به گزارش خبرنگار روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری ایران، حبیب خراسانی معاون ساماندهی و بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری در یک گفت و گوی رادیویی بر ضرورت بازنگری سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی تاکید کرد و گفت: بر اساس آخرین مطالعات انجام شده تا سال 95، 145 هزار هکتار از مساحت شهرهای کشور دارای سه گونه بافت‌های تاریخی، فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی است. علاوه بر بافت‌های ذکر شده دو نوع بافت شال بافت ناهمگون شهری مانند زندان‌ها و پادگان‌ها که باید به خارج از شهرها منتقل شوند و نیز روستاهای واقع در حریم شهرها را نیز داریم، روستاهای واقع در حریم یک چالش جدی برای آینده کشور و بستری برای حاشیه‌نشینی محسوب می‌شوند.
خراسانی در پاسخ به این سوال که فقر شهری در نظام برنامه‌ریزی کشور چه جایگاهی دارد،گفت: جای برنامه‌ریزی برای فقر شهری در اسناد بالادستی و نظام برنامه‌ریزی کشور خالی است، متاسفانه نظام برنامه‌ریزی کشور برای مواجهه با فقر و توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی اقشار فقیر برنامه جامعی ندارد. در برنامه ششم توسعه در مواد 59، 60، 61 و 80 مشخصا به بحث سکونتگاههای غیررسمی، بافت‌های فرسوده و سایر بافت‌های ناکارآمد اشاره شده است اما همان طور که عنوان کردم برای کاهش فقر شهری برنامه خاصی دیده نشده است.
او در پاسخ به این که برنامه‌ریزی در این خصوص بر عهده کدام نهاد است، تصریح کرد: قطعا مجلس به عنوان نهاد قانونگذار باید به این موضوع ورود پیدا کند، احکام بالادستی توسط مجلس تهیه و تدوین می شود و در نتیجه کمیسیونهای تخصصی مجلس باید برای فقر شهری طرح و برنامه داشته باشند.
خراسانی در این باره افزود: به زودی برنامه هفتم توسعه تصویب خواهد شد و چنانچه در این برنامه باز هم فقر شهری مورد بی توجهی قرار گیرد، در 5 سال پیش رو مجددا با چالش حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده مواجه خواهیم بود.
معاون ساماندهی و بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به این که سال 1382 اولین سند توانمندسازی کشور تدوین و به تصویب هیات دولت رسید، گفت: تا قبل از سال 82 برخورد با موضوع حاشیه‌نشینی بیشتر در قالب طرح‌های ضربتی انجام می‌گرفت و طرح مدونی در این زمینه وجود نداشت. بر اساس این سند، در سال 82 حدود 4.5 میلیون نفر حاشیه‌نشین در کشور وجود داشت و پیش‌بینی آن مبنی بر این بود که طی یک دهه آینده این میزان به 9 میلیون نفر خواهد رسید که این اتفاق رخ داد و در این خصوص باید در سطح کلان اقدام‌های مناسبی انجام پذیرد.
خراسانی ادامه داد: براساس آمار تا سال 95 در 123 شهر و هزار و 50 محله که شناسایی کرده‌ایم؛ قریب 6 میلیون و 700 هزار نفر در سکونتگاههای غیر رسمی زندگی می کنند که با احتساب آمار سال 95 به بعد این میزان به 11 میلیون نفر می‌رسد.
او افزود: متاسفانه علی رغم تدوین سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی هنوز فعالیت‌ها در این زمینه به شکل پراکنده انجام می‌شود و عدم توجه به ساختار واحد در نظام برنامه‌ریزی شهری، حاشیه‌نشینی را بازتولید کرده است.
خراسانی با اشاره به تشکیل ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار که ریاست آن بر عهده رییس جمهور است، اظهار کرد: این ستاد در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها تشکیل شده است و 22 دستگاه عضو آن هستند، تا قبل از شیوع کرونا جلسات این ستاد به طور منظم و متناوب برگزار می‌شد که خروجی آن برنامه‌ریزی برای بازآفرینی 235 شهر و 649 محله است.
او با تاکید بر این که باید طرح‌های توسعه شهری متناسب با سیاست‌های کلان کشور تهیه شود، عنوان کرد: چنانچه در نظام برنامه‌ریزی برای تمام شقوق حاشیه‌نشینی که آسیب‌های اجتماعی نیز شامل آن می شود، برنامه‌ریزی نداشته باشیم قطعا مشکلی حل نخواهد شد .
از بین رفتن بافت هویتی محلات
معاون ساماندهی و بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به بافت هویتی محلات، خیابان لاله زار تهران را مثال زد و گفت: خیابان لاله زار مرکز موسیقی، سینما و تماشاخانه است و می‌توان گفت بخش اعظمی از فرهنگ هویتی ایران در این خیابان شکل گرفته اما اکنون این خیابان بافت هویتی خود را از دست داده است یا خیابان سیروس که روزگاری از بهترین و خوش نام‌ترین محلات تهران بود اکنون تبدیل به پاتوق معتادان شده است.
به گفته او در شهرهای دیگر نیز همین شرایط وجود دارد، برای مثال در شیراز محله سنگ سیاه چندین قرن پایگاه هویتی این شهر بوده اما اکنون این پایگاه هویتی و فرهنگی به فراموشی سپرده شده است، در واقع به دلیل بی توجهی به این بافت‌ها اکنون تبدیل به بافت‌های ناکارآمد شدهاند.
او با بیان این که بازآفرینی شهری یک تجربه جهانی است، گفت: در سایر کشورها بعد از وقوع انقلاب صنعتی، بافت‌های هویتی در معرض نابودی قرار گرفتند اما مسوولان و مدیران شهری مجددا عناصر هویتی را در این بافت‌ها بازتولید کردند و اکنون تبدیل به شهرهای توریستی شدهاند، اما در کشور ما بافت‌های هویتی در تمام شهرهای کوچک و بزرگ که باید کانون شهری باشند، دچار اضمحلال شدهاند و چنانچه این رویه ادامه پیدا کند در آینده نزدیک کانون هویتی تمام کلانشهرها به نقاط بحران زا تبدیل خواهند شد.
او با اشاره به این که در زمان تدوین برنامه بازآفرینی شهری در سال 96 به طور میانگین برای هر محله 90 میلیارد تومان در نظر گرفته شد، گفت: در برنامه ششم توسعه سالانه 25 هزار میلیارد تومان برای ساماندهی محلات در نظر گرفته شد و در اردیبهشت امسال برآورد این مبلغ به 60 هزار میلیارد تومان رسیده است. اما با توجه به شرایط کنونی کشور این امر شدنی نیست و باید واقعیت‌ها را ببینیم.
خراسانی ادامه داد: باید با اصلاح سیاست‌های کلان و با جلب مشارکت اجتماعی، شهروندان را به اصلاح و نوسازی بافت‌های تاریخی و فرسوده تشویق کنیم.
معاون ساماندهی و بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران چابهار را یکی از شهرهایی دانست که به دلیل سیاست‌های اشتباه در دهه‌های گذشته اکنون از وضعیت نامطلوبی برخوردار است. او در این باره گفت: مساحت حاشیه‌نشینی چابهار حدود هزار و 200 هکتار است و به گفته مدیرعامل منطقه آزاد چابهار ممکن است به 2 هزار و 500 هکتار نیز افزایش یابد، در واقع 60 درصد جمعیت آن حاشیه‌نشین هستند و فقط در محله مرادآباد چابهار بیش از 4 هزار نفر در زاغه زندگی می‌کنند. با توجه به تدوین سند توسعه سواحل مکران و این که قرار است این منطقه به محور توسعه شرق کشور تبدیل شود باید بتوانیم با برنامه‌ریزی مناسب این شرایط را تغییر دهیم.
او ادامه داد: البته اکنون سند جامع شهری چابهار با محوریت توسعه سواحل مکران تدوین شده است و در نظر داریم تا دوباره این شهر را جمعیت‌پذیر کنیم. به همین دلیل برای اولین بار در کشور اسکان مجدد را در این شهر انجام داده‌ایم، اما این کار هزینه بسیاری می‌برد و نمی‌توان در همه کشور آن را اجرایی کرد.
9 هزار و 161 پروژه برای 649 محله
معاون ساماندهی و بازآفرینی شهری شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به این که برای 649 محله، 9 هزار و 161 پروژه تعریف کرده‌ایم که حدود 12 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، تصریح کرد: از سال 96 به بعد حدود 2 هزار و 600 پروژه با 2 هزار و 600 میلیارد تومان اعتبار در بافت‌های تاریخی و فرسوده در سراسر کشور اجرا کرده‌ایم و حدود هزار و 700 پروژه با اعتبار هزار و 900 میلیارد تومان اعتبار در سکونتگاههای غیر رسمی اجرا شده است.
او تصریح کرد: در مجموع می توان گفت رویکرد اقدام مشترک موفق بوده است اما برای رسیدن به آنچه هدف‌گذاری کرده‌ایم، باید تمام دستگاه‌ها و مردم برای کمک به این امر پای کار بیایند.
