رودخانه‌ها به عنوان یکی از ظرفیت‌های زیستی، نقشی کلیدی در برقراری تعادل زیست‌بوم دارند، به حدی که به اعتقاد کارشناسان، این سرنوشــت رودخانه‌ها است که سرنوشت طبیعت و در نهایت سرنوشت انسان را در قرن جاری رقم می‌زند. نقش ویژه این شریان‌های حیاتی به‌عنوان مهمترین منابع آب‌های شیرین در تعادل بخشی به چرخه آب، افزایش باروری خاک، حفظ و تقویت تنوع زیستی، تامین آب مورد نیاز کشاورزی، جلوگیری و تعدیل تغییرات آب و هوایی، رونق اقتصادی و اجتماعی شهرها، تاثیرات زیبایی‌شناختی و تامین آسایش روانی شهروندان بر ضرورت حفاظت، احیاء و بازآفرینی این عرصه‌های طبیعی تاکید دارد.
در این راستا جامعه جهانی با درک اهمیت و نقش رودخانه در پایداری زیست‌بوم‌ها به‌عنوان مسئله و ضرورتی جهانی، روز 23 اسفند(14 مارچ) را به عنوان روز جهانی اقدام برای حفاظت از رودخانه‌ها اعلام کرده است. خاستگاه اصلی این اقدام به اولین همایش بین‌المللی درباره جمعیت متاثر از احداث سدها و تصمیم کشورهای شرکت‌کننده به تعیین رویدادی جهانی در حمایت از رودخانه‌ها باز می‌گردد. این همایش در ماه مارچ سال 1997 در شهر کوریتیبای برزیل و با حضور کشورهایی چون تایوان، شیلی، لسوتو، آرژانتین، تایلند، روسیه، فرانسه، سوئیس و ایالات متحد برگزار شد و توانست نقش موثری در بسیج همگانی و آموزش اجتماعی درباره خطرات و تهدیدهای پیش رویِ حیات رودخانه‌ها و ارائه راه‌حل‌های بهینه‌تر برای مدیریت منابع آب و انرژی ایفا نماید.
هر ساله هزاران نفر در سراسر دنیا در قالب سازمان های مردم نهاد، جوامع محلی و کمپین‌های مردمی در کشورهای مختلف جهان، این روز را با برگزاری رویدادهایی عمومی چون جشنواره‌ها، پاکسازی رودخانه‌ها، مصاحبه‌های مطبوعاتی، نشست‌های تخصصی، گردهم‌آیی‌های عمومی و تقدیر از اقدامات موفق، گرامی می‌دارند و از این طریق ضرورت توجه به حفاظت و احیای رودخانه‌ها را در هرگونه سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌های توسعه از دولت‌ها، سیاست‌گذارن و مدیران مطالبه می‌کنند. ایجاد و تقویت شبکه‌های همکاری منطقه‌ای، بین‌المللی و جهانی در حمایت از جنبش‌ها علیه سدسازی غیراصولی و تمامی برنامه‌ها و اقدامات نابخردانه در قبال این شاهرگ‌های حیاتی، ارتقای آگاهی عمومی و پشتیبانی و ترویجِ فعالیت‌ها و اقدامات موفق برای حفاظت و احیای رودخانه‌ها در کشورهای مختلف، برخی از مهمترین نتایج برگزاری سالانه این رویداد جهانی بوده است.
رودخانه‌ها در گذشته نقش ویژه ای در نظام شکل گیری و تحول شهرهای ایران ایفا می‌کردند. مکان‌یابی شهرها، رابطه شهر با منطقه پیرامون، الگوی استقرار، جهت‌ها و حدود توسعه شهر، مکان‌یابی فعالیت‌ها و کاربری‌ها در شهر و منطقه پیرامونی و استقرار عناصر شهری و شکل‌گیری فضاهای شهری بر مبنای چگونگی جریان رودخانه‌ها و با آگاهی از مختصات و ویژگی‌های اقلیم و زیست‌بوم تعیین می‌شده است. به گونه‌ای که در طول اعصار، آبادانی شهرها و پایداری و پیوستگی سرزمین و ظرفیت‌های زیستی کشور را تضمین می‌کرده است. بی‌توجهی به مختصات و ویژگی‌های اقلیم و زیست‌بوم شهرها در رابطه با رودخانه‌های کشور که به طول 146.000 کیلومتر می‌رسند و 1.736 کیلومترِ آن از محدوده‌های شهری گذر می‌کنند، کمیت و کیفیت این عناصر طبیعی را در شهرهای کشور تحت تاثیر قرار داده و نه تنها افول کیفیت زندگی پیرامون این عرصه‌های طبیعی را در پی داشته است، بلکه شرایط زیستی شهر و منطقه را نیز دچار بحران‌های عمیق اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی کرده است. بی شک خشکسالی، بحران منابع آبی و تغییر اقلیم و جهان گرمایی در تشدید افول کمی و کیفی رودخانه‌ها تاثیرگذار بوده است، اما ریشه اصلی این نابسامانی بوم شناختی را باید در سیاست‌گذاری و مدیریت نامناسب منابع آب و رودخانه‌ها در سطوح مختلف و ضعف‌ها و خلاهای قانونی جست‌و جو کرد.
احیای رودخانه ها و فضاهای رودکناری به‌عنوان فرصتی ارزشمند در پایداری وتنوع زیستی، رونق اجتماعی و اقتصادی شهرها مستلزم نگرشی يکپارچه، چندوجهی و میان دانشی به شهر و منطقه پشتيبان، ایجاد شبکه همکاری بین بخشی و عزمی ملی در همکاری دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف در قوای سه گانه، آموزش همگانی در حفاظت و ارتقای ظرفیت های طبیعی و زیستی کشور، و ترویج و حمایت کنشگران مدنی و سازمان‌های مردم نهاد فعال در این حوزه است تا بتواند شبکه‌ای از برنامه‌ها و اقدامات احیاء و بازآفرینی رودخانه‌ها را از سطوح کلان تا خرد و میانی به یکدیگر متصل نماید.
در این میان شرکت عمران و بهسازی شهری ایران بر اساس «سندملی راهبردی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های ناکارآمد شهری» و به‌عنوان متولی بافت‌های عرصه‌های تاریخی و کهن شهرها و سکونتگاه‌های غیررسمی که بخش عمده‌ای از فضاهای پیرامون رودخانه‌ها در شهرهای کشور را در بر گرفته‌اند، توجه به احیاء و بازآفرینی این عرصه‌ها را در دستور کار قرار داده است. با توجه به مفاد این سند تشدید مشکلات محیط زیستی محدوده‌های ناکارآمد یکی از چالش‌های پیش روی این عرصه‌ها است که باید با رویکرد آمایشی و با توجه به ظرفیت‌های توسعه پایدار ِدرون شهرها برنامه ریزی و مدیریت شوند. بر این اساس شرکت عمران و بهسازی مجموعه‌ای از اقدامات برای احیای رودخانه‌ها و بازآفرینی فضاهای رودکناری از ابتدای سال 1396 در سه حوزه ایجاد شبکه‌های همکاری، مدیریت دانش، ترویج و برنامه‌ریزی به شرح زیر آغاز کرده است.
سیاست گذاری و ایجاد شبکه همکاری:
- همکاری با معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی برای تنظیم و ارائه گزارش مشترک و اخذ مصوبات لازم در زمینه لزوم توجه به احیا و بازآفرینی رودخانه‌ها در طرح‌های توسعه شهری در 4 دی 1396
- برگزاری جلسات مشترک با دفتر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل وزارت نیرو در کمیته راهبری ستادملی بازآفرینی شهری، تنظیم و ارائه گزارش مشترک و اخذ مصوبات پیشنهادی در ستاد ملی بازآفرینی شهری در 3 بهمن 1396
برنامه‌ریزی:
- اختصاص ردیف ویژه بازآفرینی رودکناره‌ها در موافقت‌نامه طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای 2006 و 2004 در برنامه سال 1396
- تعریف برنامه ویژه بازآفرینی در:
- روددره های برازجان
- خروم رود، خرم‌آباد
- رود دره علی‌گودرز
- بابلرود، بابل
- مسیل‌های ایلام
- رودخانه خشک شیراز
مدیریت دانش:
- تشکیل بانک اطلاعاتی از اقدامات مدیریت شهری در ساماندهی فضاهای پیرامون رودخانه‌ها در کل کشور
- مستندسازی تجارب پیشگام در ایران و جهان و انتشار آن در قالب کتاب "درس‌آموزه‌هایی از بازآفرینی فضاهای شهری: رودکناره‌ها* "
- انتشار گزارش "مستندات بازآفرینی آب‌کناره‌های شهری ایران *"
- تدوین کتاب "راهنمای بازآفرینی فضاهای شهری: آب‌کناره‌های شهری"- در دست انتشار لینک خبر
ترویج:
- برنامه‌ریزی برای شناسایی، ارزیابی و تقدیر از تجارب موفق در قالب رویداد جستار کیفیت در تجربه‌های بازآفرینی شهری در سال آتی
- برنامه‌ریزی برای برگزاری مسابقه طراحی و ساماندهی فضاهای رودکناری زرجوب، رشت
- توزیع و ارسال بسته‌های آموزشی-ترویجی به اعضای شورایعالی شهرسازی و معماری کشور، ادارات کل راه و شهرسازی در کشور، ادارات عمران و بهسازی شهری در استان‌ها، دبیرخانه آب‌های تهران، بنیاد علمی عام المنفعه حریری و ...
- معرفی تجارب پیشگام ساماندهی فضاهای رودکناری در شهرهای کشور(اصفهان، مراغه، اردبیل و ساری) در نشست تخصصی دوم از دفتر چهاردهم با عنوان مروری بر تجارب بهسازی و ارتقای فضای باز شهری و محله‌ای و توسعه قلمرو عمومی- 18 اردیبهشت 1396
تحقق اهداف بازآفرینی شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان در این عرصه‌های طبیعی در گرو درک اهمیت موضوع، شناخت صحیح طبیعت و زیست بوم، معرفت به دانش تاریخی زیست سرزمینی، اصلاح رویکردها و نگرش‌های تمامی کنشگران و ایجاد شبکه‌ای از همکاری‌های هم افزا بین سوح مختلف از دستگاه‌های دولتی، مدیریت شهری، مردم، نهادهای محلی و سازمان‌های مردم نهاد است.
امید می‌رود که با شکل‌گیری این شبکه‌های همکاری در سطوح ملی و محلی، شاهد تغییر نگرش مدیران شهری به رودخانه‌ها و به ثمر رسیدن اقدامات موثر در احیای این عناصر طبیعی و بازآفرینی عرصه‌های پیرامونی رودخانه‌ها در شهرها باشیم.
شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران
*جهت آگاهی بیشتر از این بسته‌های آموزشی-ترویجی رجوع اینجا را کلیک فرمایید
|
mosavabeRoodkhune-23-12-96 2.pdf
محبوب 21.93 MB |
23/12/1396 12:37:56 |
