در سال‌های اخیر، روند تخریب آثار ارزشمند تاریخی شتاب گرفته است؛ تخریب های گسترده ای که به بهانه های گوناگون توسط ارگان های مختلف صورت می گیرد. این اتفاق منجر به از دست رفتن هویت تاریخی شهرها شده که می تواند آثار نامطلوبی را بر روی حس تعلق شهروندان به شهر بگذارد. موضوع ریشه معضلات شهری و تلاش برای رفع آنها را با دکتر محمد سعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی، مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران و دانش آموخته دانشگاه نیوکاسل در رشته معماری با گرایش مرمت شهری در میان گذاشتیم.
دکترایزدی مساله تخریب های اخیر را ناشی از یک جریان چندوجهی و مرتبط با برنامه های توسعه شهری دانست و سه عامل را به عنوان زمینه های به وجود آورنده این جریان برشمرد. عامل نخست، غفلت برنامه های توسعه شهری نسبت به آثار ارزشمند تاریخی ملموس و ناملموس شهرها است که زمینه را برای افراد تخریب گر فراهم می کند. دومین عامل، یکه تازی جریان سوداگری حاکم بر شهرها به عنوان نیروی قدرتمند تخریب است که در صورت بی توجهی طرح های توسعه شهری به ارزش های آثار تاریخی، جریان سوداگر این طرح ها را به خدمت خود در می آورد. وی در رابطه با جریان سوداگری حاکم ـ که چیزی جز پول و سرمایه نیست ـ افزود: این جریان در تلاش است تا حداکثر سود را از طرح های توسعه ای ببرد، بدون توجه به اینکه آیا حق سرمایه گذاری و کسب سود از این اقدامات تخریبی را دارد یا خیر. ایزدی عامل سوم را غفلت مدیریت شهری در برخورد با جریان تخریب عنوان کرد و گفت: این غفلت، سهم بسزایی در جریان تخریب میراث تاریخی و از بین بردن عوامل جلوه گر فرهنگ و تمدن ایرانی داشته و دارد. غفلتی که علت اصلی آن را می توان عدم آگاهی نسبت به ابعاد ارزشی این آثار دانست. وی همچنین خاطرنشان کرد این عوامل، فارغ از این که آثار ارزشمند متعلق به کدام دوره تاریخی هستند، زمینه ساز تخریب های صورت گرفته در شهرهای تهران، شیراز، تبریز، قم و سایر شهرهای بزرگ و کوچک بوده است.
در ادامه، مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، به وجه عمومی این مساله اشاره و بیان کرد: ما نتوانسته ایم ارزش های میراث تاریخی را به لحاظ فرهنگی و اجتماعی در جامعه نهادینه کرده و حفاظت از این ارزش ها را به یک خواست جمعی و مطالبه اجتماعی تبدیل کنیم. چرا که اگر جامعه، درخواستی جز حفاظت از آثار تاریخی نداشته باشد، هیچ یک از عوامل فوق الذکر قادر به تخریب آثار ارزشمند تاریخی نخواهدبود.
دکتر ایزدی پس از تشریح ابعاد جریان تخریب آثار ارزشمند تاریخی، افزود: ما در دولت تلاش می کنیم با نظارت دقیق توسط شورایعالی معماری و شهرسازی، جلوی این جریان را گرفته و با تجدید نظر در طرح های توسعه شهری، در راستای مقابله با این جریان گام برداریم." وی نظارت و کنترل بر تصمیمات مدیریت شهری و فرایند صدور پروانه ساختمانی را از راهکارهای مقابله با این جریان دانست و با تاکید بر ضرورت بهره گیری از برنامه های فرهنگی ـ اجتماعی برای تغییر نگرش مردم نسبت به آثار تاریخی ارزشمند، عنوان کرد: "برای مثال می توان با گنجاندن دروسی در کتاب های درسی دانش آموزان، آنها را با این ارزشها آشنا کرد و به سمتی سوق داد که دانش آموزان مدافع این ارزش ها شوند.
از این طریق شاید بتوان از سرعت و قدرت جریان سوداگری حاکم بر تخریب آثار تاریخی ارزشمند کاست.
معاون وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به سئوال خبرنگار عصر اقتصاد درباره نشست های مربوط به طرح اندیشه ایران شهر، بیان کرد: در این نشست ها قصد داریم، گام هایی را به سوی نهادینه کردن اندیشه ایران شهر در جامعه و تبدیل آن به یک خواست جمعی برداریم تا از این طریق بتوان این اندیشه را در برنامه ها و اقدامات گنجاند. این جریان فکری در مراحل آغازین خود بوده و درباره ابعاد آن در میان متخصصان رشته های مختلف، مناقشاتی وجود دارد. از این رو در نشستها تلاش می شود برای سخنرانی، از شخصیت های مطرح در عرصه های گوناگون نظیر فلسفه، جامعه شناسی، شهرسازی و معماری دعوت به عمل آید تا با بهره گیری از نقطه نظرات آن ها، وجوه این اندیشه آشکارتر شود. مخاطبان این نشست ها، جامعه دانشگاهی و حرفه ای هستند تا با تشریح ابعاد موضوع، خلاءهای موجود در این اندیشه شناخته شود و پس از برطرف کردن ابهامات و خلاءها، اندیشه ایران شهر را به صورت عمومی در جامعه مطرح کرد. به همین دلیل ما هنوز وارد مرحله اطلاع رسانی به عموم جامعه نشده ایم.
وی در ادامه اضافه کرد: علاوه بر این نشست های تخصصی، یک سلسله جلسات هم اندیشی در وزارتخانه راه و شهرسازی جهت کاربردی تر کردن اندیشه ایران شهر در حال برگزاری است. طی این جلسات، ابعاد اندیشه ایران شهر توسط متخصصان تشریح می شود تا بتوان اسناد پشتیبان و مطالعات را بر اساس آن برنامه ریزی کرد. شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در تلاش است، اندیشه ایران شهری را در فرایند طرح های بهسازی و نوسازی شهری وارد کرده و توسعه این اندیشه را در برنامه های خویش پیگیری کند. طرحهای بازآفرینی شهری در دو بعد بازخوانی گذشته و انطباق با زندگی معاصر، نمودی ساده از این اندیشه هستند.
دکتر ایزدی در پاسخ به پرسش خبرنگار عصر اقتصاد، در رابطه با توفیق در موضوع همگرایی در طرح های توسعه شهری بیان کرد: نخست باید به این پرسش پاسخ داد که چرا طرحهای توسعه شهری اجرایی نیستند و میزان تحققپذیری آنها، کمتر از 20 درصد است؟ طرحهای شهری متعددی تهیه میشود که با بررسی وضعیت آنها پس از گذشت دوره طرح، مشخص می شود اهداف طرح محقق نشده است. درباره عوامل اجرایی نشدن طرح ها باید گفت، به جز عدم انطباق طرح با ویژگی های زمینه و پیش بینی های نادرست در روند تهیه طرح، می توان به نگرش بخشی و برخورد جداگانه دستگاه-های متولی اشاره کرد. درست از همین جاست که بحث همگرایی و وحدت رویه میان اعضای شهر آغاز می شود که می تواند به عنوان یکی از راه حل های رفع معضلات شهری در تمام ابعاد بهسازی و نوسازی شهری (برای رفع مشکل فقر در محلات محروم) محسوب شود و ضمنا با هم راستا و هم سو کردن دستگاه های مسئول می تواند به پیشرفت سریع تر طرح های تفصیلی کمک کند.
وی اذعان کرد: متاسفانه در برنامه های توسعه قبلی، موضوع وحدت رویه و دستیابی به مدیریت واحد به درستی محقق نشده است. نتایج نشان می دهد که در کشور ما به دلیل اینکه هیچ کس حاضر نیست قلمروی اعمال نفوذ و قدرت خود را کم کند ولی به همگرایی و هماهنگی تمایل دارد، مدیریت هماهنگ از طریق شکل دادن به فضایی برای صحبت مشترک، گزینه مناسبی است. به عنوان مثال، ما در ستاد بازآفرینی شهری توانستیم 22 دستگاه دخیل در مدیریت شهری را گرد هم آوریم و در حال حاضر، بیشتر این ارگان ها (همچون وزارت بهداشت و ورزش و جوانان) با در نظر گرفتن اولویت های مصوب در این ستاد به ساخت وسازهای شهری می پردازند. حضور دستگاه های مختلف در کنار هم، موجب شناخت بهتر میزان مشکلات شهر در بخش-های مختلف شده و از کارهای موازی جلوگیری می کند. باید توجه داشت که به دلیل تنگناهای مالی دولت، راه حلی جز همگراسازی برنامه ها و اقدامات وجود ندارد.
معاون وزیر راه و شهرسازی، موضوع قانونمند شدن شهرداری ها برای پیروی از سیاست های وزارت راه و شهرسازی را اساسی دانست و گفت: "باید دقت شود که سال ها تلاش شده تا شهرداری ها از بدنه دولت جدا شوند و جریان درست آن است که شهرداری ها به صورت مردم نهاد اداره شوند. وی راه حل دیگر رفع معضلات شهری را تبیین نقش بازیگران مختلف در فرایند اداره شهرها و تلاش برای ایفای نقش مربوطه دانست و افزود: آشفتگی نقش ها در نهادهای ما رسوخ کرده است و برای یک بار باید هر فردی در جای خود قرار گیرد. به نظر بنده نقش دولت در فرایند بهسازی و نوسازی شهری، سیاست گذاری، تسهیل گری، حمایت و نظارت است. هر کدام از اینها بار معنایی خودش را دارد. سیاست گذار است؛ چون باید تعیین کند شیوه مواجهه با این بافت ها چیست، چه برنامه هایی باید برای این بافتها تهیه شود، این برنامه ها باید از چه ابعادی برخوردار باشند و حدود و مقیاس مداخله آنها چیست. حمایتگر است؛ چرا که باید بتواند ابزار لازم برای حضور سایر کنشگران را از طریق امکاناتی که در اختیار دارد فراهم کند. تسهیلگر است؛ از این جهت که بتواند بین گروههای مختلف هماهنگی ایجاد کند و نهایتاً ناظر و کنترل کننده است؛ برای اینکه بتواند با ارزیابی بازخوردهای برنامه ها و اعمال اصلاحات لازم در سیاست ها و برنامه های خود، کیفیت را تضمین کند. نقش شهرداری مدیریت فرایند اجراست؛ یعنی بتواند در همه ی عرصه ها برنامه-های عملیاتی تهیه وآن ها را مدیریت کند. مثل برنامه های عملیاتی بهسازی و نوسازی شهری.بخش خصوصی هم مجری است. پس می توانیم این نقشها را این گونه تعریف کنیم. بخش خصوصی مجری برنامه های بهسازی و نوسازی شهری است. شهرداری مدیر برنامه های اجرایی و دولت هم سیاست گذار برنامه هاست. مردم هم به عنوان عالی ترین مقام، ذینفعان اصلی هستند و باید در تمام طول فرایند حضور داشته باشند و بر فرآیند نظارت کنند.
منبع :/ روز عصر اقتصاد / یکشنبه 28 شهریور 1395
محمد ارفع
