معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در اولین همایش ملی حفاظت و مدیریت میراث شهری که به شکل وبینار برگزار شد، توضیحاتی در خصوص بافت فرسوده تاریخی ارایه کرد و گفت: در کل کشور حدود 32 هزار و 763 هکتار بافت تاریخی وجود دارد که بیش از 2.5 میلیون نفر در این بافت‌ها ساکن‌اند.
آئینی افزود: بافت‌های تاریخی 5 درصد از مساحت شهرها را در بر گرفته و جمعیت قابل توجهی را در خود جای داده‌اند. تراکم جمعیت خالص این محدوده‌ها 77 نفر در هکتار است که در صورت فراهم شدن زمینه و بستر نوسازی و احیا این محلات، ظرفیت قابل توجهی برای اسکان سرریز جمعیت خواهد داشت.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به این که موضوع میراث فرهنگی، ابنیه و بافت‌های تاریخی همواره دغدغه این مجموعه بوده است و اقدام‌هایی در این راستا انجام می‌گیرد، توضیح داد: نگاه شرکت بازآفرینی شهری ایران به عنوان دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی پایدار همان چیزی است که در سند ملی در ارتباط با مباحث فرهنگی – هویتی عنوان شده و هدف شرکت حفاظت پايدار و احياي ميراث فرهنگي، تاريخي و هويت فرهنگي شهرهاست.
او در این باره افزود: شناسايي، حفاظت و پاسداري از ارزش‌هاي موجود و حفظ هويت شهرها، حفظ و ارتقا هويت فرهنگي و سرمايه اجتماعي محدوده‌ها و محله‌هاي هدف با رویكرد ايجاد حس تعلق مكاني و همبستگي جمعي و در نتیجه مشاركت موثر ساكنان از اصول راهنمای شرکت بازآفرینی شهری ایران در این زمینه به شمار می‌رود.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در ادامه شناسايي، حفظ، تقويت و بهره‌گيري از ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي كالبدي، اجتماعي، اقتصادي و محيطي اماكن و محدوده‌هاي تاريخي - فرهنگي شهرها در احيا، بهسازي و نوسازي محدوده‌ها و محله‌هاي هدف را از جمله اصول راهبردی این امر برشمرد.
آئینی با بیان این که در شرایط کنونی که بحث ساخت یک میلیون واحد مسکونی در قالب نهضت ملی مسکن مطرح است، گفت: معتقدم در قالب نهضت ملی مسکن ظرفیت‌هایی برای احیا بافت‌های تاریخی وجود دارد و می‌توان به راهکار مناسبی برای تولید مسکن که منجر به رونق این بافت‌ها شود، رسید.
اجرای 26 پروژه با اعتباری بالغ بر 60 میلیارد تومان
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در ادامه توضیحاتی در خصوص پروژه‌های انجام شده در بافت‌های تاریخی ارایه کرد و گفت: اکنون 26 پروژه با اعتباری بالغ بر 60 میلیارد تومان در این بافت‌ها در دست اجراست و پروژه‌های بسیاری نیز به اتمام رسیده است. نگاه شرکت بازآفرینی شهری ایران متفاوت از نگاه سازمان میراث فرهنگی نیست و تمام تلاش خود را برای بهبود وضعیت این بافت‌ها انجام داده و این کار را ادامه خواهیم داد اما موضوع اصلی به اولویت‌ها بر می‌گردد و باید دید حفظ جان انسان‌ها و توسعه فضاهای عمومی هر کدام از چه اولویتی در برنامه‌ریزی‌ها برخوردارند.
او خاطر نشان کرد: توسعه لجام گسیخته شهرها باعث شد تا فضاهای جدید به عنوان رقبایی برای بافت‌های تاریخی محسوب شوند که در نهایت منجر به تخلیه این بافت‌ها از سرمایه اصلی شد که می‌توانست به عنوان عامل پیش برنده احیا و زنده نگه داشتن بافت‌های تاریخی مطرح شود، با تخلیه بافت‌های تاریخی روند تخریب آنها نیز سرعت گرفت و بافت‌های تاریخی از چرخه اقتصادی شهرها خارج شدند. ایجاد شرایط بهتر برای بافت‌های تاریخی نیازمند جلوگیری از جریان خروج این محدوده‌ها از چرخه اقتصادی شهر است.
او با بیان این که بافت‌های تاریخی به تدریج دچار بحران هویت می‌شوند، افزود: این مناطق در حوزه تاب‌آوری بسیار شکننده بوده و وجه مشترک آنها این است که جزو محلات کمتر برخوردار به شمار می‌آیند. وضعیت معیشت، بهداشت و اشتغال در این بافت‌ها مناسب نیست و همین امر زمینه فقر را فراهم آورده و در جریان مرمت و نوسازی بافت‌های تاریخی تاثیرگذار است.
معضلات اساسی بافت‌های تاریخی
آئینی با تاکید بر محرومیت‌زدایی از این مناطق به بررسی ابعاد مسایل و مشکلات محدوده‌های تاریخی پرداخت و گفت: گسترش نا‌برابری اجتماعی-اقتصادی و فقر شهر، فقدان تاب‌آوری شهرها در برابر حوادث، بلایا و مخاطرات، افول اعتماد و سرمایه اجتماعی، بحران هویت و بی‌توجهی به حفاظت و حراست از میراث معنوی و طبیعی، ناکارآمدی نظام جابه‌جایی و حمل‌ونقل و تنزل کیفی محیط‌زیست و تخریب زیست‌بوم‌ها از جمله مشکلات و معضلات پیش روی ساکنان بافت‌های تاریخی است.
به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی تکرار کلیدواژه هایی مثل «گردشگری» و «توسعه پایدار» در حوزه بافت تاریخی منجر به فراموشی واژه «محرومیت زدایی» شده است و ضرورت پرداختن به محرومیت‌زدایی در بافت تاریخی احساس می‌شود.
کاهش فقر با حفاظت میراث فرهنگی
او در ادامه به رابطه بین میراث فرهنگی و فقر پرداخت و اظهار کرد: حفظ میراث با توانمندسازی ساکنان، فقر را کاهش می‌دهد و با ایجاد اشتغال و آموزش به ساکنان کمک میکند. همچنین حفاظت از میراث فرهنگی با انتقال صنایع دستی باستانی به نسل‌های جدید، منجر به کاهش فقر می‌شود.
معاون وزیر ر اه و شهرسازی در ادامه به قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی- فرهنگی نیز اشاره کرد و گفت: این قانون بیشتر به بخش کالبدی بافت‌های تاریخی پرداخته و ساکنان چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
به گفته دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با توجه به تقابلی که بین دو مفهوم «میراث فرهنگی» به عنوان عنصری مثبت و «فقر و محرومیت» به عنوان عنصری منفی وجود دارد، به دور از مقدسسازی میراث، مردم ساکن در این بافت‌ها از طریق محرومیت زدایی باید به جریان زندگی معاصر بازگردند.
آئینی با اشاره به این که عامل اصلی بهبود وضعیت بافت‌های تاریخی «مردم» هستند و همه رابطه ذاتی بین مردم و توسعه را درک میکنیم، تصریح کرد: هدف اولیه توسعه، بهبود شرایط زندگی مردم است، از سوی دیگر مردم بازیگران اصلی در روند بهبود و توسعه به شمار می‌روند، بنابراین ضرورت دارد از ظرفیت جوانان ساکن در محلات تاریخی برای محرومیت‌زدایی و ارتقای کیفیت محیط زندگی شهری استفاده کرد.
مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری ایران افزود: علاوه بر این می‌توان از ظرفیت‌های حمایتی قانونی در خصوص حمایت از مناطق محروم و کمتر توسعه یافته به استناد ماده (21) آیین نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار و نیز ظرفیت نهادهای حمایتی همچون کمیته امداد، سازمان بهزیستی، هلال احمر و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و قرارگاه‌های جهادی برای بهبود وضع معیشت، بهداشت و اشتغال استفاده کرد.
