در پی ابلاغ سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت‌های ناکارآمد شهری و پیرو آن تشکیل ستادهای بازآفرینی شهری پایدار در سطوح ملی و استانی؛ و همزمان با فعال‌شدن ستاد بازآفرینی شهر قم از سال 1394، تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی در خصوص نحوه اقدام و مداخله در بافت‌های ناکارآمد شهر قم صورت گرفت.
در این راستا بازآفرینی محله باغ‌پنبه بدلیل دارا بودن اولویت و نیز بدلیل سابقه فعالیت مهندسین مشاورِ متولی نهاد توسعه این محله و همچنین تهیه طرح احیاء و بهسازی محور فرهنگی و گذر تاریخی مزبور، در دستور کار قرار گرفت.
محله باغ‌پنبه در مرکز شهر قم، در داخل هستۀ تاریخی شهر، در منطقه 7 شهرداری قم و در کنار عناصر شهری مهمی مانند حرم حضرت معصومه (س) و مجموعۀ بازار قم واقع شده است.
چشم‌انداز نوع اقدام در این محله بدلیل دسته‌بندی در زمره گونه بافت تاریخی، بمنظور ایجاد محلاتی پایدار برای سکونت و فعالیت، بهره‌مند از عناصر و ارزش‌های ملموس و غیرملموس مذهبی، تاریخی، فرهنگی شهر، خوانا و جذاب برای حضور زائران و گردشگران در راستای زیارت و سیاحت تعریف می‌شود.
لذا با بررسي تک‌عنصرهاي باقي‌مانده از معماري گذشته در بافت محله که مي‌توان با حفاظت و ترويج آنها، از حذف کامل ويژگي‌هاي خاص بافت جلوگيري کرد؛ در سال 1394 خانه تاریخی لاجوردی‌زاده به تملک اداره کل راه و شهرسازی درآمد. وجود خانه تاریخی یزدان‌پناه با کاربری رستوران سنتی و نیز تملک خانه تاریخی سلامتی با هدف حفظ، احیاء و توسعه فعالیت مشابه، از دیگر پتانسیل‌های موجود در محله است.
اهداف پروژۀ بازآفرینی محله تاریخی باغ‌پنبه و محیط پیرامونی به شرح ذیل تعریف شد:
1.محله‌اي مناسب براي سکونت و فعالیت، ایجاد حس تعلق به محیط، امنیت و سرزندگی
2.استفاده از پتانسیل محله جهت تقویت صنعت توریسم و تبدیل آن به صنعتی پایدار
3.اهمیت محله به لحاظ نزدیکی به حرم حضرت معصومه (س) جهت توسعه اقتصادی، تجاری و توریستی
4.معرفی محله‌ای با هویت تاریخی، فرهنگی، گردشگري در محدوده بازار و معرفی خانه‌های تاریخی محدوده
5.تقویت محله‌ای پایدار از لحاظ اقتصادی و اجتماعی و حمل و نقل شهری؛ با رویکرد پیاده‌محور
6.محله‌ای خودکفا و به عنوان یک محدوده فراشهری که نیازهای عمده ساکنین محله و شهر را فراهم کند.
در این راستا قرارداد ساماندهی و مرمت شهری گذر باغ‌پنبه و محیط پیرامونی آن در ابتدای سال 1397 و در 3 فاز اجرایی با پیمانکار بسته شد و تا قبل از پایان سال نیز عملیات کلی هر 3 فاز تکمیل و بهره برداری شد. طول مسیر حدود 680 متر و بیش از 4300 مترمربع حجم عملیات اجرایی محور است. اعتبار هزینه شده برای کل محور تاکنون بالغ بر 36 میلیارد ریال بوده است.
بنابراين، تحقق بازآفرینی این قبیل بافت‌ها، نيازمند تشخيص صحيح و بهرهگيري از پتانسيل‌هاي آن است تا از طرفي براي ساكنان، شرايط مطلوب زندگي را فراهم كند و از سوي ديگر در شهری مانند قم بتوان از ظرفیت توريستم مذهبی نهایت بهره را برد و بازدیدکنندگان بتوانند از وضوح و شفافیت فضاها به هويت شهروندان و بوميان مناطق پي برده و نمادي از مواريث فرهنگي و اجتماعي گذشته را نیز درك نمايند.
همچنین نظر به تفاوت مراكز تاريخي و محلات شهر در حوزه‌های فرهنگ، تاريخ، آداب و رسوم و شيوۀ زندگی، توجه ویژه به رویکرد بومی‌سازی در مقوله بازآفرینی پایدار شهری ضروری است.
روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری ایران -فهیمه فتاحی زاده، رئیس اداره هماهنگی ستاد بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان قم
