سکونتگاه های غیر رسمی و نابسامان شهری ، در واقع شکل بی ضابطه ای از تجمع گروه های کم درآمد و اغلب مهاجر در نقاط آسیب پذیر شهر است که بدون مجوز رسمی از نهادهای قانونی شهر ایجاد می شود و در بروز ناهنجاری های اجتماعی نقش عمده ای دارد.
به گزارش روابط عمومی شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به نقل از سیستان آنلاین ٬ حاشیه نشینی یکی از عمده ترین و شاید ناهنجارترین معضلات شهری زابل است که اغلب مناطقی که درگیر این معضل هستند دچار انواع آسیب های اجتماعی نیز هستند.
شهر زابل جمعیت حاشیه نشین قابل توجهی دارد که حداقل امکانات فرهنگی ، رفاهی ، آموزشی و … برای آنها در نظر گرفته شده است. براساس آمار سال ۱۳۹۰ در این محلات جمعیتی بیش از ۲۰ هزار نفر زندگی می کنند.
مهاجرت از روستاها و پایین بودن سطح درآمد ، گران بودن قیمت زمین ها و … باعث شده است افراد بیشتری به سمت حاشیه نشینی سوق یابند.
دشوار بودن شرایط زندگی برای ساکنان روستاهای اطراف ، روند مهاجرت ها را افزایش داده است.
به گفته برخی مسئولان زابل در این شهر به دلایل مختلفی حاشیه نشینی رشد چشمگیری داشته است. بسته شدن مبادلات تجاری بین ایران و افغانستان ، کمبود آب کشاورزی ، احداث دیوار مرزی ، ۱۸ سال خشکسالی پیاپی و همچنین عدم چاره اندیشی مناسب باعث افزایش مهاجرت از روستاها به حاشیه شهر و تشدید این پدیده و معضل اجتماعی در زابل شده است.
فرماندار زابل درباره افزایش حاشیه نشینی و بهسازی سکونتگاه های غیررسمی به خبرنگار ما می گوید: در حال حاضر مطالعات جامع و کاملی در زمینه سکونتگاه های غیررسمی در این شهرستان انجام شده که در این خصوص ۵ محله اسلام آباد ، حسین آباد ، هیرمند شمالی ، روستای سرحدی ، بافت شرقی سه قلعه ، محمدآباد بنجار به عنوان مناطق حاشیه نشین و سکونتگاه های غیررسمی زابل شناسایی شده است.
هوشنگ ناظری با بیان این که وضعیت موجود این سکونتگاه ها بررسی و نیازمندی های آتی آنها نیز در نظر گرفته شده است، افزود: چند هفته پیش جلسه ای با مدیرکل سکونتگاه های غیررسمی وزارت راه و شهرسازی در زابل برگزار و مقرر شد امسال اعتباری برای این سکونتگاه ها در نظرگرفته شود؛ زابل تنها شهر استان است که توانسته است برنامه ای در این باره تدوین کند.
وی ادامه داد: همچنین تاکنون جلسات مرتب و منظم دیگری نیز در زاهدان با حضور استاندار و مسئولان مربوطه برگزار شده است که امید می رود طرح ساماندهی این ۵ محله که مشکلات آنها بررسی شده است با محوریت راه و شهرسازی و شهرداری اجرایی شود.
فرماندار زابل گفت: طرح ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی شهرستان در قالب های اقتصادی ، معماری و شهرسازی ، معابر ٬ خیابان ها و فضای سبز اجرا می شود؛ همچنین مراکز خانه محلات نیز در این سکونتگاه ها ایجاد می شود که مباحث اجتماعی را بررسی می کند.
وی بیان کرد: در طرح ایجاد مراکز خانه محلات ، نیازمندی بخش های فرهنگی ، اجتماعی و مشاوره‌هایی که در سطح محلات داده می شود کاملاً بررسی شده است که چه معضلات ، مسائل و مشکلاتی می تواند داشته باشد.
ناظری گفت : همچنین در این خانه محلات و مکان هایی که طرح آن با دستگاه های اجرایی از جمله بهزیستی ، نیروی انتظامی ، تبلیغات اسلامی ، اوقاف و دستگاه های مختلفی بررسی ، طراحی و تدوین شده است با توجه به اعتباری که بدهند این برنامه ها آغاز می شود.
وی گفت: در طرحِ ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی باید طی یک برنامه زمان بندی شده، این محلات را به سطح مطلوب از لحاظ فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی رساند. معمولاً این برنامه ها و طرح ها طی یک برنامه زمان بندی شده ۵ ساله طراحی می شود که هر سال با برنامه های مشخصی اجرا خواهد شد.
ناظری گفت: یکی از بخش هایی که در طرح جامع ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی مطالعه شده شناسایی افراد با نفوذ در آن محله و منطقه است که ممکن است این افراد از اعضای هیئت امنای مسجد و افراد مؤثری باشند که مردم از آنها تبعیت دارند.
وی در پایان اظهارداشت : از آنجا که در گذشته در محل های اسکان ٬ اقامت و سکونتگاه های محلات حاشیه نشین بررسی دقیق انجام نشده است، افراد مهاجر در سکونتگاه های غیررسمی و حاشیه شهرها سکونت پیدا می کنند که مشکلات بسیاری از لحاظ کمبود امکانات رفاهی و حداقل خدمات مانند آب، برق ، معابر ٬ فضای سبز و … دارند بنابراین در طرح ساماندهی سکونتگاه های رسمی این برنامه ها رسیدگی و رفع می شود.
شهردار زابل نیز با تایید گفته های فرماندار می گوید: چند هفته پیش ۵ محله زابل که به عنوان سکونتگاه های غیررسمی شناخته شده ، توسط جناب آقای مهندس مصطفایی مدیرکل ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار کشور مورد بررسی قرار گرفت که بهسازی و انجام امور عمرانی در این محله ها در اولویت قرار گرفت.
حمیدرضا نوری افزود: جلسات خوبی در خصوص ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی زابل با حضور این مسئول برگزار شد به گونه ای که برای اولین بار چند مصوبه بسیار خوب داشت.
وی ادامه داد: یکی از این مصوبات، تشکیل دبیرخانه دو سالانه ستاد ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی است که در جنوب شرق کشور با اولویت زابل به عنوان شهر پایلوت انجام می شود که امید است بتوان کاری برای نمونه برداری در این شهر انجام داد و سایر استان های جنوب شرق کشور از جمله کرمان ، هرمزگان و سیستان و بلوچستان نیز بتوانند از این تجربه برای بهسازی شهرهای خود استفاده کنند.
شهردار زابل گفت : همچنین هفته گذشته نشست هایی با شهردار مشهد و معاونان و جلسات و بازدیدهایی نیز در مشهد انجام گرفت تا بتوان از تجربیات آنها برای بهبود و بهسازی فضای شهری استفاده کرد.
نوری اظهارداشت : بازدیدهایی نیز از سبزوار انجام شد تا بتوان از تجربیات شهرداری این شهر در خصوص بازسازی و بهسازی سکونتگاه های غیررسمی استفاده کرد و همچنین دبیرخانه دوسالانه این ستاد نیز از سبزوار به زابل انتقال داده شود تا بتوانیم فعالیت خود را آغاز کنیم.
وی گفت: محله های اسلام آباد و حسین آباد به عنوان اولین محله ها در اولویت بهسازی و بازسازی قرار دارند.
نوری بیان کرد: همچنین اعتبارات خوبی در زمینه بازسازی و بهسازی سکونتگاه های غیررسمی زابل برای امسال اختصاص داده شده است که اگر این اعتبار اخذ شود بهسازی معابر با اولویت محله های هدف آغاز می شود چرا که محله های اسلام آباد و حسین آباد با توجه به وسعت و جمعیت خود و قرار گرفتن در شمال زابل و ورودی این شهر در اولویت است.
شهردار زابل عنوان کرد: از مردم هم دعوت شده است تا در ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی حضور فعال داشته باشند چرا که برای ایجاد فضای سبز تا زمانی که خود مردم پای کار نیایند، شهرداری به تنهایی نمی تواند موفق شود.
وی ادامه داد: تعهداتی در محلات حاشیه نشین گرفته و مقرر شده است که هر شهروندی در جلوی خانه خود اقدام به ایجاد فضای سبز و نگهداری از آنها کند که این امر باعث بهبود وضعیت شهر خواهد شد.
نوری افزود: امید است ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی در نیمه اول امسال شروع شود و در نیمه دوم نیز به اوج خود برسد چرا که شهرداری در راستای انجام وظایف خود پیگیر مطالبات مردم است.
وی در ادامه صحبت هایش به رشد حاشیه نشینی اشاره کرد و گفت: ۱۸ سال خشکسالی مداوم در حوزه سیستان باعث شد روستاهای حاشیه دریاچه هامون خالی از سکنه شود و مردم به شهر هجوم بیاورند که با توجه به ارزان بودن ملک و ساخت و سازهای سبک در حاشیه شهر، مردم در این مناطق سکنی گزیدند.
شهردار زابل ادامه داد: اگر شهرداری قبل از اینکه مالکان زمین های حاشیه شهر زابل زمین های خود را قطعه بندی کنند و بفروشند ، طرحی برای آن محله ها در نظر بگیرد و به مردم ابلاغ کند ، دیگر چنین ساخت و سازهایی صورت نخواهد گرفت و شاهد رشد حاشیه نشینی نخواهیم بود.
وی گفت: متأسفانه در حال حاضر شهرداری پشت سر مردم است ، در حالی که باید پیشتاز باشد و طرح هایی را آماده و به مردم ارائه کند تا بر اساس این طرح ساخت و ساز کنند.
حال با وجود گفته های مسئولان مرتبط در این شهرستان و امیدواری هایی که پس از حضور مدیران کشوری در زابل ایجاد شده است منتظر خواهیم ماند تا با تخصیص بودجه های مناسب ، شاهد کاهش و حتی حذف مشکل حاشیه نشینی در سیستان و در نهایت استان پهناور سیستان و بلوچستان باشیم.
