دومین نشست از سلسله نشست‌های دفتر هجدهم شرکت بازآفرینی شهری ایران با موضوع همدان در مسیر بازآفرینی با حضور محمد سعید ایزدی، معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی، حسن سجادزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان، مجید یوسفی‌نوید، معاون شهرسازی ومعماری شهرداری همدان، امید شهاب رضویان، فیلمساز، کارگردان و کنشگر حوزه میراث فرهنگی، سید مصطفی موسوی، رئیس مجمع سمن‌های استان همدان و منا عرفانیان سلیم، عضو هیئت مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران به عنوان دبیر پانل برگزار شد.
ایزدی: آغاز جریان نوگرایی از سال1304
به گزارش خبرنگار روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری ایران، محمد سعید ایزدی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در این نشست با اشاره به سابقه تاریخی شهر همدان، اظهار کرد: شهر همدان که ده دژی نظامی در دوره ماد بوده از جمله شهرهایی است که سابقه شهر و شهرنشینی در طول تاریخ از آن آغاز شده است.
وی با بیان اینکه همدان در زمان قبایل کاسی و مادی به عنوان مقر اجتماعی، ایجاد شده است، اظهارکرد: این شهر به دلیل اینکه محل تمرکز مردم بود، هگمتانه نام گذاری و بعدها اکباتان و همدان نامیده شد. در بدو شکل گیری، با عناصر طبیعی و بافت پیرامون هم پیوندی ای را رقم زد و شهر امروزی را شکل داد.
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: شهر همدان در دوره قاجار شهری با استخوان بندی مرکزی قوی، بازار مرکزی و محلاتی که در ارتباط روشن با ساختار مرکزی بودند، بافت شهری بسیار زیبایی را ایجاد می کرد.
وی افزود: وجود رودخانه در وسط شهر، پل ها و عناصر وابسته به آن و همچنین تپه های تاریخی، باغات و قلعه ها، شکل موزون و هماهنگی از شهرنشینی را پیش از سال 1300 در همدان تصویر می کرد.
به گفته ایزدی، همدان دارای بازار بی نظیر و پررونقی بوده و در کتب تاریخی همدان را انبار ایران نامیده اند.
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی بیان کرد: همدان بیش از 110 کاروانسرا، استخوان بندی فعال، همگن و در عین حال گسترده و زیبایی را به خود اختصاص می داد.
ایزدی با اشاره به وجود خیابان مهمی در کنار رودخانه همدان به نام بین النهرین، گفت: این رودخانه بدنه بی نظیری در شهر ایجاد می کرد و اسنادی که از آن زمان وجود دارد نشان دهنده کارکرد این رودخانه به عنوان یک عنصر حیاتی در طول تاریخ این شهر است.
وی با اشاره به اینکه زمینه های جریان نوگرایی در همدان بعد از سال 1304 با حضور مهندس وزارت داخله در این شهر آغاز شد، اظهارکرد: این مهندس که مامور می شود صنعت چرم سازی را مدرن کند حتی کارخانه چرم سازی هم دایر کرد، بعد از 4 سال زندگی در همدان پیشنهاد ایجاد نظام شهری جدید و استقرار میدان مرکزی با خیابان های 6 گانه را در شهر همدان ارائه داد و این مساله آغازی برای تقابل سنت و مدرنیته در زندگی شهری همدان بود.
نوسازی با افتخار تبلیغ می شود
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی افزود: او در سال 1304 جدای از ایجاد ساختار جدید در همدان، سعی در غلبه بر ساختار گذشته دارد. این فرد ساختار گذشته شهر را کهنه و فرسوده می داند و از همین جاست که باید به تفکر به وجود آمده توجه کرد. در آن دوره جریان نوسازی با افتخار و تبلیغ شکل می گیرد و ادامه می یابد و شهری شدن و امروزی شدن تلقی می شود. با وجود این تفکرات هنوز بازار با استحکام در جای خود قرار دارد.
ایزدی همچنین گفت: اولین مداخله کلان مقیاس در بافت شهری همدان از سال 1308 آغاز شد.
بناهای مدرن ظهور می کنند
به گفته وی، در عین حال اتفاقات 1310 به بعد، ساختارهای خوبی را هم جایگزین می کند. یعنی این بدنه شهری که می بینید ساختار دلپذیری است. به تدریج این روند کامل می شود. بازار تحت تاثیر احداث میدان و خیابان ها تکه تکه می شود و قدرت خود را از دست می دهد. جابجایی هایی به لحاظ جمعیتی در مرکز شهر رخ می دهد، بناهای مدرن شروع به ظهور می کنند. انجمن آثار ملی دو اثر خود در همدان را بر پا می کند، یکی آرامگاه باباطاهر است و دیگری آرامگاه بوعلی سینا. این تصویری از دهه 50 همدان است. در این دوره درست است که یک خیابان و شبکه هایی به شهر تحمیل شده اما هنوز ساختار زیرین توانسته شکل خود را حفظ کند و فقط جراحتی بر آن وارد شده است.
نابودی حیات قبلی با زندگی ماشینی
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی اظهار کرد: همدان به تدریج با تداوم جریان احداث خیابان ها تغییر کرد و روی رودخانه پوشیده و تبدیل به فاضلاب شد و آرام آرام از صحنه زندگی محو شد. زندگی ماشینی هم حیات قبلی را از میان برد.
پیشنهاد رسمی گستردگی همدان در دهه 50
وی با اشاره به اینکه در دهه 50 اولین طرح جامع همدان به شکل رسمی تهیه شد، افزود: در این طرح پیشنهاد گستردگی شهر همدان داده شد. در این طرح جهت توسعه به سمت باغات و اراضی مرغوب شهر بود که روند توسعه را با تخریب های عجیب و غریب در این حوزه مصادف کرد.
بانک رهنی آپارتمان می سازد
به گفته ایزدی، بانک رهنی در سال 51 شروع به تبلیغ می کند، اوراق می فروشد و پیش فروش می کند و یک مجموعه آپارتمانی می سازد که در همدان به آپارتمان های بانک رهنی معروف است و در عین حالی که با این اقدام جراحتی بر پیکر شهر وارد می شود، نوسازی در آن دوره اتفاق می افتد.
گسترش ناگهانی شهر به سمت روستاها
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی بیان کرد: در دهه 60 طرح موژدا با ادامه همان مسیر قبلی شهر را با اضافات عجیب و غریبی ادامه می دهد. شهر به یکباره به سمت روستاهای پیرامون و بیرون از خطوط حمل و نقل برون شهری گسترش پیدا می کند و به تدریج از شکل موزون خود خارج می شود به طوری که می توان آن را به شکل تکه پاره ای ترسیم کرد.
تنزل کیفیت زندگی کلید می خورد
وی اظهار کرد: با اجرایی شدن طرح موژدا روستاها به شهر نزدیک شدند و سکونتگاه های غیررسمی اطراف شهر شکل گرفت و از این زمان عدم توازن موجب شروع جریان تنزل کیفیت در زندگی شهری می شود.
ایزدی تاکید کرد: طرح های اجرا شده در همدان این شهر را متورم و روددره هایی را که به نوعی زمینه زندگی را برای هم پیوندی با محیط در این شهر فراهم می کردند، نابود و هسته مرکزی شهر را دچار تغییرات جمعیتی کرد.
چالش های همدان
وی در ادامه چالش های موجود شهر همدان را برشمرد.
- شهر همدان با جمعیتی بالغ بر 554406 نفر در مساحتی بالغ بر 5600 هکتار دارای 512 هکتار بافت تاریخی با مسایل و مشکلات زیرساختی و خدماتی و تغییر ساختار کارکردی اجتماعی است. همچنین 430 هکتار بافت ناکارآمد میانی و 1073 هکتار سکونتگاه غیر رسمی دارد.
- سازمان فضايي فاقد انسجام و يكپارچگي به ويژه در حوزه شمال و شرق و عدم امتداد و اتصال استخوان بندي منطقه مركزي تاريخي به عناصر ساختاري شهر است.
- وی تاکید کرد: در گذشته فقیر و غنی در ترکیب بی نظیر اجتماعی در کنار یکدیگر زندگی می کردند اما در حال حاضر تغییرات نظام ساختار اجتماعی، جریان دو قطبی شدن شهر را تشدید کرده است.
- تهدید و تخریب زیست بوم ها بویژه باغات، رود دره ها و فضای سبز پیرامونی آنها تهدید و تخریب شده است.
- تنزل کیفیت ساخت، رواج معماری بی هویت، بی توجهی به فن آوری ها و مصالح بومی و احترام به ارزش های زمینه، مشکلات عدیده ای را برای همدان ایجاد و حیات این شهر را نابود کرده است.
- تنزل مکانی و اجتماعی بافت تاریخی، تداوم روند گسترش فعاليتهاي ناسازگار در اطراف بازار و كاستن از اهميت و پتانسيل اقتصادي بازار و محدوده منطقه تاريخي مركزي شهر به عنوان قلب تپنده اقتصادي، تاريخي، فرهنگي،گردشگري ومذهبي ـ فرهنگي شهر از جمله مشکلات دیگر شهر همدان است.
- گسترش غير برنامه ريزي شده روستاهاي پيرامون شهر در حوزه شمال خارج از برنامه گسترش یافته و نحوه مواجه با آنها از دیگر معضلات همدان به شمار می آید.
وی در پایان با بیان اینکه امروزه پل سازی و برج سازی سمبل شهر نشینی، شده است، خاطرنشان کرد: با فناوری های نوین و زیر ساخت های جدید مخالف نیستیم اما پرسش اساسی این است که آیا ایجاد این زیرساخت های جدید توانسته است در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان موثر باشد.
رضویان: صفویه آغازگر هجوم به بافت تاریخی همدان/ جای خالی آگاهی و مشارکت در حفظ بناهای تاریخی محسوس است/ قانون حفظ ابنیه تاریخی از 70 سال پیش تاکنون بازنگری نشده
امیر شهاب رضویان، مستندساز و کنشگر حوزه میراث فرهنگی در ادامه این نشست، اظهار کرد: تخریب بافت تاریخی استان همدان در دوران صفویه آغاز و پس از آن تخریب های گسترده ای نیز توسط آقا محمدخان قاجار و سپس ناصرالدین شاه در این شهر ایجاد شد.
وی با اشاره به اینکه در دوران رضا شاه نیز بافت تاریخی شهر همدان مجددا مورد هجوم قرار گرفته است، گفت: هیچ ملتی چنین به تخریب و نابودی بافت تاریخی خود نپرداخت که پادشاهان ایران به آن اقدام کردند.
این کنشگر حوزه میراث فرهنگی افزود: هجوم بعدی که به شهر همدان اتفاق می افتد بعد از جنگ و عمدتا در محله جولان است و در این دوره نیز بخش مهمی از بافت تاریخی شهر همدان نابود شد.
رضویان با بیان اینکه مساله مهم در زمینه حفظ میراث فرهنگی و تاریخی عدم مشارکت مردمی و ملی است، ادامه داد: در حال حاضر در مدارس از دوره ابتدایی تا دبیرستان هیچ سرفصلی برای لذت بردن و محافظت از بناهای تاریخی و معماری ملی وجود ندارد و به همین دلیل جای خالی آگاهی و مشارکت در این حوزه محسوس است.
این مستندساز نبود مدیران با بینش مبتنی بر حفظ میراث فرهنگی را از دیگر مشکلات در حوزه مدیریت شهری و حفظ بافت های تاریخی برشمرد و افزود: مدیرانی که به حفظ بافت تاریخی شهر اهمیت می دهند در سیستم مدیریت شهری انگشت شمار هستند و این مساله در بدنه مدیریتی همه استان ها وجود دارد.
وی با اشاره به فقدان راهکارهای تشویقی قانونی برای تغییر کاربری بناهای قدیمی، گفت: با ارائه وام ها و تسهیلاتی به مردم می توان فعالیت های مثبتی را در زمینه مدیریت شهری و جلوگیری از نابودی بافت شهر توسط بساز و بفروش ها جلوگیری کرد.
رضویان بیان کرد: خلاهای قانونی، حوزه حیوانات، خانواده، محیط زیست و معماری از دیگر مشکلاتی است که از بین رفتن بافت های تاریخی و به وجود آمدن بافت های ناکارآمد شده و وضعیت نابسامان فعلی در شهرها را رقم زده است.
وی با اشاره به وجود خلاهای قانونی در زمینه حفظ ابنیه تاریخی تصریح کرد: قانون حفظ ابنیه تاریخی از 70 سال پیش تاکنون بازنگری نشده است و به همین دلیل آثار به جا مانده از دوران صفویه را جزو آثار تاریخی بر می شمرد. به این ترتیب به طور مثال اثر به جا مانده از دوران قاجار به راحتی می تواند از کشور خارج شود و جزو آثار تاریخی محسوب نمی شود.
این کنشگر حوزه میراث فرهنگی تاکید کرد: در برنامه بازآفرینی شهری باید تلاش شود جلوی تخریب بناهای تاریخی و از بین بردن آثار باستانی گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه همدان از نظر بودجه شهر فقیری نیست، گفت: این امکان از نظر بودجه ای وجود دارد که بناهای شاخصی که آبروی شهر هستند حفظ شوند و بافت تاریخی ای که موجب هویت بخشی به شهر است، تخریب نشود.
یوسفی نوید: اسناد فرادستی فاقد دیدگاه تاریخی و بازآفرینی است/ سند توانمندسازی سال 83 در طول 13 سال فقط 12.5 درصد تحقق پیدا کرد
در ادامه این نشست، مجید یوسفی نوید، معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان اظهار کرد: یکی از مشکلات مهم در زمینه مدیریت شهری، وجود اسناد فرادستی است که فاقد دیدگاه تاریخی و بازآفرینی است و صرفا دیدگاه بازسازی و نوسازی دارد.
وی ادامه داد: از مهمترین مثال ها در زمینه عدم توجه به محیط زیست و بافت تاریخی در شهر همدان، رودخانه دره مرادوی است که با طرح تفضیلی که در سال 84 مصوب و ابلاغ شد، به یک معبر 24 متری تبدیل شد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان گفت: در حال حاضر به دلیل اسناد فرادستی این امکان و اجازه برای مدیران شهری و شهرداری وجود دارد که هر زمان بخواهند رودخانه را تبدیل به معبر کنند تا دسترسی مردم محل آسان شود.
یوسفی نوید اظهارکرد: در سال 94، دبیرخانه ستادبازآفرینی شهری پایدار با وجود مشکلات فراوان راه اندازی شد تا در نهایت افراد زیادی با ما همراه شدند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان با اشاره به برگزاری اجلاس اوراسیا در سال 94 با حضور 13 کشور، اظهارکرد: در این اجلاس تلاش کردیم با نقطه نظرات و تفکرات متفاوتی از دیگر کشورها در مدیریت شهری آشنا شویم و به نتایج خوبی هم دست یافتیم.
یوسفی نوید از اقدامات شهرداری همدان، به بررسی و ارزیابی سند توانمندسازی سال 83 در این استان اشاره کرد و گفت: بررسی ها نشان داد این سند در طول 13 سال 12.5 درصد تحقق پیدا کرده بود زیرا مشکلات عدیده ای نظیر املاک عادی، فاقد سند رسمی و عدم پذیرش موضوع درکمیسیون ماده 5 و راه و شهرسازی در مسیر آن وجود داشت.
40 درصد از محدوده های شهری همدان در محدوده های بازآفرینی است
وی با اشاره به اینکه پس از تشکیل ستاد بازآفرینی استان، نقشه های 5 محدوده هدف برنامه بازآفرینی شهری با کمک اداره کل راه و شهرسازی تهیه و در اولین جلسه ستاد بازآفرینی مصوب شد، افزود: برای این محدوده ها نیاز به طراحی یک سند فرادست، ضوابط مناسب و طرح تفضیلی بود که در دستور کار قرار گرفت.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان اظهارکرد: حدود 40 درصد از محدوده های شهری همدان در محدوده های بازآفرینی و حدود هزار هکتار از محدوده های شهری همدان در سکونتگاه های غیررسمی قرار گرفته است.
وی بیان کرد: به دست آوردن نقشه درستی از محدوده های هدف همدان و شناسایی بافت های ناکارآمد و سکونتگاه های غیررسمی تصویر روشنی ایجاد می کند برای مشخص شدن فعالیت هایی که باید در راستای برنامه بازآفرینی انجام شود.
دریافت پروانه املاک فاقد سند رسمی با طی فرآیند قانونی در همدان
یوسفی نوید با بیان اینکه تشکیل ستاد بازآفرینی در ایجاد قوانین مناسب بسیار موثر واقع شده، گفت: در ستاد بازآفرینی شهری استان همدان، دریافت پروانه املاک فاقد سند رسمی با طی فرآیند قانونی مصوب شد و این مساله بسیار مثبتی است که به اجرای برنامه های بازآفرینی شهری کمک می کند.
وی ادامه داد: از دیگر فعالیت های انجام شده در استان همدان، شناسایی اراضی در معرض ساخت و ساز غیرمجاز است که با معرفی به مشاوران مشکلات آنها شناسایی و در دست اقدام قرار گرفته است. همچنین پهنه هایی که ساخت و ساز غیرمجاز و فعالیت های مغایر با ضوابط دارند نیز حدود 3 سال است که به کمیسیون ماده 5 ارسال شده و امیدواریم هر چه سریعتر به نتیجه برسند.
وی با اشاره به اینکه جلسات ستاد بازآفرینی کمک زیادی به پیش برد برنامه بازآفرینی شهری در استان همدان می کند، بیان کرد: پرونده ها در کمیسیونی مرکب از نمایندگان دادگستری، اداره ثبت، راه و شهرسازی و استانداری با دبیری شهرداری مطرح و پس از کنترل ضوابط شهرسازی و کلیات برنامه ها، صورت جلسات به منزله مجوزی برای صدور پروانه تنظیم می شود.
یوسفی نوید گفت: یکی از مصوبات کمیسیون ماده 5 که کمک زیادی به پیش برد برنامه بازآفرینی شهری کرد، اعطای پروانه ای برابر املاک سند دار به املاک عادی است که در جای خود مساله بسیار مثبتی بود که کمک زیادی به اقدامات ما کرد.
تنظیم ضوابط ابنیه واجد ارزش در ستاد بازآفرینی شهری همدان
وی با اشاره به اینکه ابنیه واجد ارزش، اگر مبنا و الگوی اقتصادی برای مالکین نداشته باشد، تخریب می شوند، گفت: در استان همدان پس از دخالت و دست گذاشتن سازمان میراث فرهنگی روی برخی املاک و نبود بودجه ای برای تملک و احیا آنها، مالکین شبانه این بناها را تخریب کردند و عملا امکان بازآفرینی آنها از بین رفت.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان با بیان اینکه تصمیمات باید شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم را بررسی کند و نباید پیوست مجزایی از طرح ها باشد، گفت: در طرح های تفضیلی و جامع هیچگاه این اتفاق نمی افتاد اما امیدواریم با رویکردی که برنامه بازآفرینی شهری دارد اتفاقات مثبتی در این زمینه به وقوع پیوندد.
وی ادامه داد: در حال حاضر تنظیم ضوابط ابنیه واجد ارزش در ستاد بازآفرینی شهری استان همدان در دستور کار قرار گرفته است و اگر میراث فرهنگی تایید کند، این توان اقتصادی به مردم داده خواهد شد تا از این بناها محافظت کنند.
لزوم تعیین تکلیف املاک در ورثه و اوقاف برای تسهیل بازآفرینی شهری
یوسفی نوید با اشاره به ورود شهرداری همدان به مرمت و بازسازی سراها و کاروانسراهای تاریخی، اظهار کرد: در حال حاضر بازسازی کاروانسرای میرزا نصرالله به صددرصد رسیده است و با پیگیری هایی که انجام دادیم از این پس برای اینگونه ابنیه عوارضی دریافت نمی شود.
وی در پایان با اشاره به اینکه در ورثه بودن یا اوقافی بودن برخی پلاک ها مشکلاتی را در مسیر انجام برخی برنامه های بازآفرینی شهری در استان همدان ایجاد کرده است، خاطرنشان کرد: اگر راهکاری قانونی ایجاد شود برای مواجهه با این موضوع اتفاق بسیار مثبتی خواهد بود.
سجادزاده: مدل اجتماعی_ایرانی بازآفرینی وجود ندارد/ باید روحیه محله محوری در فرایند بازآفرینی را القا کنیم/ مدیریت یکپارچه از ملزومات بازآفرینی شهری است
همچنین حسن سجادزاده، عضو هیات علمی دانشگاه همدان در ادامه این نشست، اظهار کرد: همدان از معدود شهرهایی است که تعاملی میان لایه های شهری قدیم و جدید خود ایجاد کرده و ساختار شمالی آن توانسته است در تعامل با لایه های قدیمی به تولید و بازتولید فضاهای شهری موفق، کمک کند.
وی ادامه داد: همدان به دلیل وجود محله های زیبا، روددره ها، کوچه های شهری، باغات بی نظیر، سراهای قدیمی و شناخته شدن به عنوان شهر تاریخ و تمدن از قدرت و ظرفیت بالایی در بازآفرینی برخوردار است.
این عضو هیات علمی دانشگاه همدان با اشاره به آغاز به کار دانشگاه همدان در سال 92 به منظور بازآفرینی محلات همدان گفت: در بررسی های اولیه گروه تشکیل شده در دانشگاه همدان مشخص شد ورود به برنامه بازآفرینی، مستلزم بازنگری در ادبیات نظری بازآفرینی و تجارب جهانی است.
وی افزود: پس از بررسی تجارب گذشته جهانی و داخلی و ارزیابی دلایل موفقیت و شکست پروژه های مدیریت شهری، مشخص شد موضوع اهلیت یا بازاهلیت بخشی به ساکنان محله، مساله مهمی که در برنامه های بازسازی و بازآفرینی مورد غفلت واقع می شود.
سجادزاده ادامه داد: در ادامه فعالیت دانشگاه همدان، فراخوانی در سال 92 منتشر و از دانشگاهیان، نظام مهندسی، سمن ها و ادارات دولتی درخواست شد تا به موضوع بازآفرینی ورود پیدا کنند.
وی با اشاره به وجود60 محله قدیمی در استان همدان، اظهار کرد: 3 محله به عنوان پایلوت از سه نقطه شهری توسط دانشگاه همدان انتخاب شدند تا بازآفرینی با رویکرد محله توسعه، از این محلات آغاز شوند.
این عضو هیات علمی دانشگاه همدان با اشاره به انتخاب محله کبابیان به عنوان نخستین محله مورد هدف دانشگاه همدان در برنامه بازآفرینی، گفت: در بررسی ها مشخص شد این محله با مشکلات متعددی از جمله محاصره شدن توسط خیابان های متعدد که گسست اجتماعی را در این محله ایجاد کرده بود، مواجه است.
سجادزاده با تاکید بر لزوم شناسایی مدل اجتماعی در نقاط مختلف شهر به عنوان یکی از اولویت های برنامه بازآفرینی شهری، گفت: در هر محله مساجد مهمترین کانون اجتماعی هستند که می توان از ظرفیت آن برای جلب مشارکت مردم استفاده کرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه همدان با تاکید بر لزوم اعتمادسازی برای جلب مشارکت مردم، گفت: نشست و برخاست و مشورت مکرر با مردم می تواند در حوزه اعتمادسازی و جلب مشارکت آنان در حوزه بازآفرینی کمک کند.
وی اظهارکرد: بعد از جلب حمایت مدیران در محله های مورد هدف بازآفرینی دانشگاه همدان، 4 بعد در طراحی شهر در بحث بازآفرینی شهری به دست آمد که یکی از این ابعاد نظام ساختار محلی به عنوان یک نظام است.
وی با بیان اینکه تا خارج نشدن بافت های با ارزش از دستور کار طرح جامع، مشکلات عدیده ای برای این محلات وجود دارد، افزود: در طرح های جامع ظرفیت های بزرگی وجود دارد که در قامت محله و ظرفیت محله نیست.
وی با اشاره به ارائه بسته های تشویقی برای جلوگیری از تراکم محلی در محلات همدان، ادامه داد: در محلات مختلف همدان با ارائه مشوق هایی نظیر مجوز پارکینگ، معاوضه زمین و تخفیف عوارض موفقیت هایی برای جلوگیری از تراکم شهری به وجود آمده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه همدان در پایان چند نکته را به عنوان خلاصه مطرح کرد.
نکته اول، خارج کردن تعریف ضوابط بافت های تاریخی و اجتماعی از مدار طرح های جامع و تفضیلی و تقویت نظام پهنه بندی در تعریف ضوابط شهرسازی از ملزومات بازآفرینی شهری است.
نکته دوم، آنچه که در بازآفرینی اولویت دارد، آفریدن اجتماع است و نه آفریدن کالبد.
نکته سوم، مدل اجتماعی_ایرانی بازآفرینی وجود ندارد. درست است که می توان از تجارب سایر کشورها در حوزه بازآفرینی استفاده کرد اما این تجارب الزاما نمی توانند برای کشور ما سازنده باشند.
نکته چهارم، باید به بازآفرینی محله اهمیت بدهیم و روحیه محله محوری در فرایند بازآفرینی را القا کنیم.
نکته پنجم، مدیریت یکپارچه از ملزومات بازآفرینی شهری است و باید از موازی کاری دوری کرد.
موسوی: موفقیت در بازآفرینی در گرو مشارکت سازمان های مردم نهاد است
سید مصطفی موسوی، رئیس مجمع سمن های استان همدان در این نشست در پاسخ به این سوال که آیا شهر همدان در مسیر بازآفرینی شهری قرار گرفته است یا خیر؟! اظهارداشت: قویا می توانم اعلام کنم، همدان در مسیر بهسازی و ارتقاء کیفیت شهری قرار دارد.
موسوی در پاسخ به این سوال که آیا بهسازی و ارتقاء کیفیت در شهر همدان می توانست بهتر باشد، گفت: اگر از ظرفیت های اجتماعی مردم و پتانسیل های سازمان های مردم نهاد و تشکل های نهادهای غیردولتی استفاده شود، یقینا به نتایج بهتری دست پیدا خواهیم کرد.
رئیس مجمع سمن های استان همدان با اشاره به وجه تمایز طرح های بازآفرینی شهری با سایر طرح های توسعه ای و بهسازی شهری گفت: مباحث اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و هنری در طرح های بازآفرینی شهری بیش از سایر طرح های توسعه ای مورد توجه است. به عبارت دیگر پرداختن به مباحث اجتماعی و استفاده از ظرفیت های مردمی می تواند در تحقق هر چه بهتر اجرای برنامه بازآفرینی شهری کمک کند.
موسوی در خصوص فعالیت های سازمان مردم نهاد در استان همدان اظهار داشت: استان همدان به عنوان اولین استان در سطح کشور، توانسته است هشت کمیسیون تخصصی، زیر مجموعه ای تحت فعالیت های سازمان های مردم نهاد راه اندازی کند.
وی با اشاره به اینکه 397 سازمان مردم نهاد در استان همدان با موضوعات مختلف فعالیت می کنند، گفت: محیط زیست و گردشگری، بهداشت و سلامت، توان بخشی، فرهنگی و اجتماعی، آسیب های اجتماعی، ادبی و هنری، خیریه و نیکوکاری و علمی پژوهشی به عنوان هشت کمیسیون تخصصی زیر مجموعه سازمان های مردم نهاد به شمار می آیند.
رئیس مجمع سمن های استان همدان با بیان اینکه 4 کمیته فرابخشی و فراکمیسیونی به عنوان زیر مجموعه سازمان های مردم نهاد در سطح استان همدان نیز تشکیل شده است، گفت: چهار کمیته بانوان، آموزش، کودکان و مدیریت شهری، در کنار هشت کمیسیون تخصصی زیر مجموعه سازمان های مردم نهاد تشکیل شده است.
موسوی با بیان اینکه شورای شهر همدان مصوبه ای در خصوص همکاری و تعامل سمن های مدیریت شهری به تصویب رسانده است، گفت: ما در تلاش هستیم، اولویت های اصلی توسعه را در استان همدان شناسایی و سپس در جهت عملیات شدن آنها گام برداریم.
وی در خصوص تعریف سازمان های مردم گفت: اجتماع تعدادی از شهروندان به منظور رسیدن به یک هدف مشخص در کنار هم، تعریف مشخص از یک سازمان مردم نهاد است.
رئیس مجمع سمن های استان همدان با اشاره به سه هدف اصلی در وظایف سازمان های مردم گفت: مطالبه گری از سازمانهای دولتی، بسترسازی برای مشارکت شهروندانی که علاقمند به انجام اقدامات داوطلبانه دارند و پوشش خلاء های قانونی در سطح جامعه به عنوان سه هدف اصلی سازمان های مردم نهاد محسوب می شوند.
وی با اشاره به سه نقش اصلی سازمان های مردم نهاد در سوق دادن طرح های توسعه شهری به سمت طرح های بازآفرینی شهری و مشارکت محوری گفت: سازمان های مردم نهاد در ایجاد ارتباط پل مردم با دستگاه های دولتی و مهندسان مشاور طرح های بازآفرینی شهری نقش فعال دارند.
موسوی با یادآوری اینکه مردم در طرح های بازآفرینی مشارکت نداشته باشند، فرجام طرح به شکست می انجامد، گفت: اعتمادسازی به عنوان دومین نقش سازمان های مردم نهاد، در طرح های بازآفرینی شهری محسوب می شود.
وی با بیان اینکه اعتماد مردم به دستگاههای دولتی و متولیان اصلی طرح های بازآفرینی شهری از نقش های اساسی سازمان مردم نهاد به شمار می آید، گفت: آموزش و آگاهی بخشی به مردم به منظور توسعه، تسریع و تسهیل انجام طرح های بازآفرینی شهری به عنوان سومین نقش سازمان های مردم نهاد در جامعه است.
موسوی با اشاره به چالش های پیش روی سازمان های مردم نهاد گفت: عدم اعتماد مسئولان دستگاه های دولتی به سازمان های مردم از مهم ترین چالش های پیش رو سازمان های مردم نهاد به شمار می آید.
وی افزود: کمتر پیش آمده که مسئولان دستگاههای دولتی استان همدان، در انجام طرح ها به سازمان ها ی مردم نهاد اعتماد کنند و حتی کمتر اتفاق افتاده که سازمان های مردم نهاد در طرح ها مشازکت داده شوند یا کاری به طور کامل به آنها سپرده شود.
موسوی گفت: استفاده از ظرفیت و پتانسیل های مردمی در بخش های برنامه ریزی و اجرا در سطح کشور با موضوع طرح های بازآفرینی و توسعه تعریف نشده، که متاسفانه به معنای خلاء قانونی در این حوزه به شمار می آید.
رئیس مجمع سمن های استان همدان کمبود منابع اعتباری در خصوص آموزش و اطلاع رسانی را چالش های پیش روی سازمان های مردم نهاد دانست و در ادامه گفت: در سه سال گذشته اکثر اقدامات و فعالیت های حوزه آسیب های اجتماعی به سازمان های مردم نهاد واگذار شده که اتفاقا نتایج مثبتی را به همراه داشته است.
وی گفت: استان همدان همواره در زمینه فعالیت های مردم نهاد، جزء سه استان برتر در کشور به شمار می رود.
موسوی در ادامه خواستار استفاده از ظرفیت و پتانسیل بالای سازمان های مردم نهاد در استان همدان به ویژه در بخش های آگاهی بخشی، آموزش و اجتماعی در طرح های توسعه ای و بازآفرینی شهری شد.
موسوی با اشاره به پروژه بازآفرینی محله خضر در شهر همدان گفت: با همکاری سازمان های مردم نهاد، اقدامات خوبی در محله هدف خضر همدان انجام شده است.
موسوی با بیان اینکه شهردای همدان در جهت آموزش و آگاهی بخشی در زمینه مدیریت بحران آماده همکاری با سمن ها است، اما به دلیل خلاء های قانونی این امر تاکنون میسر نشده است گفت: در تلاش هستیم با مذاکره با نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ به دستورالعمل های قانونی در جهت خدمت بیشتر به جامعه برسیم.
وی با بیان چهار گام اساسی در جهت انجام طرح های مدیریت شهری و بازآفرینی شهری گفت: شناسایی سازمانهای مردم نهاد، به همراه نیروهای متخصص که در این سازمان ها در سطح استانها فعالیت می کنند، به عنوان گام اول شناخته می شود.
موسوی افزود: حوزه بندی سازمان های مردم نهاد براساس توانایی ها و نیازها در جهت انجام طرح های مدیریت شهری و بازآفرینی شهری، دومین گام در همین ارتباط محسوب می شود.
موسوی انعقاد تفاهم نامه با جزییات و اجرای طرح ها را به ترتیب سومین و چهارمین گام در اجرای طرح های مدیریت شهری و بازآفرینی شهری برشمرد و در پایان اظهارداشت: اگر طرح های توسعه ای و بازآفرینی شهری و یا غیرشهری را در سطح کشور مورد بررسی قرار دهیم به این نتیجه می رسیم که موفقیت در این طرح ها ناشی از مشارکت سازمان های مردم نهاد و مردمی است.
