روزنامه ایران نوشت: از سال 84 تاکنون صرفا حدود 210 هزار پلاک فرسوده از مجموع واحدهای ناپایدار کم شده که نشان می‌دهد برنامه نوسازی بافت‌های فرسوده در سال‌های گذشته محقق نشده است. یکی از مهم‌ترین مخاطرات ساختمانی که شهروندان را تهدید می‌کند، واحدهای مسکونی فرسوده است. در حال حاضر بیش از 10 میلیون و 700 هزار نفر در بافت‌های فرسوده شهری ساکن هستند که برای حفظ جان این شهروندان به تحولی اساسی در نوسازی مسکن نیاز است.
محله‌محوری و بازآفرینی عرصه‌های ناکارآمد برای تأمین مسکن ساکنان بافت‌های فرسوده، برنامه اصلی دولت در نوسازی بافت‌های فرسوده است. علاوه بر بافت‌های فرسوده، سکونتگاههای غیررسمی و بافت فرسوده تاریخی جزو بافت‌های ناکارآمد است که در مجموع بیش از 21.5 میلیون نفر در این سه نوع بافت ساکن هستند. همچنین بیش از ۱۶۰ هزار هکتار بافت فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی و بافت فرسوده تاریخی در کشور وجود دارد. به منظور افزایش سرعت نوسازی بافت‌های فرسوده در حال حاضر در بیشتر شهرها، پروانه به صورت رایگان صادر و ودیعه اسکان موقت هم به ساکنان این بافت‌ها پرداخت می‌شود. وام ودیعه در تهران ۶۰ میلیون تومان و در سایر شهرها ۴۵ میلیون تومان به صورت قرض‌الحسنه است. تسهیلات نوسازی بافت فرسوده در تهران ۴۵۰ میلیون، در کلانشهر‌ها و مراکز استان‌ها ۴۰۰ میلیون و در سایر شهرها ۳۵۰ میلیون تومان فراهم شده است.
به منظور تحقق برنامه دولت در نوسازی بافت‌های فرسوده، نشست هم‌اندیشی با موضوع «راهکارهای عملیاتی تحقق نوسازی محله‌ای مسکن» با حضور محمد آیینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران و جمعی از اساتید و متخصصان حوزه مسکن و شهرسازی برگزار شد. در این نشست معاون وزیر راه و شهرسازی بر استفاده از ظرفیت متخصصان و دانشگاهیان برای ارائه راهکارهای شتاببخشی به نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن‌های ناپایدار در بافت‌های فرسوده و محلات هدف بازآفرینی شهری در راستای تحقق مفاد سند تحول مردمی دولت سیزدهم تأکید کرد.
وی با اشاره به اینکه 10 میلیون و 735 هزار نفر در بافت‌های فرسوده ساکن هستند و در معرض خطرات ناشی از بلایای طبیعی و آتش‌سوزی قرار دارند، تصریح کرد: حفظ جان انسان‌ها موضوعی است که در برخی دوره‌های گذشته مورد غفلت واقع شده و امروز تمرکز شرکت بازآفرینی شهری ایران بر این موضوع قرار دارد.
3 مدل نوسازی
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به اینکه تاکنون در کشور سه مدل بازآفرینی شهری تجربه شده است، تصریح کرد: نوسازی پلاکی، تجمیع پلاک‌های ریزدانه و آخرین مدل که در سند تحول مردمی دولت سیزدهم به آن اشاره شده، نوسازی بافت‌های فرسوده با تأکید بر سیاست‌های حمایتی هدفمند و اولویت‌بخشی به مسکن محرومان است که سرلوحه فعالیت‌های شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار دارد. او با اشاره به فرازوفرودهای نوسازی مسکن از گذشته تاکنون یادآوری کرد: از سال 84 تاکنون صرفاً حدود 210 هزار پلاک فرسوده از مجموع واحدهای ناپایدار کم شده که بدین معناست سیاست‌ها و حمایت‌ها در این حوزه چندان مؤثر نبوده است، بنابراین باید تحولی اساسی در نوسازی مسکن ایجاد کنیم زیرا با روند گذشته نمی‌توان از سرعت فرسودگی ابنیه کاست.
معاون وزیر راه و شهرسازی آماری درخصوص میزان بناهای ناپایدار ارائه کرد و گفت: 53 درصد بناها در سکونتگاههای غیررسمی، 43 درصد در بافت‌های تاریخی و 41 درصد در بافت‌های فرسوده، ناپایدارند و باید برای حفظ جان انسان‌ها و از بین بردن سقف‌های لرزان برنامه‌ریزی‌های متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی این مناطق صورت گیرد. آئینی با اشاره به وجود دو نگاه متفاوت در حوزه بازآفرینی شهری تصریح کرد: برخی کارشناسان و متخصصان معتقدند باید شهرها را به شکل افقی توسعه داد و در مقابل عده‌ای بر این باورند به دلیل محدودیت منابع و نیز مشکلات مربوط به خدمات و زیرساخت‌ها بهترین راه توسعه درونی شهرها است. او از جمع‌آوری مستندات به‌روز در حوزه بازآفرینی شهری به ترتیب بلوک‌های شهری و محله‌ها خبر داد و گفت: تاکنون 4 هزار و 900 محله در این بافت‌ها شناسایی و نیازهای این مناطق نیز احصا شده است.
محورهای نوسازی
معاون وزیر راه و شهرسازی سه محور محرومیت‌زدایی، مردمی‌سازی و معین‌سازی محلات را از رویکردهای پایه‌ای و نوین شرکت بازآفرینی شهری ایران در حوزه نوسازی و بازآفرینی برشمرد و اظهار کرد: به دنبال این هستیم تا از ظرفیت جوانان و گروه‌های جهادی متخصص در محلات برای نوسازی بهره برده و با تعیین محلات معین بین محلات برخوردار و محلات کمتر برخوردار همبستگی اجتماعی ایجاد کنیم که این امر در تسریع روند نوسازی محله‌ای مؤثر خواهد بود. در ادامه این نشست، متخصصان مسکن و شهرسازی حاضر در جلسه به بیان نظرات و دیدگاه‌های خود در زمینه نوسازی محله‌ای پرداختند.
مشکل طرح‌های حمایتی
غلامرضا لطیفی، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: این نکته را باید در نظر داشت که سیاست‌های حمایتی همواره با رانت پنهان همراهند، بنابراین باید با توجه به ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و مختصات جغرافیایی پهنه‌های مختلف کشور برنامه‌ریزی‌های لازم را در این حوزه انجام داد به گونه‌ای که راه برای هر نوع رانتی بسته شود.
سید عبدالهادی دانشپور، استاد دانشگاه علم و صنعت نیز با بیان اینکه برای جلب مشارکت مردم به نوسازی مسکن باید به آنها اطمینان داده شود که وارد یک رویکرد برد-برد می‌شوند، افزود: در واقع باید نگاه پایین به بالا را در این حوزه بومی‌سازی کنیم.
فرهاد بیضایی، کارشناس مسکن نیز با بیان اینکه نوسازی محله‌محور نباید به گونه‌ای باشد که استراتژی‌ها در مقیاس محله‌ای متوقف شده و از نگاه شهرسازانه غفلت شود، تصریح کرد: برای مثال تراکم جمعیتی در شهر تهران اشباع شده و به دلیل مشکلات و معضلات زیست محیطی و اجتماعی دیگر امکان افزایش تراکم جمعیت وجود ندارد. بنابراین در شهری مانند تهران باید نوسازی محله‌ای توأم با افزایش حریم شهر صورت پذیرد و به فکر جابه‌جایی جمعیت ساکن در این بافت‌ها بود. همچنین می‌توان دسته‌بندی انواع بافت‌ها را افزایش داد و انواع بیشتری از بافت را شناسایی کرد و صرفاً به سه بافت فرسوده، حاشیه‌ای و تاریخی بسنده نکرد. او افزود: بنابراین در گام اول باید یک طرح کلان با تفکیک مناسب بافت و با نگاه اقتصادی و حذف تهدیدهایی که در شهر وجود دارد برای محلات هدف تدوین شود.
علی شماعی، استاد دانشگاه خوارزمی نیز با تأکید بر اینکه مهم‌ترین کار در این حوزه ایجاد یک الگو برای هر منطقه متناسب با نیازهای اقتصادی و فرهنگی آن است، خاطرنشان کرد: در این الگو باید وظایف و حمایت‌های مورد نیاز دولت و شهرداری‌ها به صورت شفاف تعریف شود.
یعقوب موسوی، استاد دانشگاه الزهرا نیز با اشاره به اینکه توسعه شهر تهران از کانال نوسازی و توسعه محله‌ای شهر می‌گذرد، تصریح کرد: از دهه 70 رویکرد پایین به بالا وارد حوزه شهرسازی شد، این مدل محدود به محلات خاصی نیست و بر اساس آن اختیارات به شکل محله‌ای توزیع و بازآفرینی شهری در مقیاس محله‌ای انجام می‌شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی در ادامه نشست هم‌اندیشی راهکارهای عملیاتی تحقق نوسازی محله‌ای مسکن، عنوان کرد: بسیاری از دغدغه‌هایی که اساتید محترم به آن پرداختند در برنامه ملی بازآفرینی شهری در قالب ستادهای ملی، استانی و شهرستانی در دستور کار قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های اصلی شرکت این است که تمام دستگاه‌ها را در قالب ستاد ملی بازآفرینی پایدار پای کار بیاوریم. او عنوان کرد: اما آنچه در این جلسه به دنبال آن بودیم موضوع ایجاد تحول و شتاببخشی به نوسازی مسکن است. یکی از دغدغه‌های شرکت نجات جان انسان‌ها است و به همین منظور باید بسترهای نوسازی را فراهم کرده و به آن سرعت دهیم.
او از متخصصان این حوزه خواست تا نظرات و پیشنهادهای خود را برای سرعت بخشیدن به امر نوسازی مسکن در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار دهند تا با تدوین یک برنامه همه‌جانبه و تشریک مساعی بتوان موانع و مشکلات را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت تا امر نوسازی مسکن شتاب گیرد.
