مسکن و آسایش همواره از اصلی ترین مولفه های رفاه بشر از فقیر و افراد بی بضاعت گرفته تا توانمندان بوده و این امر در استانی مانند تهران که ۱۲ هزار و ۹۸۱ کیلومتر مربع وسعت و ۱۳ میلیون نفر جمعیت دارد، اهمیتی دو چندان پیدا می کند.
جمعیت و تراکم جمعیتی زیاد استان تهران، به خصوص شهر تهران را در ردیف یکی از پر تراکم ترین نقاط جهان قرار داده، تراکمی که سبب قربانی کردن بسیاری از مولفه های ایمنی، در ساخت مسکن شده و در دهه‌های اخیر شرایط به نحوی رقم خورده که کارشناسان مطلع و آگاه مسکن و زمین شناسان، دائم در حال هشدار نسبت به ایمنی مسکن در انبوه سازی های صورت گرفته و خطرات احتمالی وقوع حوادث هستند.
زلزله اخیر کرمانشاه سبب شده تا احساس خطرها نسبت به وقوع احتمالی زلزله در تهران و سناریوی احتمالی در صورت بروز چنین حادثه ای با توجه به مردود شدن ایمنی ساخت و ساز در سال های اخیر در زلزله کرمانشاه بیشتر شود و به گفته محمد امامی امین، معاون استاندار تهران، مسئولین را تکان داد.
کابوس وقوع زلزله در قلب سیاسی و اقتصادی ایران، موجب نگرانی های اکثر مردم ایران شده است، این که زلزله کرمانشاه، گسل های تهران را فعال کرده است یا خیر و این که در صورت وقوع زلزله ای به بزرگی کرمانشاه، در تهران چه اتفاقی خواهد افتاد، سوالی است، که امروز ذهن گروه های مختلف مردم را به خود مشغول کرده است.
یکی از دلایل خسارات ایجاد شده در زلزله سرپل ذهاب، عدم استحکام ساختمان ها بود، پروژه های انبوه سازی به طور وسیع در اطراف تهران اجرا شده است.
از شهر جدید پرند و نیز پروژه مسکن مهر پردیس به عنوان بزرگ ترین پروژه های مسکن مهر استان تهران می توان نام برد.
صدای پای زلزله در تهران به گوش می رسد
یک استاد دانشگاه در خصوص وضعیت گسل های تهران به خبرنگار مهر گفت: گسلی که کرمانشاه را لرزاند، هیچ ارتباطی با گسل تهران ندارد و زلزله کرمانشاه تاثیر بسزایی بر زلزله تهران ندارد، اما بی تاثیر نیز نمی تواند باشد.
محمد میرزایی گسل های تهران را فعال دانست و افزود: تهران منطقه پر گسلی است و باید خود را برای وقوع زلزله در تهران آماده کنیم، صدای پای زلزله در تهران به گوش می رسد.
سه گسل شمال تهران از فرحزاد تا لشگرک، شرق تهران شامل اتوبان شهید بابایی، تا سید خندان و گسل پر خطر جنوب تهران که ری، دولت آباد و بخشی از اسلامشهر را در بر گرفته و قدرت ویرانگری بسیار بالایی دارد
وی به تشریح گسل های مهم تهران پرداخت و افزود: سه گسل شمال تهران از فرحزاد تا لشگرک، شرق تهران شامل اتوبان شهید بابایی، تا سید خندان و گسل پر خطر جنوب تهران که ری، دولت آباد و بخشی از اسلامشهر را در بر گرفته و قدرت ویرانگری بسیار بالایی دارد، پایتخت کشور را به شدت تهدید می کنند، اما نباید از گسل مشاء و اثر ویرانگر آن بر روی ویرانی شهرستان های دماوند، پردیس و بخش های از شمیرانات نیز به سادگی گذشت، این گسل در بالا دست سد لتیان و جایی در محدوده روستای «کلان» با گسل شمال تهران تلاقی پیدا می کند.
سخنان این استاد دانشگاه در خصوص گسل های شهر تهران را شاید بتوان در سخنان رییس شورای شهر تهران، ری و تجریش در بیست و دومین جلسه علنی با بیان منطقه ای شهر مشاهده کرد، محسن هاشمی در این جلسه اظهار داشت: مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۶ و ۱۷ مناطق خطرپذیر در زلزله هستند و خطرپذیری مناطق ۸، ۱۹، ۲۰ و ۳ تهران در هنگام زلزله متوسط است.
وجود گسل ری- ایوانکی خطری برای شهرستان های جنوبی تهران مانند ورامین و قرچک و نیز از غرب، خطری برای شهرستان رباط کریم و بهارستان محسوب می شود.
ریزش ساختمان در زلزله تهران به تنهایی یک میلیون کشته و مصدوم خواهد داشت
درست است که به گفته کارشناسان، زلزله کرمانشاه تاثیری بر گسل های تهران نداشته است، اما به گفته رییس شورای شهر تهران هر ۱۵۰ سال یک بار یک زلزله ۷ ریشتری را تجربه کرده است، اما در حال حاضر ۱۸۵ سال از این زلزله می‌گذرد و هنوز چنین زلزله ای اتفاق نیفتاده است.
محسن هاشمی با بیان این که تهران به عنوان پایتخت ایران از مسائلی از جمله بافت فرسوده و جمعیت زیاد رنج می‌برد، گفت: عدم رعایت استانداردها و ساخت‌وسازهای غیراستاندارد، وضعیت تاب‌آوری تهران را در شرایطی درست قرار نمی‌دهد هر چند کارهای خوبی در سال‌های گذشته صورت گرفته است ولی این اقدامات کافی نبوده است.
در سخنان رییس شورای شهر تهران، وجود بافت های فرسوده و نیز عدم رعایت استانداردها و ساخت‌وسازهای غیراستاندارد به عنوان ۲ نکته کاهش تاب آوری پایتخت در برابر زلزله های بزرگ مورد اشاره قرار گرفته بود، مطلبی که دبیر کارگروه ملی زلزله نیز در گفتگویی به آن پرداخته و گفته است: اگر زلزله‌ای به بزرگی زلزله کرمانشاه در تهران رخ دهد، ۲۰۰ هزار ساختمان تخریب کامل و ریزش خواهند داشت و ریزش این تعداد ساختمان به طور قطع یک میلیون کشته و مصدوم خواهد داشت که این یک فاجعه است.
علی بیت اللهی ادامه می دهد: آمار کشته و مصدوم شدن یک میلیون نفر در زلزله احتمالی تهران با بزرگی هفت ریشتر ناشی از ریزش ساختمان‌ها بوده که اگر مخاطرات ثانوی زلزله از جمله انفجارها را حساب کنیم این رقم بزرگ‌تر خواهد شد.
وی یکی دیگر از مخاطرات جدی پس از وقوع زلزله در تهران را انفجار گاز دانسته و تاکید کرد: به طور قطع منطقه شهران که دارای مخازن گازی است آسیب بسیار جدی خواهد دید.
پالایشگاه تهران از چالش های جنوب پایتخت در زمان زلزله
یکی از محققان مدیریت بحران در جنوب تهران در این خصوص گفت: شرکت پالایش نفت تهران، یکی از عواملی است که در صورت وقوع زلزله ۷ ریشتر به بالا می تواند خطر آفرین باشد، این پالایشگاه به عنوان یکی از بزرگ ترین پالایشگاه های ایران حدود ۵۰ سال است که در جنوب تهران جا خوش کرده است، خط لوله انتقال نفت این پالایشگاه در هر شبانه روز ۲۵۰ هزار بشکه نفت خام را از مخازن «آغاجاری» به این منطقه انتقال می دهد که مطمئنا در شرایط زمین لرزه و شکستن احتمالی لوله ها و حریقی که اتفاق خواهد افتاد، جنوب تهران اولین قربانی خواهد بود، این در حالی است که به دلیل قدمت طولانی این خط لوله بخش های عظیمی از آن فرسوده شده است و با لرزه های کوچکی احتمالا از هم گسسته می شود.
مخازن ذخیره سوخت زیادی نیز در جنوب تهران و باقرشهر وجود دارد، سالیانی از عمر این مخازن گذشته و احتمال فرسودگی آن می رود
سیاوش عطایی ادامه داد: مخازن ذخیره سوخت زیادی نیز در جنوب تهران و باقرشهر وجود دارد، سالیانی از عمر این مخازن گذشته و احتمال فرسودگی آن می رود، بهمن ماه سال گذشته بود که در اثر یک رعد و برق ساده، یکی از مخازن بزرگ دچار آتش سوزی گسترده ای شد، در شرایط بحرانی حین زلزله این مخازن چالشی بزرگ برای باقرشهر و شهرستان ری به شمار می رود.
وی تردد روزانه تعداد زیادی تانکر و نفت کش برای باربری در منطقه جنوب تهران را چالش دیگر این منطقه دانست و افزود: طبق آمار رسمی روزانه ۷۵۰ دستگاه تریلر نفت کش به بارگیری و حدود ۷۰۰ تریلر نیز به حمل فرآوده های نفتی ضد یخ، قیر، روغن موتور و ... می پردازند؛ این تریلرها خود از عوامل حامل مواد قابل اشتعال بوده و متاسفانه در هر لحظه و ساعتی تعدادی از این تریلرها در حال بارگیری و توقف در منطقه باقرشهر هستند که مطمئنا این تریلرها پتانسیل بسیار خطرناکی در هنگام زمین لرزه در باقرشهر است.
عطایی گفت: فارغ از همه نکات ذکر شده اگر به بهمن ماه سال گذشته و آتش سوزی عجیبی که بر اثر یک رعد و برق ساده در مخازن پالایشگاه رخ داد دقت کنیم متوجه خواهیم شد که تاچه میزان امکانات این پالایشگاه در مواقع بحرانی ناکافی است و خطر تا چه میزان زیاد است.
عدم تمایل مدیران شرکت های عمران پردیس و پرند به پاسخگویی
میزان استقامت و زیرساخت های امدادرسانی و ایمنی در ساختمان های پر تراکم تهران و اطراف آن سوال مهم دیگری است، که باید به آن پاسخ داد، مدیران شهرهای عمران پرند و پردیس که علی رغم پیگیری های خبرنگار مهر تمایلی به پاسخگویی در خصوص ایمنی بناهایی که تحت نظر آن ها ساخته شدند، نداشتند، که دلیل آن هم واضح بود.
سعید غفوری، مدیرعامل شرکت عمران شهر جدید پردیس، در تماس خبرنگار مهر با بیان این که خیلی روی مسکن مهر تمرکز نکنید، زمان مصاحبه را به تعویق انداخت و پس از آن نیز پاسخ گو نبود.
سید علی اکبر طاهری، مدیرعامل شرکت عمران شهر جدید پرند نیز با بیان این که شما در جایگاهی نیستید، که در خصوص ایمنی ساختمان ها به شما پاسخ دهم، از پاسخگویی به این سوال شانه خالی کرد.
اما زیر ساخت های این ۲ غول پروژه های انبوه سازی اطراف تهران، نیازی به پاسخ مسئولین نداشت، زیرا آتش نشانی پرند که در فقر شدید امکانات به سر می برد، یکی از اهالی پرند به خبرنگار مهر گفت: اگر روزی در یکی از طبقات سوم و یا چهارم ساختمان های پرند، حادثه ای رخ دهد، امکانات برای امدادرسانی و نجات مردم نیست، چه برسد به طبقات بالاتر، ما از کم ترین زیر ساخت های بهداشتی و درمانی در این شهر بی بهره هستیم.
در شهر پردیس قرار است ۸۰ هزار واحد مسکن مهر با اعتباری بالغ بر ۵ میلیارد تومان به عنوان یکی از بزرگ ترین پروژه های انبوه سازی کشور ساخته شود، اما دریغ از زیر ساخت مناسب برای زمان های بحران، به نظر می رسد، مدیران شرکت های عمران پردیس و پرند، تنها به مصاحبه های عامه پسند و شعارگونه دل خوش کرده اند، چطور از پروژه هایی که فاقد پارک، روشنایی مناسب، در برخی موارد آب و برق و ... است، می توان توقع مدیریت در زمان حادثه را داشت.
این که پس از وقوع چنین زلزله احتمالی، چه سناریویی می توان در استان تهران متصور شد، تا حدود زیادی مشخص شد، اما اقدامات امدادی و پیش بینی های انجام شده در این خصوص به چه ترتیب خواهد بود، سوالی است، که مرتضی حیدری، فرماندار پردیس به عنوان شهرستان دارای یکی از بزرگ ترین پروژه های مسکن مهر کشور و استان تهران در پاسخ به آن به خبرنگار مهر گفت: تاکنون پس از بررسی های دقیق و کارشناسانه ۱۵ نقطه امن را برای اسکان مردم در صورت وقوع چنین حادثه ای در نظر گرفته ایم.
مدیرکل بحران استانداری تهران، به عنوان مسئول مستقیم مدیریت بحران در این استان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: اگر خدای نکرده زلزله در تهران بیاید، مطمئن باشید تلفات از آن چه که شما تصور می کنید، بیشتر است.
حسین الماسی ادامه داد: این تلفات همان ثانیه های اول به دلیل تراکم ساختمان های موجود رخ می دهد و این یک واقعیت است.
وی از برنامه ریزی های ستاد مدیریت بحران برای شرایط زلزله و ایجاد بحران در استان خبر داد و گفت: ستاد مدیریت بحران شهر تهران فعال است، در ۱۶ شهرستان استان تهران نیز هر ۲ الی ۳ شهرستان یک مدیریت واحد در نظر گرفته ایم و منطقه بندی شده اند و در صورت وقوع حادثه چادرهای بیمارستان های صحرایی برپا می شود و هماهنگی های لازم با مدیریت اورژانس و هلال احمر انجام شده است.
مدیرکل بحران استانداری تهران اظهار داشت: مشکلی از نظر امکانات، تاسیسات و تجهیزات امدادرسانی و مدیریت بحران در استان تهران وجود ندارد.
وی در خصوص اظهارات امام جمعه ملارد در خطبه های نماز جمعه این شهر، مبنی بر نداشتن حتی یک بیمارستان در شهرستان ۴۵۰ هزار نفری ملارد، اظهار داشت: درست است، که ملارد بیمارستان ندارد، اما در مواقع بحران، انبار شهریار، قدس و ملارد دارای بیمارستان صحرایی است و اگر خدای نکرده اتفاقی بیفتد، اولین اقدام ما برپایی بیمارستان صحرایی خواهد بود.
خودروها و ادوات امداد و نجات در سطح استان تهران توزیع شده است
الماسی افزود: بیمارستان صحرایی دارای اتاق عمل و دیگر تجهیزات درمانی است، انبار اسلامشهر نیز بیمارستان صحرایی مخصوص شهرستان های جنوب غرب دارد، در فیروزکوه و دماوند نیز بیمارستان صحرایی در نظر گرفته ایم، شاید امکانات و ادوات ما کافی نباشد، اما این طور نیست که مسئولین بی تفاوت باشند.
وی اظهار داشت: امروز در زلزله کرمانشاه، بسیاری از چادرهای استفاده شده، از چادرهای هلال احمر بود؛ که در وزن های ۴۰ تن به بالا از طریق فرودگاه مهرآباد ارسال شد، این چادرها مخصوص امدادرسانی و در انبارها ذخیره شده بود.
مدیرکل بحران استانداری تهران افزود: چادرهایی که مردم ارسال کردند، چادر مسافرتی و متفاوت با چادرهای هلال احمر است، عقلانیت حکم می کند که دوستان در هلال احمر و نیز ستادهای بحران شهرداری ها هر ماه آمادگی موجود را چک کنند و با بازدید از انبارها، تجهیزات فاسد شده را تبدیل به احسن کنند، تا در صورت وقوع حادثه مشکلی از بابت تجهیزات و مدیریت بحران نداشته باشیم.
وی اضافه کرد: خودروها و ادوات آواربرداری که در اختیار ستاد بحران قرار گرفته نیز به گونه ای در پهنه استان توزیع می شود، که مثلا اگر حادثه ای رخ داد دماوند و پردیس از لودر و گریدر استفاده کنند و از انبار متمرکز این ادوات در یک نقطه خودداری شده است، که در زمان وقوع بحران مشکلی پیش نیاید.
به هر ترتیب، مدیریت بحران در زمان وقوع زلزله و نیز دیگر بلایای طبیعی در سراسر کشور از اهمیت بالایی برخوردار است، که این اهمیت در استان تهران به عنوان پایتخت کشور اهمیتی مضاعف دارد، وجود جمعیتی متراکم، استقرار دستگاه های سیاسی و حاکمیتی کشور، وجود مدیریت امداد رسانی مرکزی کشور و ... از عواملی هستند، که اهمیت تهران را بیش از پیش کرده و مطالعات دقیق و طراحی سناریو مدون و برنامه ریزی شده را می طلبد.
منبع : خبرگزاری مهر – اول آذر ماه 96
