حدود چهار دهه است که برنامه های مقابله با حاشیه نشینی در مناطق مختلف جهان به اجرا گذاشته شده که تابعی از نظریه های مختلف در باره سکونتگاههای غیررسمی، نحوه نگرش به آنها و سیاست های کلی دولت های مداخله کننده در این زمینه می باشد.
براساس برنامه های اسکان بشر سازمان ملل متحد در اهداف توسعه هزاره، تعهد شده که نسبت به بهبود زندگی 100 میلیون زاغه نشین تا سال 2020 میلادی اقدام شود.
همگام با اجرایی شدن این برنامه ها، طرح توانمندسازی نیز در کنار نوسازی بعنوان یک راهبرد جهانی توصیه شده است.
در توانمندسازی، مرکز توجه ساکنان شهر و مردم هستند و دولت متعهد می شود که تسهیلات لازم را برای آنان فراهم کند و در بهسازی شهری نیز همراه با توانمندسازی اجتماعات محلی، رهیافت نوینی برای حل مساله فقر شهری مدنظر است که دیگر مهندسی ساختمان و تزریق منابع مالی صرف را راهگشا نمی داند.
مفهوم بهسازی شهری و راهکارها
مسوول امور معماری و شهرسازی شرکت عمران و مسکن سازان غرب در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: بهسازی شهری تنها به تجربیات اخیر مداخلات شهری اختصاص ندارد و در ادوار زمانی گوناگون و از مکانی به مکان دیگر دارای تعاریف متفاوتی است.
«زهرا نیکویی» روز دوشنبه اظهار کرد: بطور کلی و براساس تعریف رسمی ارائه شده از بانک جهانی، 'بهسازی شهری' شامل ارتقای کیفیت کالبدی سکونتگاه های غیررسمی که کمتر از نرم کافی و حتی حداقل های لازم می باشد، است بنابراین انجام اقداماتی نظیر ایجاد یا ارتقای زیرساخت های اولیه مانند آب، فاضلاب، جمع آوری زباله، راه ها، مسیل ها، روشنایی، تلفن، آموزش، بهداشت، ورزشی، فرهنگی، ایستگاه های آتش نشانی، مراکز امدادی، خدمات شهری و ... اجتناب ناپذیر است.
به گفته این کارشناس، در گزارشی که از پروژه ائتلاف شهرها برای شهرهای بدون سکونتگاه غیر رسمی که با همکاری بانک جهانی و کمیته اسکان بشر سازمان ملل متحد تهیه شد، بهسازی سکونتگاه های غیررسمی شامل بهبود وضعیت کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، سازمانی و زیست محیطی است که در مقیاس محلی و بصورت مشارکتی میان شهروندان، گروه ها و مسوولین محلی به منظور افزایش حس تعلق خاطر به مکان و تلاش برای بهبود هرچه بیشتر کیفیت سکونت در این محلات می باشد.
نیکویی تاکید کرد: توانمندسازی کالبدی زمانی نتیجه بخش خواهد بود که پاسخی مستقیم به نیازهای اولیه ساکنین سکونتگاه های غیررسمی باشد لذا در تدوین برنامه جامع بهسازی که عموما برنامه های بلندمدت و اصلاحات ساختاری را مدنظر قرار می دهد بدون شک نیازمند برگزاری نشست ها و مذاکرات چهره به چهره با مردم برای امکان سنجی و نیازسنجی تعریف پروژه ها می باشیم.
وی افزود: همچنین مهمترین سیاست شهرسازی در امور بهسازی باید با تاکید بر تمرکززدایی باشد بدین معنا که برنامه های بهسازی اصولا در نظام های سیاسی غیرمتمرکز از کارآیی بالاتری برخوردارند و براساس تجارب و پژوهش های ثابت شده، تفویض اختیارات و مسوولیت ها و قراردادن منابع در اختیار سطوح اجرایی پایین تر، موجب نزدیک تر شدن مدیران شهری به گروه های دریافت کننده خدمات می شود.
** آغاز طرح بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن در ایران
به گفته مسوول امور معماری و شهرسازی شرکت عمران و مسکن سازان غرب، هدف این برنامه ایجاد اصلاحات در بخش مسکن بر پایه بازار و بهبود شرایط زندگی در سکونتگاه های غیررسمی پایلوت واقع در مراکز استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان شرقی بود که وجه مشترک همه این سکونتگاه ها محرومیت از خدمات شهری و سکونتی است.
نیکویی افزود: این طرح رسما در تاریخ 24 مهر ماه 1383 با پیگیری ها و مدیریت ملی شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران (وزارت مسکن و شهرسازی) آغاز به کار کرد.
وی گفت: بخش اعظم مرحله اول به بهسازی شهری و توانمندسازی محلات حاشیه ای و ظرفیت سازی دستگاه های مدیریت شهری اختصاص داشت و حدود سه درصد آن نیز به مطالعات مربوط به سیاست های تامین مسکن تخصیص یافت.
نیکویی اظهار کرد: طرح مذکور بعنوان نخستین طرح پایلوت توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی در کشور اهدافی چون نهادینه کردن رویکردی منسجم برای بهسازی سکونتگاههای غیررسمی، پایه گذاری نظامها، ظرفیتها و چارچوب لازم و آغاز اصلاحات در بخش مسکن و گسترش بهسازی شهری در سطح ملی را دنبال می کرد.
به گفته این کارشناس معماری و شهرسازی، اجرای این طرح توانست نقش مهمی در ایجاد حساسیت و توجه مسوولین برای کاهش محرومیت های کالبدی - اجتماعی این محلات ایفا کند.
** کارنامه استان کرمانشاه در توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی
مسوول امور معماری و شهرسازی شرکت عمران و مسکن سازان غرب در مورد طرح های توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی در استان کرمانشاه اظهار کرد: انجام مطالعات توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی شهرهای کرمانشاه، اسلام آبادغرب، سنقروکلیایی، هرسین و کنگاور را از جمله فعالیتهای انجام شده در استان کرمانشاه عنوان کرد.
به گفته نیکویی، اجرای 21 پروژه احداث شبکه های آب و فاضلاب و بهسازی معابر در شاطرآباد، کولی آباد، جعفرآباد و دولت آباد و نیز احداث بوستان در محلات هدف شاطرآباد، دولت آباد و کولی آباد از دیگر اقدامات انجام شده است.
وی همچنین احداث پیش دبستانی، مدرسه ابتدایی، کتابخانه، مرکز آموزشهای فنی و حرفه ای در دولت آباد، احداث درمانگاه تخصصی در جعفرآباد، احداث مرکز پیش دبستانی، مرکز فرهنگی هنری، مرکز فرهنگی ورزشی و سالن چند منظوره در شاطرآباد و نیز احداث درمانگاه تخصصی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در کولی آباد را از دیگر اقدامات برشمرد.
این کارشناس معماری و شهرسازی همچنین اجرای طرح آسفالت معابر محلات هدف در شهر سنقروکلیایی که افزون بر 120 میلیارد ریال با اخذ وام از بانک جهانی توسط شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران (وزارت راه و شهرسازی) و اعتبارات ملی انجام شده است را از دیگر بخشهای عملکردی استان کرمانشاه کرمانشاه در این زمینه عنوان کرد.
مسوول امور معماری و شهرسازی عمران و مسکن سازان غرب در پایان از حمایتهای دکتر روستا (عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران) بخاطر آنچه نگاه ویژه این مسوول به امور توانمندسازی و توان افزایی سکونتگاههای غیررسمی در استان کرمانشاه عنوان کرد، اظهار قدردانی نمود.
گفت و گو از یحیی معماری
منبع : خبرگزاری ایرنا / http://www.irna.ir/kermanshah/fa/News/81705340/
