محمد آئینی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در جلسه‌ای که با حضور کارشناسان در محل این شرکت برگزار شد، به تبیین بسته تشویقی شهرسازانه که چندی پیش در شورایعالی شهرسازی و معماری و در جهت تسهیل ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده به تصویب رسید، پرداخت و گفت: در کنار این بسته تشویقی یکسری ظرفیت‌های بالقوه‌ای وجود دارد که اگر به درستی شناخته شوند، کارایی بسته تشویقی را دو چندان می‌کند.
او با اشاره به اینکه در کل کشور 166 هزار هکتار بافت ناکارآمد شامل بافت‌های فرسوده میانی، سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های تاریخی وجود دارد، تصریح کرد: در بافت فرسوده میانی بیش از 50 درصد بناها ناپایدار بوده و بیش از 50 درصد معابر عرض کمتر از 6 متر دارند. همچنین مساحت بیش از 50 درصد بناها کمتر از 200 متر مربع است و در واقع سه ویژگی بافت‌های فرسوده یعنی ناپایداری، ریزدانگی و نفوذناپذیری را همزمان دارند که بهترین شرایط برای ایجاد بدترین وقایع در هنگام بلایای طبیعی از جمله سیل و زلزله به شمار می‌روند.
آئینی با اشاره به این که حدود 5 میلیون و 800 هزار واحد مسکونی در این 166 هزار هکتار بافت ناکارآمد وجود دارد، تصریح کرد: علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته طی 20 سال گذشته، در حال حاضر 2میلیون و 682 هزار ساختمان ناپایدار در کشور وجود دارد و حدود10 میلیون نفر در این بافت‌ها و در شرایط پر خطر زندگی می‌کنند.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با اشاره به این که نیاز به اقدام در دو حوزه نوسازی واحدهای مسکونی ناپایدار و محرومیت‌زدایی از راهکارهای رفع این معضل به شمار می‌رود، به ظرفیت‌های موجود در بافت‌های ناکارآمد برای تولید مسکن اشاره کرد و گفت: تاکنون در کل کشور 210 هزار پلاک فرسوده نوسازی شده و 670 هزار واحد نیز تولید شده است. در واقع به ازای هر پلاک فرسوده سه واحد ساخته شده است و در مجموع ظرفیت ساخت 5 میلیون واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده وجود دارد.
او با اشاره به اینکه دو دیدگاه در خصوص نوسازی بافت‌های فرسوده وجود دارد، خاطرنشان کرد: دیدگاه اول این است که باید از تمام ظرفیت موجود در شهرها استفاده کرد؛ در این دیدگاه تا جایی که امکان دارد و به کیفیت زندگی شهری لطمه نمی‌زند، می‌توان از زمین شهری برای ساخت مسکن استفاده کرد. محاسبه و توجه به عدم النفع زمین با سایر کارکردهای تولیدی و اختصاص آن به مسکن یکی دیگر از موارد مطرح شده در این دیدگاه به شمار می‌رود.
معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: دیدگاه دوم بر ساخت واحدهای ویلایی و زندگی مردم در خانه‌های بزرگ و حیاط‌دار تاکید می‌کند اما سوالی در این جا مطرح می‌شود که تا چه اندازه اجازه استفاده از سرزمین برای ساخت و ساز مسکن وجود دارد. جواب این است که فقط در 8 تا 10 درصد از سطح کل کشور امکان زیست انسانی، جانوری و گیاهی وجود دارد. به عبارت دیگر صنعت، خدمات، کشاورزی و مسکن صرفا در این 10 درصد توزیع می‌شود.
آئینی با اشاره به این که تا کنون مدل‌های مختلفی برای نوسازی بافت‌های فرسوده به کار برده شده است، عنوان کرد: در دولت سیزدهم و در سند تحول مردمی این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است. در سند تحول دولت مردمی سیزدهم، نوسازی بافت فرسوده شهری و روستایی جزو یکی از چهار اولویت اصلی قلمداد شده است، راهبرد این سند، اولویت نوسازی محله‌ای و اصلاح محله با حمایت ویژه از توسعه‌گران به عنوان نهادهای واسطه بین مردم و دولت تعیین شده است.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با اشاره به این که راهکار اصلی نوسازی بافت‌های فرسوده، مردمی‌سازی است، گفت: در نوسازی بافت‌های فرسوده با یک نامعادله مواجه هستیم بدین معنا که مالکان و سازندگان در بافت‌های فرسوده توان ساخت و ساز ندارند و ساخت و ساز در سایر نقاط شهر با بازده اقتصادی بالا برای آن‌ها جاذبه بیشتری دارد، بنابراین چنانچه قرار است جریان مردمی‌سازی در بافت‌های فرسوده انجام شود، دولت باید بستری فراهم کند که این جریان در این محدوده‌ها به حرکت در بیاید.
به گفته آئینی در کنار تسهیلات مختلفی که تا کنون وجود داشته از جمله تخفیف در هزینه‌های ساخت و ساز، اعطای تسهیلات بانکی و ارزان قیمت برای اسکان موقت و نوسازی، اخیرا نیز بسته تشویقی شهرسازانه برای چهار گروه از سوی وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شد، او در این‌باره تصریح کرد: بر اساس برآوردها در دوره‌هایی که بسته‌های تشویقی شهرسازانه در اولویت قرار داشته‌اند، میزان نوسازی و تولید مسکن نیز افزایش داشته است برای مثال در سال‌های 88 تا 92 بیشترین آمار عملکردی در حوزه مسکن ثبت شده است به دلیل این که تسهیلات مسکن مهر به بافت‌های فرسوده نیز تعلق می‌گرفت و همزمان بسته‌های تشویقی دیگری نیز وجود داشت.
او با تاکید بر این که مشوق‌های شهرسازانه کار را برای سازندگان اقتصادی می‌کند، گفت: متراکم‌ترین بافت فرسوده کشور متعلق به تهران است، در محلاتی مانند خانی‌آباد، تختی و بلورسازی که روند نوسازی قابل قبولی دارند، شاهد هستیم که معابر با عرض 2 متر به حداقل 8 متر تبدیل شده‌اند و ماشین‌های امدادرسان امکان خدمات رسانی به این معابر را پیدا کرده‌اند، علاوه بر ایمن‌سازی ساختمان‌ها این اتفاقی است که در بافت‌های فرسوده به دنبال آن هستیم.
در ادامه جلسه سید مسلم سیدالحسینی عضو هیات مدیره و راهبر فنی و نظارت شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به این که تراکم جمعیت شهری در کشورهای توسعه یافته بالا نیست، تصریح کرد: در این کشورها توزیع جمیعت در پهنه سرزمین متعادل است و دیگر شاهد ایجاد کلانشهرهای جدید نیستیم.
سیدالحسینی افزود: اکنون کشورهای در حال توسعه به شدت در حال شهری شدن و ساخت کلانشهرها هستند که این امر خطرناک است زیرا باعث فاصله شهرها و در نتیجه فاصله طبقاتی می‌شود. این را هم باید در نظر داشت که در شمال شهر تهران تعداد ساختمان‌های بلندمرتبه زیاد و میزان تراکم پایین است در حالی که در مناطق جنوبی شهر علی رغم جمعیت بالا میزان ساختمان‌های بلندمرتبه زیاد نیست.
در ادامه آئینی به تشریح گزارش مطالعات پشتیبان بسته تشویقی پرداخت و عنوان کرد: این بسته تشویقی برای چهار گروه مختلف در نظر گرفته شده است، گروه اول شامل بازآفرینی یکپارچه در مقیاس بلوک شهری، گروه دوم، نوسازی در مقیاس محورهای اصلی محله،گروه سوم نوسازی در عمق بافت فرسوده و گروه چهارم نوسازی قطعات غیرقابل تجمیع را شامل می‌شود.
او همچنین به برخی انتقادها در این خصوص پاسخ داد و گفت: در این بسته تشویقی هیچگونه تراکم کور پیش بینی نشده است. پارکینگ نیز در اکثر موارد باید تامین شود و در مواردی که امکان حذف پارکینگ وجود دارد جایگزین آن دیده شده و علاوه بر آن شهرداری‌ها نیز باید نسبت به ساخت پارکینگ‌های عمومی اقدام کنند.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران از تدوین بسته چهارم تشویقی خبر داد و گفت: این بسته تشویقی که در حال تدوین آن هستیم، به گونه‌ای بسته اعطای زمین محسوب می‌شود و به متقاضیان زمین‌هایی در اطراف شهرها یا در شهرهای جدید برای ساخت و ساز داده می‌شود. علاوه بر این پروژه کلید به کلید نیز از دیگر برنامه‌هایی است که در حال تدوین بوده و قرار است با همکاری بخش خصوصی اجرایی شود.
