خراسان رضوی دارای چهار هزار و 884 هکتار بافت فرسوده است و به رغم گذشت افزون بر دو دهه از آغاز نوسازی و ساماندهی این بافت، روند بازسازی محسوس و قابل قبول نیست.
فرسودگی شهری یکی از مشکلات جدی و پدیده های غیر قابل اجتناب است که مدیریت شهری در تمام کشورهای جهان با آن روبروست.
ظهور پدیده بافت های مساله دار و فرسوده شهری که ناشی از استهلاک تدریجی بافت ها و سکونتگاه های قدیمی است مختص به کشور خاص یا شهر مشخصی نمی باشد بلکه تمام شهرها و روستاهای دنیا با شدت و ضعف متفاوت با آن درگیر هستند.
از آنجا که این بافتها محدوده های آسیب پذیر شهر در برابر مخاطرات طبیعی به شمار می روند، نیازمند برنامه ریزی و مداخله هماهنگ برای سامان یابی هستند.
هم اکنون حدود 76 هزار هکتار بافت فرسوده در کشور شناسایی شده که چهار هزار و 884 هکتار آن مربوط به استان خراسان رضوی است.
* شناسایی 29 شهر دارای بافت فرسوده در خراسان رضوی
مدیر کل راه و شهرسازی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بافت های فرسوده، مناطق حاشیه و سکونتگاه های غیررسمی در هر شهر از پهنه های خاص آسیب پذیر هستند که در زمان بحران های طبیعی و عوامل تهدید کننده، پتانسیل بسیار برای ایجاد شرایط بحرانی دارند.
محمد رضا اخوان عبداللهیان افزود: بر اساس ماده 30 قانون برنامه چهارم توسعه و ماده 171 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها به منظور هویت بخشی به شهرها ، دستیابی به توسعه پایدار و بهبود محیط زندگی موظفند بافتهای فرسوده شهری را احیا و بازسازی کنند.
وی اظهار کرد: در این راستا تاکنون بافتهای فرسوده 29 شهر استان خراسان رضوی به مساحت چهار هزار و 884 هکتار شناسایی شده که از این میان مشهد با دو هزار و 292 هکتار بافت فرسوده سومین رتبه کشور از این نظر را دارا می باشد.
وی گفت: مشهد، نیشابور، سبزوار، تربت حیدریه، تربت جام، درگز، گناباد، رشتخوار، بیدخت، بجستان، سرخس، کاشمر، کدکن، تایباد و خواف از شهرهای دارای بافت فرسوده در این استان هستند.
مدیر کل راه و شهرسازی خراسان رضوی ادامه داد: بردسکن، قوچان، فریمان، چناران، یونسی، قدمگاه، خرو، خلیل آباد، جغتای، کلات، زاوین، طرقبه، شاندیز و فیض آباد نیز از دیگر شهرهای دارای بافت فرسوده مصوب در خراسان رضوی می باشند.
وی افزود: شهرهای نیشابور، سبزوار، تربت حیدریه، کاشمر و قوچان بیشترین بافت فرسوده پس از مشهد را دارند.
وی اظهار کرد: طرحهای بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده برای شهرهای مشهد، سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه، تربت جام، کاشمر، گناباد، بیدخت، درگز و کدکن تهیه و در دست اجراست.
اخوان عبداللهیان گفت: مابقی شهرهای دارای بافت فرسوده در این استان نیز بر اساس طرح تفصیلی مصوب امکان نوسازی و بازسازی در قالب ضوابط را دارند.
* هشت درصد از مساحت مشهد بافت فرسوده است
مشهد با داشتن دو هزار و 292 هکتار بافت فرسوده و 600 هزار نفر ساکن در این بافت، بعد از شهرهای تهران و تبریز در رده سوم از نظر وسعت بافت های فرسوده کشور قرار دارد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز در این باره به خبرنگا ایرنا گفت: مساحت مشهد 30 هزار هکتار است که هشت درصد آن را بافت های فرسوده تشکیل می دهد و حدود 20 درصد جمعیت سه و نیم میلیون نفری این کلانشهر در بافتهای فرسوده ساکن هستند.
محمدرضا حسین نژاد افزود: این میزان بافت فرسوده رقم تکان دهنده ای است لذا باید برنامه ریزی دقیق برای احیای این بافت ها صورت گیرد.
وی اظهار کرد: بافت فرسوده مشهد شامل محدوده های اطراف حرم مطهر حضرت امام رضا (ع)، میدان شهدا، آبکوه و قلعه وکیل آباد است.
وی با بیان اینکه مشارکت مردم در بهسازی بافت های فرسوده بسیار مهم است گفت: سیاست اصلی شهرداری در نوسازی بافت های فرسوده حداقل مداخله و تخریب و حداکثر ماندگاری جمعیت در مناطق است.
حسین نژاد ادامه داد: شهرداری مشهد برای بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده برنامه بلند مدت تدوین کرده و بر این اساس برای هر بافت فرسوده مدیر اجرایی تعیین شده است.
* پیشرفت 20 درصدی پروژه نوسازی بافت فرسوده مشهد
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی شهرداری مشهد هم در خصوص وضعیت بافت های فرسوده مشهد به خبرنگار ایرنا گفت: پروژه نوسازی بافت فرسوده مشهد با 20 درصد پیشرفت فیزیکی در دست انجام است.
مسعود رضا مشرقی با تاکید بر مشارکت مردم و حفظ جمعیت در بافتهای فرسوده افزود: بر اساس ماده 16 قانون ساماندهی و حمایت از تولید مسکن در سال 1387 تخفیفاتی برای مشارکت در نوسازی این بافت درنظر گرفته شد.
وی اظهار کرد: طبق این قانون مقرر شد برای صدور پروانه در بافتهای فرسوده تخفیفات 50 درصدی ارائه شود که در این راستا از سال 1387 تا پایان سال گذشته برای پنج هزار و 760 واحد مسکونی پروانه صادر شد.
وی ادامه داد: این پروانه ها در 478 هزار و 734 متر مربع مساحت عرصه صادر شد و در مجموع 69 میلیارد و 452 میلیون ریال بابت تخفیف 50 درصدی پروانه پلاکهای محدوده بافت فرسوده از طرف شهرداری تخفیف داده شد که وزارت راه و شهرسازی باید این مبلغ را به شهرداری برگرداند.
* 30 درصد اراضی بافت فرسوده مشهد قولنامه ای است
بافت قدیمی و فرسوده به رغم برخورداری از ارزشهای هویتی به خاطر فرسودگی کالبدی و فقدان استاندارد های ایمنی، استحکام و زیرساختهای شهری از منزلت مکانی و سکونتی نازلتری برخوردار است و وجود اراضی قولنامه ای از معضلات حاشیه شهر و بافت فرسوده است.
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی شهرداری مشهد در این خصوص نیز گفت : هم اکنون 30 درصد از اراضی بافت فرسوده مشهد قولنامه ای است.
مشرقی با بیان اینکه قولنامه ای بودن این املاک مانعی برای ساخت و ساز است، افزود: اراضی قولنامه ای موجود در این بافت قابلیت سند دار شدن دارند ولی اراضی حاشیه شهر به علت تغییر کاربری سنددار نمی شود.
وی با بیان اینکه آمار اراضی قولنامه ای در حاشیه شهر به 70 درصد می رسد، گفت: به دلیل تصرفات غیر قانونی و ساخت و ساز در کاربری های زراعی امکان سنددار شدن این اراضی وجود ندارد و ساکنان این مناطق باید تغییر مکان بدهند.
* انتشار 13 هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت
کمبود اعتبار در عملیات نوسازی از مهمترین مشکلات پیش رو در طرح نوسازی است.
معاون اقتصادی شهردار مشهد در زمینه تامین اعتبار برای اجرای پروژه های بافت فرسوده مشهد گفت: تا پایان ماه جاری چهار هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت برای بافت فرسوده اطراف حرم مطهر رضوی و دو هزار میلیارد ریال نیز برای بافت فرسوده آبکوه منتشر می شود.
محمد رضا مزجی افزود: همچنین تا پایان سال هزار میلیارد ریال اوراق برای بافت فرسوده میدان شهدا، دو هزار میلیارد ریال برای بافت فرسوده وکیل آباد، دو هزار میلیارد ریال ویژه بافت فرسوده عامل و دو هزار میلیارد ریال دیگر نیز برای بافت فرسوده میدان امام حسین (ع) منتشر خواهد شد.
وی ادامه داد: بازسازی بافت فرسوده از مهمترین دغدغه های مدیریت شهری است و در این راستا از سال 1384 تاکنون 22 هزار میلیار ریال اوراق مشارکت برای نوسازی بافت های فرسوده مشهد منتشر شده است.
وی گفت: همچنین شرایط برای ورود سرمایه گذاران خارجی به عرصه نوسازی بافت های فرسوده مهیا شده و به زودی راهبردهای اجرایی برای تحقق این مهم ابلاغ می شود.
* پیشرفت فیزیکی 70 درصدی بافت فرسوده میدان شهدا
اجرای طرح میدان شهدا نیز به عنوان یکی از بزرگترین برنامه های نوسازی و بهسازی بافت فرسوده مشهد از سال 1383 آغاز شده است.
به گفته مدیر اجرایی طرح میدان شهدای مشهد، 70 پروژه با کاربریهای مختلف تجاری، اداری، فرهنگی و مذهبی به مساحت 35 هکتار در محدوده این میدان در دست اجراست.
وحید برجسته نژاد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تاکنون 9 هزار و 500 میلیارد ریال در حوزه اجرا و تملک زمین برای این پروژه هزینه شده است.
وی با بیان اینکه پنج هزار و 500 میلیارد ریال برای تکمیل پروژه بزرگ میدان شهدا در این شهر مورد نیاز است، گفت: این پروژه از 70 درصد پیشرفت فیزیکی برخوردار است و تملک اراضی در این زمینه انجام و سرمایه گذار نیز برای اجرای پروژه تجاری، اداری به مساحت سه هزار و 200 متر جذب شده است.
* حرکت کند نوسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر رضوی
اجرای طرح بهسازی بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) نیز از سال 1371 تاکنون 50 درصد پیشرفت داشته است.
این طرح در محدوده ای به وسعت 310 هکتار به چهار قطاع بزرگ تقسیم می شود.
شهردار منطقه ثامن در این باره گفت: بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی به واسطه نزدیک بودن به حرم مطهر از جایگاه ویژه ای برخوردار است که با این ویژگی در نوسازی بافت فرسوده باید تمام نهادهای استانی و ملی بسیج شوند.
حمید رضا ضمیری ضمن تاکید بر حفظ ماندگاری ساکنان در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی افزود: جمعیت ساکن بافت فرسوده این منطقه از 50 هزار نفر در سال 1272 به 16 هزار نفر در سال جاری کاهش یافته لذا باید با سیاستگزاری مناسب تعداد جمعیت ساکن این بافت افزایش یابد.
شهردار مشهد نیز چندی پیش در در جمع خبرنگاران اعتبار مورد نیاز برای تکمیل طرح نوسازی بافت فرسوده محدوده حرم مطهر رضوی را حدود یکصد هزار میلیارد ریال اعلام کرد و خواستار تخصیص 10 تا 15 هزار میلیارد ریال تسهیلات از محل منابع داخلی با بازپرداخت سه ساله به شهرداری شد.
سید صولت مرتضوی افزود : اگر این میزان اعتبار در اختیار شهرداری قرار گیرد تمام طرح های نیمه تمام بافت فرسوده اطراف حرم مطهر رضوی به پایان می رسد.
* تملک 35 درصد از بافت فرسوده آبکوه
بافت آبکوه نیز یکی از مهمترین بافتهای فرسوده مشهد با مساحت حدود 33 هکتار و جمعیت حدود هشت هزار و 350 نفر در منطقه یک شهرداری و در مجاورت پهنه های برخوردار و توسعه یافته این کلانشهر قرار گرفته است.
مدیر اجرایی بافت فرسوده آبکوه به خبرنگار ایرنا گفت: طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه، دی ماه 1389 از سوی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری به پیمانکار ابلاغ و عملیات اجرایی آن از سال 1391 آغاز شد.
علیرضا قربانیان با اشاره به تملک حدود 35 درصد از این بافت، افزود: تاکنون حدود 76 هزار و 16 مترمربع عرصه در بافت فرسوده آبکوه تملک شده است.
وی ادامه داد: تاکنون دو هزار و 500 میلیارد ریال برای تملک اراضی این بافت هزینه شده که 200 میلیارد ریال از این مبلغ توسط شهرداری و مابقی از محل انتشار اوراق مشارکت تامین شده است.
مدیر اجرایی بافت فرسوده آبکوه رویکرد اصلی در بازسازی بافت فرسوده را استفاده از مشارکت مردم اعلام و بیان کرد: تاکنون 12 قطعه مسکونی بین 200 تا 400 مترمربع برای صدور پروانه ساخت و جذب مشارکت ساکنان بافت آماده سازی شده است.
* طرح نوسازی قلعه وکیل آباد معطل تصویب در شورای شهر
محدوده 18 هکتاری در بلوار وکیل آباد نیز ازبافتهای فرسوده ای است که اجرای طرح نوسازی آن از سال 1370 در دستور کار قرار گرفته و تاکنون هیچ اقدامی در این بافت انجام نشده است.
مدیر ساماندهی بافت فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی شهرداری مشهد گفت: این بافت فرسوده داخل پهنه 100 هکتاری واقع شده که قرار بود در آن پروژه های سرمایه گذاری و گردشگری اجرا شود.
مسعود رضا مشرقی افزود : از آنجا که اجرای این پروژه با مشکلاتی همراه است در سال جاری با مصوبه شورای شهر مشهد این 18 هکتار از پروژه یکصد هکتاری جدا و قرار شد طی یک ماه طرح نوسازی آن تهیه و برای تصویب به شورای شهر مشهد ارائه شود.
وی ادامه داد: این طرح توسط مشاور تهیه و حدود یک ماه است که به شورای شهر ارائه شده اما هنوز برای تصویب در صحن علنی شورای شهر در دستور قرار نگرفته است.
مشرقی گفت : تعلل در تصویب و اجرای این طرح به نفع شهر و ساکنان این بافت نیست.
در مجموع نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده بدون مشارکت مردم میسر نیست و تا زمانی که دراحیای بافتهای فرسوده ، منافع ساکنان در نظر گرفته نشود نمی توان توقع سرعت بخشیدن به روند نوسازی و احیای این بافتها داشت.
منبع : خبرگزاری ایرنا
