكونتگاه‌های غیررسمی هم شهروندان كشور ما هستند وباید آنها را در امور اجتماعی مناطق خود مشاركت داد. این امر در واقع با افزایش خدمات اجتماعی و حضور مددكاران اجتماعی محقق می‌شود. می‌توان به‌طور تقریبی گفت كه حدود یك چهارم جمعیت كشور را این افراد تشكیل می‌دهند. اعتقاد ما براین است كه باید حقوق شهروندان این مناطق رعایت شود. پیش‌تر نیز لزوم دسترسی این مناطق به خدمات مختلف در سند ملی احیا، نوسازی و توانمندی بافت‌های فرسوده قید شده است. طبق این سند كه در سال۱۳۹۳ تنظیم شده، تا سال ۱۴۰۴حد متوسطی از خدمات اجتماعی باید به سكونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ها ارائه شود. حركات سلبی و بولدوزری در این مناطق تأثیر‌گذار نخواهد بود. در این زمینه باید از رویكرد اجتماعی استفاده كرد.
* سید حسن موسوی چلک / رئیس انجمن مددکاری ایران
منبع : پایگاه خبری وزارت راه و شهر سازی
