وزیر راه و شهرسازی در شانزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران ضمن تاکید بر توجه به ساخت مسکن برای دو قشر جوانان و حاشیه نشینان، چالش‌های عدم ارتباط حوزه سیاستگذاری و بخش اجرایی مسکن را تشریح کرد و گفت: در حال حاضر ما با چالش‌های نهادی مدیریت شهری مواجه هستیم.
به گزارش روابط عمومی شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، امروز ۱۲ مهر ماه دکتر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در شانزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران ضمن تسلیت ایام محرم و همچنین تشکر از دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برای میزبانی این همایش گفت: اصلی‌ترین مسئله‌ای که در حوزه مسکن باید مورد توجه قرار بگیرد فهم موضوعات و درک صورت مسئله است تا بر اساس آن امکان پاسخگویی مناسب نیز به وجود آید.
عضو کابینه دولت تدبیر و امید در تشریح نخستین مسئله از فهم موضوعات به داشتن فهمی نسبت به تحولات ساختاری در شهرنشینی ایران اشاره کرد و گفت: داشتن فهم روشن از تحولات شهر و شهرنشینی بحث بسیار مهمی است و فکر می‌کنم ما در ایران به اجماع جدی در این زمینه نرسیده‌ایم.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: جمعیت شهری ایران در دهه ۳۰ کمتر از ۶ میلیون نفر بود که در آخرین سرشماری در سال ۹۰ به ۵۶ میلیون نفر رسید به این معنا که ما طی ۶۰ سال جمعیت کشورمان نه برابر شد و به عبارت دیگر رشد شتابان شهری در ایران رخ داد که به دنبال آن سیاست‌گذاری‌های شهری، اقتصادی، مسکن و سایر حوزه‌ها را دچار تحولات شدیدی کرد.
سیاست‌گذار ارشد حوزه مسکن با طرح این پرسش که رشد شهرنشینی همچنان ادامه دارد گفت: در حال حاضر به دلیل ادامه رشد سریع شهر نشینی برای بیشتر سیاستگذاران و مدیران حوزه‌های مختلف و شهروندان این عادت همچنان وجود دارد که به دنبال راهکارهایی برای پاسخگویی به رشد سریع جمعیت باشیم.
عدم تعادل جمعیتی در بیشتر شهرها
وی افزود: در گذشته رشد سریع ایجاب می‌كرد تا تولید انبوه و ساخت شهرهای جدید در برنامه‌ریزی‌های كلان مسكن ورود داشته باشد. اما در حال حاضر شاهد هستیم كه در بیشتر شهرها جمعیت به تعادل نسبی رسیده است. همچنین در جلسات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران طی دو سال گذشته در بازنگری طرح‌های جامع شهرهای میانی آمارها نشان‌دهنده این مطلب است كه بیشتر شهرها به افق جمعیتی طرح جامع خود نرسیده‌اند. در حالی که در کلان‌شهرها خلاف این مسئله رخ‌داده است.
آخوندی ادامه داد: با توجه به عدم تعادل جمعیتی در بیشتر شهرها و رسیدن به تعادل نسبی جمعیتی در کلان‌شهرها این پرسش مطرح است كه آیا تولید انبوه مسكن در شهرهای بزرگ اولویت سیاستگذاری مسكن است یا خیر؟
سیاست‌گذار ارشد حوزه مسكن گفت: در شش سال گذشته تصور بر این بود كه مسكن مسئله‌ای پروژه محور است و باید مانند یك سلسله پروژه‌های شهری حل شود. درحالی که واقعیت شهرهای برگ ما خلاف این است. همچنین با توجه به اینكه برای بیش از ۱۶۶ هزار واحد مسكونی مهر متقاضی مسكن وجود ندارد در حال حاضر باید مسئله مسكن را با واقعیت موجود مورد تحلیل قرار دهیم و به این پرسش پاسخ علمی دهیم كه آیا رشد شتابان شهرنشینی در ایران وجود دارد و با پاسخ به این پرسش به ثبات و تعادل در سیاستگذاری برای شهرنشینی برسیم.
وزیر راه و شهرسازی پیام هبیتات را دست‌مایه ادامه صحبت‌های خویش قرارداد و با اشاره به اینكه در رسانه‌ها متواتر شنیده می‌شود كه در تهران خانه‌های خالی وجود دارد گفت: پیام هبیتات نشان‌دهنده این مطلب است كه آنچه احداث‌شده در پاسخ به انتظارات سوداگرانه بوده و مطابق با بازار تقاضای مسكن نبود. همچنین اساساً با توجه به انفجار جمعیت در کلان‌شهرها دیگر رشد و تقاضایی مانند گذشته وجود ندارد.
نیازمند بازگشت به كانون شهرها هستیم
آخوندی با اشاره به اینكه اقدامات دهه‌های ۵۰ و ۶۰ مربوط به همان دوران است و در دهه ۹۰ پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه نیست ادامه داد: با توجه به پیام هبیتات كه كانون شهرها را مورد توجه قرار داده در حال حاضر اعتقاد من این است كه ما برای حل مسئله مسكن نیازمند بازگشت به كانون شهرها هستیم و فهم این مسئله بسیار مهم است. بدین معنا وقتی می‌گوییم مسكن به‌عنوان پیشران باید تعریف دقیقی از پیشرانی در جامعه امروز داشته باشیم.
وی در بیان نكات دیگر در فهم صورت‌مسئله به سلسله نهادهای ایجادکننده آن اشاره كرد و گفت: مسكن توسط یك سری سلسله نهاد كه از خانواده به عنوان متقاضی شروع می‌شود تا نهادهای بانك توسعه‌ای، شهرداری و یك سری سلسله نهاد دیگر متشكل است. بدین معنا كه در بحث مسكن یك سلسله نهاد درگیر هستند تا محصولات تعاملات نمادین ساخت مسكن و توسعه شهرها محقق شود.
عضو كابینه دولت تدبیر و امید با انتقاد از مجموعه اقداماتی كه در دو دولت گذشته رخ داد گفت: در دولت جدید هنگامی‌که شروع به کار کردیم بازار نهادی مسكن مانند بازار سوریه و یمن بازاری بمب باران شده بود كه در آن محله‌ها به‌هم‌ریخته بودند و این بازار بمباران‌شده دچار اختلالات نهادی وحشتناكی بود كه وقتی این دوران را با سال ۷۲ مقایسه می‌کنم می‌بینم كه این دو بازار به‌هیچ‌عنوان قابل‌مقایسه باهم نیستند.
آخوندی تأکید كرد: بزرگ‌ترین مشكل دولت قبل در بحث مسكن اختلال در نهادهای بازار مسكن بود. بدین معنا كه بازار مسكن كه دارای نهادهای متنوعی همچون متقاضی، تولیدکننده، انبوه‌ساز و سرمایه‌گذار است دچار اختلال شد و نهادهای انبوه‌ساز و تولیدكننده عملاً به پیمانكاران بخش دولتی تبدیل شدند كه در حال حاضر تغییر رفتار این قشر مشكلاتی را برای سیاستگذاران ارشد حوزه مسكن ایجاد كرده است.
با مداخله دولت تولیدکنندگان انبوه تبدیل به پیمانکاران دولت شدند
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، وزیر راه و شهرسازی گفت: مجموعه اتفاقاتی در نهاد اقتصاد مسکن رخ داد که باعث تغییر رفتار در سطوح خرد و کلان شد. به این معنا که یک دفعه یک نفر پیدا شد و ساختارها را به هم ریخت و مفهوم پس‌انداز برای یک دهه از بین رفت. در حالیکه اساسا بدون ساختار و برنامه‌ریزی صحبت کردن درباره سیاست‌های توسعه مسکن و خانه‌دار شدن عملا غیر ممکن است.
وی با اشاره به اینکه آمارهای بانک مسکن تا سال‌های ۸۲ و ۸۳ نشان از پس‌انداز سه میلیون نفر در کل نظام بانکی بود گفت: بعد از آن سالها با وعده‌های یک نفر و اجرایی کردن آنها عملا کل سیستم انتظارات برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در سراسر ایران با مسئله روبرو شد و همچنین طرف تقاضا نیز با افزایش ۹برابری مسکن خانه‌دار شدن را امری محال تصور کرد.
آخوندی ادامه داد: بازار صد درصد خصوصی ایران در سال‌های ۸۴ که تمام صنایع همچون مخابرات و سایر صنایع پیچیده داشتند خصوصی می‌شدند به‌ناگاه تغییر موقعیت داد و در اختیار دولت قرار گرفت و مداخله عظیم دولتی در بازار نهادی شکل گرفت.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: با مداخله دولت تولیدکنندگان انبوه تبدیل به پیمانکاران دولت شدند و تغییر رفتارهای این چنینی دولت یازدهم را با چالش تغییر رفتار انبوه‌سازان و تفهیم این موضوع که انبوه‌ساز پیمانکار نیست روبرو کرد.
وی تاکید کرد: درحال حاضر از همکاران خود خواسته‌ام که گزارشی ارائه کنند که معماری دو میلیون واحد مسکونی ساخته شده درمسکن مهر چند طرح معماری را شامل می‌شده است و هنوز این گزارش‌ها به دستم نرسیده است.
آخوندی گفت: بازاری که داشت کار خودش را می‌کرد یک دفعه از سال‌های ۸۴ دچار تحولات عجیبی شد و اختلال کلی درآن رخ داد که به نظرم به دلیل فهم نادرست از صورت مسئله بود و اینکه موضوعات برنامه‌ریزی نهادی توجه به شهر، محله، انبوه‌ساز، بانک، تسهیل‌گر و پس‌انداز را نادیده می‌گرفت.
در وزارت راه و شهرسازی به دنبال برنامه‌ریزی‌های نهادی هستیم
وی تاکید کرد: بازتعریف برنامه‌ریزی نهادی کاری است که در وزارت راه و شهرسازی دنبال می‌شود و معتقدم که اصلاح رفتارها و عادات بد متاسفانه در حوزه سیاسی تشدید و به کشتی‌گیری سیاسی
تبدیل می‌شود به همین خاطر ما در وزارت راه و شهرسازی به دنبال برنامه‌ریزی‌های نهادی هستیم.
وزیر راه و شهرسازی در ادامه سخنان خود به بحث سوداگری در مدیریت شهری اشاره کرد و با تاکید بر اینکه کیفیت زندگی شهری و مسائل اجتماعی باید در شهرها و مدیریت شهری لحاظ شود گفت: مشکل نظام شهرسازی از آنجایی شروع می‌شود که نهاد شهرداری از مدیریت شهری تبدیل به نهاد تجارت شهری می‌شود و ما شهرداری تجارت پایه داریم که در آن تمامی مقررات و ضوابط قابل خرید و فروش هستند. به همین دلیل زمانی که شهرداری تمایل به سوداگری دارد وضعیت شهرها به وضعیت کنونی می‌رسد. به همین دلیل باید شرایطی را فراهم کنیم که قابلیت زندگی و کیفیت زندگی اولویت مدیریت شهری شود.
آخوندی گفت: چالش اصلی دیگری که سیاستگذاران با آن مواجه هستند نهاد مدیریت شهری است و اینکه مدیریت شهری در ایران تبدیل به فاجعه شده و در طولانی مدت سوداگری را حرفه اصلی خود کرده و ثروت آتی شهروندان در آن خرید و فروش می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر قیمت مسکن در تهران از دو و نیم میلیون در جنوب شهر تا ۹ میلیون در شمال شهر معامله می‌شود، گفت: مفهوم اصلی انقلاب که قرار بود عدالت اجتماعی را در ایران به اجرا درآورد با آمارهای قیمت مسکن در تضاد است و شاهد هستیم که چگونه مدیریت شهری بالای شهر و جنوب شهر را از یکدیگر مجزا کرده و در حال حاضر با عدم تعادل‌های وحشتناک شهری مواجه هستیم.
توسعه شهری در بافت‌های میانی و باز زنده‌سازی آنها
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، آخوندی گفت: در حوزه سیاستگذاری مسکن اصلی‌ترین مسئله تعریف درست و واقعی صورت مسئله است و آیا اینکه پاسخ صورت مسئله مسکن تولید انبوه مسکن است یا توسعه شهری در بافت‌های میانی شهرها و باز زنده‌سازی آنها موضوع اصلی است.
وی ادامه داد: اگر پاسخ تولید انبوه باشد باید به دنبال نظام صنعتی‌سازی پیچیده رفت اما اگر پاسخ عکس تولید انبوه باشد آنچه مورد اهمیت است مسئله کیفیت زندگی و تلاش برای ارتقای حاشیه‌نشینی و تامین مسکن جوانان است.
وزیر راه و شهرسازی گفت: درحال حاضر ۳۰ درصد جمعیت شهرها در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند که به عنوان بدمسکن شناخته می‌شوند. همچنین بخش عمده‌ای از جمعیت شهرنشین در بافت میانی که دچار فرسودگی تاریخی هستند و یا روستاهای حاشیه شهرها زندگی می‌کنند که مشکل شبکه‌ای شدن دارند. بنابراین اگر صورت مسئله بافت‌های ناکارآمد شهری، بافت‌های حاشیه‌ای و بافت‌های فرسوده درون شهر تهران است آن وقت سوداگری و تراکم فروشی درمنطقه ۲۲ نه تنها دردی را درمان نمی‌کند بلکه بر دردهای شهرنشینی می‌افزاید.
وی افزود: فروش تراکم و باغات تجریش در منطقه یک تهران نیز حل کننده مشکلات تامین مسکن و شهرنشینی نیستند.
آخوندی با اشاره به اینکه توسعه ناهنجار شهری در شهر مشهد تحت عنوان توسعه شهری رخ داده است، به بحث احیا و نوسازی حرم مطهر امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ۳۰۰ ساختمان بدقواره در اطراف حرم وجود دارند که نه مفهوم اسلامی نه معماری ایرانی نه شهرسازی را تداعی می‌کنند و صرفا ساختمان‌های لوکسی هستند که تقاضای زائر را پاسخ می‌دهند.
باید مفهوم ایرانشهری را در کیفیت معنوی زندگی شهری مطرح کنیم
وزیر راه و شهرسازی گفت: اصلی‌ترین مسئله نظام شهری ما کیفیت مادی و معنوی زندگی است که باید مورد توجه قرار بگیرد به این معنا ما درکیفیت مادی باید مسکن را تنها به مفهوم چهاردیواری درنظر نگیریم بلکه به مفهوم شهر و مدنیت توجه کنیم و کیفیت فیزیکی را با اقدامات اولیه و رفاهی پاسخگو باشیم. خانه‌های ما در این تعریف باید حداقل آسایش و آرامش شهروندان را داراباشند.
آخوندی ادامه داد: کیفیت معنوی زندگی مسئله بسیار مهم شهری است که ما نباید آن را نادیده بگیریم و کیفیت زندگی در شهرها را تنها به بهبود کیفیت مادی تنزل دهیم به این معنا باید مفهوم ایرانشهری را در کیفیت معنوی زندگی شهری مطرح کنیم که سرانجام کیفیت معنوی زندگی باید بر اساس مفهوم تمدنی ایرانشهری تعریف شود زیرا ما ملتی هستیم که تمدنی تاریخی داریم و این تاریخ ثروت بزرگ ماست.
وی افزود: مفهوم تمدنی ایران‌شهر در دوران معاصر به مفهوم ساختمان‌های لوکس در منطقه یک، منطقه ۲۲ و مسکن مهر نیست زیرا هیچ یک از آنها تداعی کننده تمدن ایرانشهری نیستند.
وزیر راه و شهرسازی گفت: معمولا توسعه‌های فاقد ارزش که تنها جنبه‌های مادی را پاسخ می‌دهند با تغییر سیاست‌ها تغییر موضع می‌دهند باید توجه کنیم که ما با یک آداب و رسوم دنیا آمده و بزرگ شده‌ایم و باید این آداب و رسوم در زندگی شهری ما و مسکن تجلی پیدا کند.
وی با مقایسه احساس تعلق در جوامع توسعه یافته صنعتی و جوامع سنتی گفت: احساس قرابت خمیرمایه اصلی تمدنی، هویتی و فرهنگی است که به ما در درک درست از صورت مسئله کمک می‌کند.
آخوندی در بیان سیاست‌های وزارت راه و شهرسازی گفت: پیشنهاد نهاد هویتی- فرهنگی- اجتماعی و اندیشه‌ای پیشنهادی است که مورد توجه ماست و در برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی دنبال می‌شود و با توجه به اینکه رشد شتابان تحولات شهری را نداریم زمان فعلی وقت مناسبی برای بازخوانی تمدن ایرانشهری است که البته باید با خوانش جدید معاصر و متناسب با زندگی امروز باشد.
تلاش برای تبدیل بانک مسکن به بانک توسعه‌ای
وی ادامه داد: اگر قبول کنیم که مسئله مسکن در ایران مسئله ۳۰ درصد بدمسکن است که به ظاهر خانه دارند ولی خانه‌هایشان فاقد کیفیت است و همچنین مسئله تامین مسکن برای جوانانی است که وارد بازار کار می‌شوند باید موضوع برنامه‌ریزی مسکن را برای این دو قشر انجام دهیم و همچنین برنامه‌ریزی سیاست‌های مسکن باید پاسخ مسئله این دو قشر را بدهد.
وزیر راه و شهرسازی گفت: تلاش کردیم تا مفهوم پس‌انداز، صندوق پس‌انداز و تبدیل بانک مسکن به بانک توسعه‌ای را برای جبران تورم و برگشتن به دوران رونق و نظام حکمروایی شهری دنبال کنیم و بتوانیم توسعه محله‌محور را دردستور کار قرار دهیم تا بتوانیم حس خوب زندگی شهری، مشارکت و هماهنگی را به شهرها برگردانیم.
وی درپایان سخنان خود با اشاره به توجه به اقتصاد کلان و توجه به اقتصاد خرد و خانواده تاکید کرد: برگشت به اقتصاد خانواده و تامین نیازهای آن نکته مهمی است که باید مورد توجه قرار دهیم و امید است که این فهم را مورد چالش قرار داده و در چارچوب مسئله محور بتوانیم به سیاست‌های توسعه شهری واقعی دست یابیم.
