به گزارش روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری ایران به نقل از روزنامه ایران از سال 96 که برنامه اقدام مشترک برای نوسازی بافت‌های ناکارآمد شهری شروع شد، 9 هزار و 161 پروژه در قالب این برنامه مورد شناسایی قرار گرفت. به مرور افزایش بافت‌های فرسوده و جمعیت ساکن در آن باعث شد در سال 93، دولت سند جدیدی برای احیا بافت‌های فرسوده تنظیم کند که « سند ملی راهبردی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری» نام گرفت. بر اساس سند جدید، رییس جمهور به عنوان رییس ستاد ملی بازآفرینی شهری و دبیرخانه این ستاد نیز در شرکت بازآفرینی شهری مستقر شد. این سند ماهیت فرابخشی- ملی و خصلت محلی دارد، افق زمانی سند نیز به تبع ماهیت راهبردی آن بلندمدت خواهد بود.
آمار مربوط به سرشماری سال 95 نشان می‌داد که جمعیت ساکن در سکونتگاههای غیررسمی که تا سال 82، 4.5 میلیون نفر بود به حدود 12 میلیون نفر رسیده که شامل 3 میلیون و 200 هزار خانوار است. یعنی از سال 82 تا 95 جمعیت ساکن در سکونتگاههای غیررسمی 2.6 برابر شده بود. به این ترتیب برنامه نوسازی بافت‌های فرسوده وارد دوران تازه‌ای شد، افزایش بافت و جمعیت ساکن نشان می‌داد اقدامات انجام شده متناسب نیست. بر اساس سند جدید محدوده تاریخی شهرها، پهنه‌های ناکارآمد میانی، پهنه‌های شهری با پیشینه روستایی و سکونتگاههای غیررسمی، جزو بافت‌های ناکارآمد قرار گرفت که نیاز به نوسازی و بازسازی دارد.
وجود 140 هزار هکتار بافت فرسوده شهری
آمار شرکت بازآفرینی شهری ایران نشان می‌دهد که با تدوین سند جدید، حدود 55 هزار هکتار بافت فرسوده در 465 شهر، 24 هزار هکتار بافت تاریخی ناکارآمد در 175 شهر و 61 هزار هکتار سکونتگاه غیررسمی در 110 شهر شناسایی شد. به این ترتیب در مجموع 140 هزار هکتار بافت فرسوده شهری در کشور وجود دارد و جمعیت ساکن آن 30 درصد جمعیت شهری کشور است. بعد از شناسایی بافت‌های و تدوین برنامه، برنامه ملی بازآفرینی شهری در سال 96 به اجرا درآمد.
در کنار برنامه ملی بازآفرینی شهری، طرح دیگری برای تسریع روند نوسازی بافت‌های فرسوده در حال اجرا است. این طرح «توسعه و تحول اجتماع‌محور در 2020 محله کمتر برخوردار» نام دارد که با همکاری هلال‌احمر، کمیته امداد، سازمان بهزیستی، سازمان اوقاف و امور خیریه، شهرداری تهران، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی(ره) و همکاری مجموعه‌های دولتی و عمومی کلید خورده است. هفته گذشته مدیران شرکت بازآفرینی شهری به ریاست محمد آیینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل این شرکت و علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مسوول اجرای طرح توسعه و تحول اجتماع‌محور در محلات کمتر برخوردار، نشستی مشترک برگزار کردند تا برنامه‌های توسعه و تحول محلات کمتر برخوردار را معرفی و تبیین کنند.
در این نشست معاون وزیر راه و شهرسازی، اعلام کرد که کمتر برخورداری ساکنان محدوده‌های هدف در طرح بازآفرینی شهری، روند نوسازی، تحول اجتماعی و اقتصادی این محلات را کند کرده است و کم برخورداری معضل اصلی این محلات است. به همین دلیل ما در این بافت‌ها ماموریت داریم تا نوسازی و تامین خدمات روبنایی و زیربنایی را مدنظر قرار دهیم. بر اساس سند بازآفرینی شهری میزان برخورداری محلات هدف از خدمات زیربنایی و روبنایی در هر شهری باید به حد متوسط محلات شهر برسد.
به گفته آیینی علاوه بر نوسازی و مقاوم سازی مسکن، باید در موضوعات مربوط به تامین معیشت، بهداشت و اشتغالزایی هم اقدامات لازم در محلات هدف انجام شود. در سال‌های اخیر اقدامات خوبی برای پیشبرد این هدف انجام شده اما به درستی اطلاع رسانی نشده است. او ابراز امیدواری کرد که طرح توسعه و تحول اجتماع محور2020 محله کمتر برخوردار، روند نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری را سرعت ببخشد.
آئینی درباره طرح توسعه و تحول اجتماع محور 2020 محله کمتر برخوردار توضیحاتی کرد و گفت: طبق مطالعات انجام شده و بر اساس شاخص‌های توسعه یافتگی، 2020 محله کمتر برخوردار در سطح کشور وجود دارد که رفع مشکلات و توانمندسازی آنها نیازمند هماهنگی و همکاری بین بخشی دستگاه‌های دولتی، شهرداری‌ها و سایر نهادهای عمومی و حاکمیتی و مشارکت ساکنین است. بنابراین طرح توسعه و تحول اجتماع محور 2020محله کمتر برخوردار با چشم انداز تبدیل محلات کمتر برخوردار به محلاتی با کودکان، نوجوانان و جوانان توانمند، کارآمد و موثر در عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در چشم انداز افق 1404 تنظیم و در حال اجراست.
معاون وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: به منظور افزایش مشارکت عمومی و احیا ظرفیت‌های کالبدی، اقتصادی،اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی محله، محور برنامه‌ریزی در این طرح محله تعریف شده است، جهت احصا و هماهنگی ظرفیت‌های محلی در سطح محلات، خانه راه‌اندازی می‌شود و محدوده جغرافیایی خانه منطبق بر محدوده جغرافیایی محله است.
او ادامه داد: خانه محله، محل تجمیع همه دستگاه‌های خدمات‌رسان در محله است و مسوول خانه، مسوولیت هماهنگی بین بخشی دستگاه‌ها، سازمان‌ها و تشکل‌ها را در سطح محله برعهده دارد. طبق تقسیم کار صورت گرفته مسوولیت راه‌اندازی خانه محله در شهرهای کشور بر عهده سازمان بهزیستی، کمیته امداد، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) و جمعیت هلال احمر و آستان قدس رضوی است، در این طرح نقش و وظایف دستگاه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و شهرداری‌ها از طریق هماهنگی خانه محله در محله انجام می‌گیرد.
به گفته آئینی در 533 محله از 2020 محله هدف طرح توسعه و تحول اجتماع محور 2020 محله کمتر برخورار تعداد 3322 فعالیت-پروژه با اعتبار بالغ بر36،807 میلیارد ریال توسط شرکت بازآفرینی شهری، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های دولتی عضو ستادهای بازآفرینی شهری اجرا شده و یا در دست اجراست که سهم شرکت بازآفرینی شهری 1442 پروژه با اعتبار بالغ بر 21 هزار و 577 میلیارد ریال است.
آیینی افزود: در صورت تامین اعتبار 600 میلیارد تومانی در کمتر از یک سال،350 پروژه با پیشرفت فیزیکی 65 تا 70 درصد در 2020 محله شهری به بهره‌برداری می‌رسد.
فرصتی برای مسکن‌سازی
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به ساخت 4 میلیون مسکن در قالب برنامه نهضت تولید مسکن، گفت: وجود بافت‌های فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی فرصت خوبی برای رسیدن به اهداف این برنامه در اختیار برنامه‌ریزان قرار می‌دهد. در مقایسه با ایجاد شهر یا شهرک، در بافت‌های فرسوده با سرمایه‌گذاری کمتری در حوزه خدمات روبنایی و زیربنایی، خانه‌ها ساخته می‌شوند و در این بافت‌ها می‌توان فضای ایده‌آل شهری را ایجاد کرد. به گفته آیینی، 15تا20 درصد از سطح سکونتگاههای غیررسمی که در مسیل یا در مکان‌های خطرناک قرار دارند به مثابه آتش زیر خاکستر ساخته شده‌اند که باید جابجا شوند اما 85 درصد این سکونتگاه‌ها قابلیت تبدیل به سکونتگاههای متفاوت را دارد.
آیینی خاطر نشان کرد: چون بیشتر خانه‌های بافت فرسوده به صورت یک طبقه ساخته شده‌اند بدون اضافه کردن زمین، می‌توان با ساخت مسکن چند طبقه، سرریز جمعیت را در این محله‌ها اسکان داد.
به گفته دبیرستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با وجود رکود در ساخت و ساز در چند سال اخیر اما بافت فرسوده سهم خود را حفظ کرده است. از سال 88 تا 92، 350 هزار واحدنوسازی شده است و در سال‌های رکود یعنی از سال 92 تا 1400 ،110 هزار و 861 واحد نوسازی شده است که در آمار کاهش جدی داشتیم اما در مقایسه با رکود ساخت و ساز باز هم سهم نوسازی بافت فرسوده از کل ساخت و ساز فزاینده بوده است.
9هزار فعالیت - پروژه مصوب ستادهای بازآفرینی شهری استان‌ها
بر اساس آمار شرکت بازآفرینی شهری، در مدت 12 سال یعنی از سال 84 تا 96، 453 پروژه در قالب برنامه نوسازی، در 74 شهر به سرانجام رسیده است که این پروژه‌ها بالغ بر 467 میلیارد تومان ارزش دارد اما ارزش روز پروژه‌ها بسیار بیشتر از این عدد خواهد بود. بر اساس برنامه ششم از 2700 محله ناکارآمد، سالانه باید 270 محله بازسازی شود. تعداد پروژه های مصوب در برنامه اقدام مشترک 9161 پروژه است.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان این که شهرداری‌ها، شرکت بازآفرینی شهری ایران و سایر دستگاه‌ها موظف به اجرای این پروژه‌ها هستند، تصریح کرد: سهم شهرداری‌ها 2948 پروژه، سهم شرکت بازآفرینی شهری ایران1558و سهم سایر دستگاه‌ها 4655 پروژه است. آمارها نشان می‌دهد از زمان اجرای برنامه یعنی از سال 97، شهرداری‌ها 1154 پروژه (39 درصد برنامه)، سایر دستگاه‌ها 692 پروژه (15 درصد برنامه) و شرکت بازآفرینی شهری 1143 پروژه (73 درصد برنامه) را در دست اقدام دارند.
او افزود: در مجموع 33 درصد از تعداد پروژه - فعالیت مندرج در برنامه اقدام مشترک تاکنون اجرایی شده است. در این میان شرکت بازآفرینی بیشترین میزان نوسازی و سایر دستگاه‌ها کمترین میزان را انجام داده‌اند این در حالی است که بر اساس سند ملی بازآفرینی شهری، سایر دستگاه‌ها موظف‌اند 30 درصد منابع خود را به نوسازی اختصاص دهند.
