با بزرگ شدن شهرها، افزایش جمعیت آنها و بالا رفتن نرخ بیکاری و کاهش توان اقتصادی مردم، مشکلات متعددی در ساختارهای زندگی شهری در قالب هایی مانند بافت فرسوده و حاشیه نشینی به وجود می آید که اگر اقدام به موقع برای حل آنها صورت نگیرد، زنجیره ای از مشکلات و معضلات ظاهر می شود.
یکی از مشکلاتی که امروز گریبانگیر شهرهای بزرگ کشور از جمله کلان شهر تبریز شده، معضل بافت فرسوده و ناکارآمد شهری است و متاسفانه بخش بزرگی از جمعیت شهرهای بزرگ در این بافت ها ساکن هستند.
واژه بافت فرسوده پس از زلزله سال 1382 بم وارد واژگان شهرسازی شد که به بافت های کم مقاوم در برابر حوادث طبیعی و غیرمترقبه اطلاق می شد.
بنا بر اعلام مسوولان در زمان حاضر افزون بر 65 هزار هکتار بافت فرسوده در کشور وجود دارد که برابر قوانین مصوب راه و شهرسازی هر سال باید 10 درصد آنها نوسازی و احیا می شد که متاسفانه به دلیل نبود منابع کافی دولتی و برنامه ریزی مشخص و همچنین کم رغبتی بخش خصوصی این مهم تاکنون اتفاق نیافتاده و دامنه بافت های فرسوده در حال رشد است.
دولت تدبیر و امید پس از به عهده گرفتن سکان مدیریت کشور از دو سال قبل طرحی را تحت عنوان 'اسکان پایا' برای نوسازی بافت های فرسوده اجرایی می کند که امیدهایی را در زمینه تسریع در روند نوسازی بافت های فرسوده ایجاد کرده است.
بر اساس این طرح که بین دولت، شهرداری ها و وزارت راه و شهرسازی منعقد شده است، تسهیلاتی برای نوسازی بافت فرسوده از سوی دولت و شهرداری اختصاص می یابد.
این طرح از سال گذشته به صورت آزمایشی در تبریز کلید زده و مقرر شد تا در طول یک برنامه پنج ساله، پنج هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده این کلان شهر نوسازی شود.
بنا بر برنامه اعلام شده این تعداد واحد مسکونی در 435 هکتار از اراضی بافت فرسوده تبریز که 13 هزار و 600 پلاک را شامل می شود ساخته خواهد شد.
همچنین اطلاعات منتشر شده از سوی مدیریت شهری تبریز نشان می دهد که 2500 هکتار از وسعت 25 هزار هکتاری این کلان شهر دو میلیون نفری را بافت فرسوده تشکیل می دهد.
به سخن دیگر 10 درصد فضای شهری تبریز بافت فرسوده است و بیش از 500 هزار نفر از مردم این کلان شهر در چنین فضاهایی سکونت دارند که کوچک ترین حادثه ای می تواند تلفات جانی بسیار بالایی را در آن سبب شود.
البته در کنار بافت فرسوده شهری تبریز، دو هزار هکتار نیز بافت حاشیه نشین در این کلان شهر وجود دارد که نزدیک به 400 هزار نفر در این بافت ها ساکن هستند؛ به عبارت نزدیک به نیمی از مردم تبریز در کمتر از یک پنجم وسعت این شهر زندگی می کنند و همواره با خطرات جانی و مالی مواجه هستند.
وزارت راه و شهرسازی با درک این خطر و با همکاری استانداری آذربایجان شرقی، شهرداری تبریز و مشارکت مردم طرح اسکان پایا در تبریز را آغاز کرد تا در یک بازه زمانی پنج ساله، پنج هزار واحد مسکونی در این بافت ها را نوسازی و احیا کند.
هرچند دولت در این خصوص تسهیلاتی در نظر گرفته و شهرداری تبریز نیز اعلام کرده است از دریافت عوارض و هزینه های پروانه ساختمانی در بافت های فرسوده و حاشیه نشین صرف نظر می کند، بدیهی است مشارکت ساکنان این بافت ها در موفقیت طرح 'اسکان پایا' شرط اساسی است و اگر مردم در این زمینه وارد صحنه نشوند به طور یقین این طرح نمی تواند به سرانجام برسد.
با این رویکرد 'دفاتر تسهیل گری' با هدف یعنی ترغیب و تشویق مردم به مشارکت در این طرح در نقاط مختلف شهر تبرذیز ایجاد شده و با تجمیع پلاک ها و عقد قرارداد با پیمانکاران، زمینه را برای تسریع اجرای این طرح و گسترش آن فراهم کرده است.
عضو هیات رییسه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری کشور در این خصوص می گوید: طرح اسکان پایا برای ساخت و تولید مسکن ایجاد نشده و با توجه به اینکه طرح جامع و تفضیلی شهری جوابگوی نیازها و رفع مشکلات شهری نبود از این رو این طرح به صورت پایلوت در تبریز اجرایی شد.
مجید روستا اضافه می کند: این طرح با رویکرد جدید و رعایت شرایط متناسب با اوضاع محلات اجرایی می شود و با توجه به اینکه بودجه عمرانی آذربایجان شرقی تنها 187 میلیارد تومان در سال است از این رو باید زمینه مشارکت مردم و بخش خصوصی در این طرح فراهم شود.
سعید معیدفر مشاور اجتماعی وزیر راه و شهرسازی نیز معتقد است که برای اجرای بهتر طرح 'اسکان پایا' و ثمربخش بودن آن باید از نگاه کالبدی به بافت فرسوده اجتناب شود.
وی افزود: کوچه تنگ و بن بست و خانه های های قدیمی نباید ما را دچار احساسات کرده و به اجرای طرحی برای احیای بافت فرسوده مجبور کند، بلکه باید نظرات مردم منطقه را نیز در اجرای هر طرحی که به مردم مربوط است در امور دخالت داد.
وی یادآور می شود: اگر خواهان ثمربخش بودن طرح اسکان پایا هستیم راه حل ها نیز باید از درون محلات بیرون بیاید و بالادستی نباشد.
بافت فرسوده و ناکارآمد شهری معضل و موضوعی پیچیده است و بخش های اجتماعی و اقتصادی را شامل می شود از این روباید با نگرش و جمع بندی نظرات، طرحی در این خصوص اجرایی شود که در مرحله نخست زودتر به نتیجه برسد و دوم اینکه از گسترش بافت های فرسوده جلوگیری کند.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی در این ارتباط می گوید: بافت های فرسوده و حاشیه نشین نتیجه فقر شهری و فقر شهری نیز نتیجه فقر روستایی است، از این جهت باید با فقرزدایی در روستاها و اشتغال زایی در این مناطق از مهاجرت روستاییان به شهرها و ایجاد بافت فرسوده و قدیمی و حاشیه نشین جلوگیری کنیم.
توحید اخلاقی افزود: قرار بر این بود که از 10 سال پیش و هرساله 10 درصد بافت های فرسوده، نوسازی و احیا شود که به دلیل نبود منابع مالی و برنامه مشخص این امر عملیاتی نشد.
وی اظهار داشت: باید از تجربیات دیگر کشورها در این زمینه استفاده کنیم و با بومی سازی اقدامات کشورهای دارای تجربه در این خصوص، این معضل را از درون درمان کنیم.
وی گفت: موضوع بافت فرسوده بسیار عمیق تر از نگرش ها و برداشت های ما بوده و باید با وارد کردن بخش خصوصی به این حوزه، در جهت رفع این معضل اقدام کنیم.
به هر حال و با وجود همه بحث های جاری در این خصوص، طرح 'اسکان پایا' به صورت آزمایشی در محلات قدیمی دوه چی، ششگلان، بهمن آباد، انبار سردار، شربت زاده و آخونی، بهار و چوست دوزان تبریز در حال اجراست و برای آنکه مردم با مزایای این طرح آشنایی بیشتری داشته باشند باید اطلاع رسانی و آگاهی سازی بیشتری صورت گیرد تا شاید روزی شاهد شهری امن از نظر اسکان و با کمترین بافت فرسوده و ناکارامد باشیم.
از: عیسی عطاپور
منبع : پایگاه خبری ایرنا
