سومین کارگاه تخصصی از سلسله نشست های احیا بافت با عنوان "آشنایی با قم قدیم: تحولات تاریخی محلات و خیابان ها در گذر زمان با نگاهی به: فرهنگ و عرصه های عمومی شهری" در روز چهارشنبه 15/10/1395 در تالار شمسه واقع در خانه تاریخی یزدان پناه با حضور کارشناسان، متخصصان و دانشگاهیان با سخنرانی سید محسن محسنی محقق و پژوهشگر تاریخ قم، و توسط سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س)، و با همکاری دبیرخانه چهارمین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران استان قم (کارگروه منظر فرهنگی و منظر شهری تاریخی)، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران (مادرتخصصی) برگزار گردید.
به گزارش روابط عمومی شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران به نقل از روابط عمومی سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س) در این نشست، مهندس علیرضا خاکی، مدیرعامل سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س)، با تاکید بر لزوم شناسایی و معرفی منابع و اسناد سابقه تاریخی و انقلابی شهر قم، یکی از مهمترین اقدامات در راستای احیا محلات و بافتهای تاریخی و میانه شهر قم، را شناسایی عوامل تاریخی موثر در شکل گیری شهر و زیستگاه های بومی آن ذکر کردند تا با توجه به شرایط زندگی و نیازهای امروز جامعه، بتوان در راستای توسعه درون زای شهری و مشارکت هرچه بیشتر شهروندان، گام های موثرتری در بازآفرینی محلات مرکزی شهر برداشت؛ که البته این امر با افزایش تعامل علمی و اجرایی دانشگاه ها ،متخصصین شهرسازی و مدیران شهری مقدور خواهد شد . همچنین وی، ضمن استقبال از گسترش و ساماندهي فعاليت‌هاي پژوهشي جهت شناسايي و معرفي ميراث ارزشمند معماری و شهرسازی گذشته شهر قم، ارتقاي هم اندیشی مفاهیم بازآفرینی شهری را در ادامه دادن نشست های تخصصی آینده و نشر پژوهش های تخصصی تاکید کردند.
در این نشست، سید محسن محسنی، محقق و پژوهشگر شهر قم، با استناد به مطالعات میدانی-محیطی و پدیدارشناسانه خود در طی سال ها زندگی در این شهر، به بیان یافته های مطالعات میدانی، کتابخانه ای و اسنادی از تاریخ شهر قم از قبل از اسلام تا دوره های صفویه و قاجار پرداخت. وی با بیان اینکه قم در دهه های گذشته به دلیل تحولات وسیع و پرشتاب خود پیوسته و دائمی در شرایط گذار بوده است، بیان داشت: وجود باغات انبوه و امتداد آنها درواقع در اثر جریاناتی شکل گرفته و به حیات خود ادامه داده است که موجب رونق و آبادانی های فراوان و کسب و کار در این شهر شد. امروز اما وضعیت متفاوت شده و باغات قم یعنی شهری که در دل خود آبادی های قدیمی را جای داده بوده نشانه ها و اثرات تاریخی خود را از دست داده است.
محسنی افزود: بررسی روند تغییرات کالبدی در قم در طول تاریخ نشان می دهد که در گذشته پیوستگی کالبدی و زیستی در اجتماعات محدوده شهر قم مشاهده می شده است که با از بین رفتن عوارض طبیعی و معماری سکونتگاه های گذشته، دچار گسست های تاریخی فراوانی در مطالعات میدانی شده ایم. وی تاکید کرد: مطالعه مکانی اراضی سبز موجود در شهر قم از تاریخ قبل از اسلام حاکی از ان است که اراضی سبز اطراف رودخانه شهر قم به تدریج انسجام اولیه خود را از دست داده و پراکنده تر وکوچک تر شده است.
در ادامه این نشست، سید محسن محسنی، پژوهشگر برجسته شهر قم، با استناد به منابع تاریخی و تجربیات محیطی 30 ساله خود در بازدیدهای میدانی، رشد و تغییرات ساختاری شهر قم، خصوصا در محدوده بازار نو و بازار کهنه و دروازه های تاریخی شهر قم را در دوره های صفوی و قاجار، ارائه کرده و منبع اصلی مطالعه تاریخ شهر قم را (1- تاریخ قم از حسن بن محمدبن حسن قمی، 2- خلاصه البلدان ازصفي الدين محمدبن محمدهاشم حسيني قمي، 3- تحفه الفاطمیین تألیف حسین بن محمد حسن قمی) به محققین معرفی نمودند.
شایان ذکر است در این جلسه که با حضور پژوهشگران و دانشجویان انجام شده بود، حاضرین به پرسش وپاسخ درباره تاریخ و اسناد و سفرنامه های به جا مانده از شهر قم پرداختند.
