موضوع بافت هاي فرسوده سالهاست در جهان مورد توجه سازمان هاي دولتی و نیز متخصصانی چون شهرسازان و معماران قرار گرفته است و به صورت هاي متفاوت با آن برخورد می شود.
در حال حاضر بسياري ازشهرهاي كشور با مسئله‌اي به نام بافت هاي فرسوده مواجه هستند.استان كرمان نيز از اين قاعده مستثني نيست .اين بافت ها اغلب هسته هاي قديمي شهرها هستند كه روزي از رونق اقتصادي زيادي برخوردار بودند و به مرور زمان دچار فرسودگي و عدم كارايي شده اند از اين رو داراي مسائل و مشكلات فراواني هستند از طرفی واقعیت‌هاي زندگی مدرن امروزي و تأثیر آن بر علایق و نیازهاي انسانی و متعاقباً بالا رفتن سطح مطلوب زندگی باعث شده است که بافتهاي تاریخی شهرها، رفته رفته رونق گذشته خود را از دست بدهند و به مکان‌هایی ناامن و نامطلوب و عاري از کیفیت‌هاي مناسب براي زندگی شهري امروزي تبدیل شوند.
تحولات سریع و ناگهانی و نیز گسترش و توسعه شهر سبب شده است که نوعی عدم تعادل و تناسب میان بافت جدید و قدیم شهر به وجود آید و ارتباط بین این دو بافت، به تدریج در حال ضعیف شدن و گسیختگی باشد و بايد توجه داشت كه بخشي از بافت فرسوده را بافت تاريخي تشكيل مي‌دهد و اين امر كاركرد و برنامه‌ريزي در اين زمينه را مشكل كرده است كه بايد محتاطانه در اين زمينه گام برداشت.
حل مشکلات بافت هاي فرسوده، نیازمند برخوردي صحیح و روشی مناسب است. بهسازي، نوسازي و یا بازسازي گونه هاي متفاوتی از مداخله در بافت هاي فرسوده و مسأله دار است که با روش هاي اجرایی متفاوت در کشورهاي مختلف به مورد اجرا گذارده شده و هر یک به گونه اي آن را تجربه کرده اند.
به نظر مي رسد در بافت هاي فرسوده با توجه به وسعت دامنه و شدت مسائل گريبان گير اين بافت ها ،كارآمدترين رويكرد كه بتوان براي مواجهه با كاستي ها و نارسائي ها اتخاذ کرد، مداخله بخش خصوصي با حمايت دولت است.
امروزه بافت قديمي شهرها به دليل بافت سنتي، فرسودگي واحدهاي مسكوني، عدم سهولت دسترسي، ضعف زيرساخت ها،مشكلات زيست محيطي و.. مسير ركود و عقب ماندگي را طي مي كنند كه بايد توجه داشت براي رفع مشكلات اينگونه بافتها، طرح هايي در قالب مرمت، بازسازي، نوسازي، احياء و بهسازي در زمينه هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و كالبدي در كشورهاي مختلف تهيه و اجرا شده است. شيوه برخورد با اين بافت ها متأثر از ديدگاه هاي فلسفي، در شهرسازي متفاوت بوده است. در دهه هاي اخير، احياء بافت هاي قديمي و فرسوده شهرها و اعيان سازي به همراه حفظ و احياء شهر قديمي و هماهنگي بين بافت جديد و قديم با تأكيد بر هنجارها و ارزش هاي اجتماعي شديدا مورد توجه قرار گرفته است.
كشور ايران نيز به واسطه قدمت تاريخي زياد با اين معضل دست به گريبان است و بايد توجه داشت كه بخشي از بافت هاي تاريخي آن را بافت فرسوده تشكيل مي‌دهد.
افزایش مشارکت های مردمی
تا كنون طرح هاي زيادي براي حل اين معضل در كشور ارايه شده اما نقش مردم در اين طرح ها چندان پررنگ ديده نشده است و در اين طرح ها مشارکت مردم كمرنگ ديده شده است در حالی که باید از پتانسیل هاي موجود در شهر و محلات، که مردم عناصر اصلی آن هستند، به صورتی منطقی و عملی بهره ببريم.
اگر چه تسطيع و آماده نمودن محله هاي قديمي براي ساخت و ساز و از نظر تئوريك شدني است اما بعضي از اين كوچه هاي پيچ در پيچ جرئي از تاريخ ، فرهنگ و هويت ما هستند كه از نياكان ما به ارث رسيده اند و بايد در راستاي حفظ آن بكوشيم و اين موضوع تلاش عالي مي طلبد.همه مسئولان و مردم در اين زمينه نیز وظيفه‌اي دارند که اگر به وظيفه خود عمل نكنيم بافت فرسوده شهرمان تبديل به مكاني و يا محله‌اي ناامن در دل شهر مي‌شود.
حال كه دولتمردان اهميت و ضرورت اقدام به موقع براي تبدیل بافت هاي فرسوده به فضاهاي شهري پویا را به درستي دريافته‌اند ، در اين راستا امكاناتي نظير تسهيلات كم بهره و تخفيف در صدور پروانه ساخت ارائه مي‌كنند تا رونق گذشته را به اين بافت ارزشمند شهر كه داراي امكانات زيرساختي نظير آب، برق، گاز و مخابرات است برگردانند و شهروندان مي‌توانند با استفاده از اين حمايت همه‌جانبه دولت و استفاده از وجود زيرساخت‌ها در بافت قديم شهر با هزينه هايي به مراتب كمتر در اين محدوده صاحب خانه شوند.
با توجه به آن كه تصميمات اتخاذ شده و تسهيلات و امكاناتي كه ممكن است براي محدوده بافت فرسوده در نظر گرفته شود ، در روند زندگي ساكنان محدوده هاي فرسوده تاثير بسزايي دارد لذا مشخص كردن محدوده بافت فرسوده و تدقيق آن سبب شناسايي بهتر و ايجاد شناخت كامل تري نسبت به بافت مي شود كه نتيجه آن در تخصيص مناسب منابع براي نواحي و استفاده بهينه از آن منابع و برنامه ريزي براي آينده منابع مشاهده مي شود.
بافت فرسوده استان كرمان بيش از ۵ هزار و ۳۰۰ هكتار است كه در حقيقت بستر آماده اي براي اجراي پروژه ها و مسكن است.
كل شهرهاي شمال استان ۵۷ شهر است كه ۴۳ شهر زير ۱۲۰۰۰ نفر جمعيت و ۱۱ شهر بين ۱۲۰۰۰ نفر و ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعيت و ۳ شهر با جمعيت بالاي ۱۰۰۰۰۰ نفر است.
از تعداد ۴۳ شهر زير ۱۲۰۰۰ نفر جمعيت ، ۱۷ شهر داراي محدوده مصوب بافت فرسوده و ۲۶ شهر فاقد محدوده مصوب بافت فرسوده است.
از۱۱شهر با جمعيت بين ۱۲۰۰۰ نفر و ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعيت ، ۸ شهر داراي محدوده مصوب بافت فرسوده شهري است.
بر همین اساس چندی پیش مطالعات راهبردي،شناخت تفصيلي حوزه ها و تعريف پروژه و امكان سنجي در شهرهاي كرمان ، سيرجان و رفسنجان انجام شد .نتیجه آنکه در سال ۹۰ مبلغ ۲۰۰ ميليون ريال، در سال ۹۱ مبلغ ۲۵۰ ميليون ريال و در سال ۹۲ مبلغ ۳۰۰ ميليون ريال تسهيلات براي ساخت هر واحد در بافتهاي فرسوده استان پرداخت شده است.تا كنون نیز ۵ هزار و ۸۶۹ فقره تسهيلات پرداخت شده است.
در حال حاضر هم دولت در نظر دارد تا پايان برنامه ششم يك ميليون و ۸۰۰ هزار واحد مسكوني واقع در بافت هاي قديمي و مسكوني در سراسر كشور را بازسازي كرده و اين واحدها را در اختيار زوج هاي جوان و كم درآمد قرار دهد. همچنین قرار است وام ۵۰ ميليون توماني ساخت مسكن در بافتهاي فرسوده نیز در اختيار زوج‌هاي جوان فاقد مسكن قرار گيرد.از طرف دیگر بر اساس رايزني شركت عمران بهسازي شهري ايران با شوراي عالي بانك‌ها در دستورالعمل جديد پرداخت تسهيلات به نوسازي بافتهاي فرسوده ، معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي موظف است به ميزان ۹ درصد سود تسهيلات مسكن و مابه‌التفاوت سود ۱۰ درصد متقاضي در وديعه اسكان موقت تا سقف سود مصوب تسهيلات بخش مسكن در سال‌هاي ۹۳ و ۹۴ را از محل اعتبارات قانون هدفمند كردن يارانه‌ها در لايحه بودجه سنواتي براي پرداخت به بانك هاي عامل منظور و تضمين نامه مورد قبول بانك مركزي صادر كند.
بنابراین با این توضیح بانك ها براي پرداخت اين تسهيلات مشكلي ندارند وزير ساخت هاي لازم براي نوسازي و بازسازي بافت فرسوده كاملا محياست. احتمالا قانون نوسازي و بازسازي بافت فرسوده از سال آينده عملي خواهد بود و برابر تصميمي كه در وزارت راه و شهرسازي گرفته شده است از سال آينده تسهيلات خيلي خوبي برای نوسازي بافت فرسوده به متقاضيان مسكن به خصوص انبوه سازان در اين بخش پرداخت خواهد شد تا بافت فرسوده از اين حالت خارج شود.
كمي همت مي‌طلبد تا با استفاده از خدمات دولت بافت فرسوده شهرمان را به محلي زيبا و مقاوم تبديل كنيم.
منبع : پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی
مدير كل راه و شهرسازي استان كرمان
