ایران همانند دیگر جوامع در دهه های اخیر به گونه ای فزاینده به سوی جامعه ای شهری در حال دگرگونی و تحول است . شهری شدن گرچه فرصت های نوینی را برای توسعه همه جانبه فراهم می آورد ، اما شهرهای ایران زمین را با چالش هایی عمیق و گسترده مواجه کرده است . در ایران طی شصت سال گذشته 1335- 1394 شاهد افزایش بی سابقه شهرها و جمعیت شهر نشین هستیم ، به طوریکه جمعیت شهرنشین کشور در دوره مذکور بیش از 8 برابر شده است . این افزایش جمعیت شهرنشینان نه تنها شهرنشینان را به لحاظ کمیت خدمات رسانی دچار بحران کرده که به لحاظ کیفی نیز موجی از گم گشتگی های اجتماعی و فرهنگی . چالش های اقتصادی وسیاسی را به همراه داشته است . این چالش ها که شاید تجدد گرایی در ایران و تغییر ساختار شهرها در همه ابعاد اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی ، نقطه آغازین شکل گیری آنها باشد ، در سه زمینه قابل زندگی بودن ، حرکت و کالایی شدن شهرها نمایان شده اند .
هرچند موج افزایش جمعیت آرام آرام کاهش می یابد اما چالش ها همچنان پا برجاست . در این میان سیاست های اقتدارگرایانه به سبب ناهماهنگی ارکان توسعه ، اقدامات بخشی از سوی نهادها ، تصدی گری و تداخل وظایف آنها ، موفق نبوده و نهایتا شهرها را با ناکارآمدی های فراوانی مواجه ساخته است . در چنین شرایطی به نظر می رسد که بازخوانی و بازآفرینی اندیشه ایران شهری در چارچوب یک دستور کار شهری جدید در روزگار معاصر ، بتواند از طریق باز تعریف هویتی ، فرآیندی و ساختاری ، چارچوبی بنیادین را برای خروج از چالش های معاصر شهرهای ایران فراهم آورد . اندیشه ایران شهری مبتنی بر تحول در سبک زندگی ایرانیان و بازتعریف نقش و کارکرد شهرها در بستر تاریخی و شرایط ایران معاصر است . رویکردی که می تواند توسعه پایدار شهرها را در بر داشته باشد و منجر به حل تعارض ها گردد . اندیشه ی ایران شهری فراتر از پذیرش های قومی ، ناظر بر وحدت در عین کثرت ، با پذیرش هویتهای متنوع و متکثر ، بدون حذف یا سرکوب در چاچوب هویت و وحدت ملی است .
برای بازگشت به اصل خویش و دوباره چشم گشودن به دنیای ایران فرهنگی ، اندیشه ی ایران شهری می تواند ما را به آینده ای روشن و قابل حصول رهنمون شود . اندیشه ای که بر پایه ی عدالت ،رندی تساهل و همزیستی مسالمت آمیز ، غم خواری همسایگان و مسئولیت در برابر آنان استوار است . با پذیرش حق توسعه برای همه ساکنان حوزه ایران شهر فرهنگی در هر کجا که زندگی می کنند یک اصل کلیدی است در دنیای امروزی حرکت و قابلیت زندگی در شهرها جلوه های برجسته ی عدالت شهری است که حرکت پویایی و حق دسترسی به شهر را تامین می کندو قابلیت زندگی کیفیت زندگی و محیطی سالم برای رشد فضائل اخلاقی و انسانی فراهم می نماید.
روز جهانی شهرساز بهانه ای است برای طرح این مهم که : " برای زندگی نسل های امروز و آینده این سرزمین ، تنها یک ایران وجود دارد ." پس می بایست آن را آراسته و از آن حفاظت کنیم . برای تحقق این منظور و بازخوانی و بازآفرینی شهری که به آن تعلق داریم بایسته به نظر می رسد .
بی شک تحقق این مهم در حوزه معماری و شهرسازی ، چگونگی سبک زندگی و حتی در حوزه های سیاست ورزی ، کشور داری و فرهنگی منجر به مدیریت تعارض و قدرت باز تعریف ایران و ایرانیان در دنیای جدید خواهد گردید توجه به اثر و نقش اندیشه ایران شهری در حفظ پایداری ایران در برابر حوادث و رفع چالش های پیش رو سیاستی کارآمد در تحقق و اهداف توسعه شهری است امید آن که در این رهگذر بتوان از اندیشه فراخ همه صاحب نظران و فرهیختگان شهرساز در طرح ریزی و بنیان اندیشه ایران شهری بهره مند گردیم .
دکترعباس آخوندی – وزیر راه و شهرسازی
