رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران از احیای هویت محله ها به عنوان یکی از مهمترین اهداف برنامه بازآفرینی شهری پایدار نام برد و گفت: زندگی محله ای در سده های اخیر با فرهنگ ایرانی آمیخته شده است.
به گزارش خبرنگار روابط عمومی شرکت بازآفرینی شهری، حبیب خراسانی، رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران، با حضور در برنامه مشاور که هر سه شنبه از شبکه آموزش پخش می شود، موضوع بازآفرینی شهری؛ محله و هویت محله ای را تشریح کرد.
خراسانی با بیان تاریخچه ای از تحولات شهری در ایران طی 5 دهه اخیر، اظهار کرد: در ایران دوره های مختلفی در حوزه های شهرسازی سپری شده که از این دوره ها می توان به اعطای زمین های شهری به مردم، همکاری بانک جهانی با نگاه اجتماعی به مقوله شهرسازی و ایجاد مسکن مهر اشاره کرد.
وی با اشاره به اینکه تجربه های گذشته در مدیریت شهری موجب از دست رفتن هویت، کارکرد، زیست پذیری و محله محوری شده است، افزود: برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار به دنبال ایجاد نگاه جدید و متفاوت در حوزه مدیریت شهری است.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات تفاوت برنامه بازآفرینی با برنامه های قبلی در عرصه مدیریت شهری را اجتماع محوری این برنامه برشمرد و تاکید کرد: در این برنامه تلاش شده تجربه کالبد محوری برنامه های گذشته تکرار نشود.
وی با بیان اینکه برنامه بازآفرینی شهری پایدار، برنامه ای اجتماعی با پیوستی کالبدی است، ادامه داد: در این برنامه تمام مسائل زیست پذیری در محله و شهر در کنار مسائل کالبدی مورد توجه قرار گرفته زیرا همه این مسائل در کنار یکدیگر می تواند ارتقا کیفیت زندگی در شهرها را رقم بزند.
خراسانی تاکید کرد: برخلاف برنامه های مدیریتی گذشته که نگاهی بالا به پایین در حوزه برنامه ریزی شهری داشته و عمدتا خروجی مناسبی نیز نداشته است، در برنامه بازآفرینی شهری، با توجه به رویکرد اجتماع محور، سیاست گذاری ها از پایین به بالا تدوین می شود.
وی با اشاره به نگاه محله محوری در برنامه بازآفرینی شهری پایدار، اظهار کرد: برنامه بازآفرینی از قلب محله تهیه و در ستاد بازآفرینی شهرستان تصویب می شود و سپس با تایید در ستاد بازآفرینی استان به عنوان سند توسعه محله به عنوان تکیلف در دستور کار همه دستگاه های ذیربط در سطح کلان قرار می گیرد.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان اینکه در فرآیند برنامه بازآفرینی 2 هزار و 700 محله در کل کشور شناسایی شده اند، افزود: بازآفرینی این تعداد محله منابع بسیار زیادی را می طلبد و فقط طی برنامه ششم توسعه حدود 125 هزار میلیارد تومان بودجه برای این برنامه نیاز است.
وی بیان کرد: این تصور از برنامه بازآفرینی که قرار است محلات در فرآیندی 6 یا 7 ماهه بازسازی شود، تصور غلطی است و برای بازآفرینی هر محله بازه زمانی 10 تا 12 ساله نیاز است تا تمام عناصر محله گام به گام احیا شود.
خراسانی ادامه داد: بر اساس برآوردهای انجام شده، بازآفرینی هر محله به طور میانگین 90 میلیون تومان هزینه نیاز دارد که این بودجه باید طی 10 تا 12 سال انجام فرآیند بازآفرینی به محلات اختصاص داده شود.
وی با اشاره به نحوه شکل گیری شهرهای پیش از اسلام در ایران، اظهارکرد: طی 1700 سال گذشته شهرها به صورت محله محوری شکل گرفته اند. به طور مثال در دوره ساسانیان مرکز و هسته اصلی شهر، کهن دژ بوده که پادشاه و متنفذین در دستگاه حکومتی به عنوان مرکز حکمروایی شهر در آن مکان مستقر بوده اند.
خراسانی ادامه داد: در فضای بیرون کهن دژ شارستان و به بیان امروزی شهرستان شکل می گرفته که طبقه خاص و مرفه در آن ساکن بوده اند و در انتها نیز شهر بیرونی به عنوان محل سکونت مردم عادی قرار داشته که تجارت و کشاورزی در آن نقطه در جریان بوده است. در واقع کهن دژ، شارستان و شهر بیرونی کارکرد بیرونی شهرهای ایران را طی سده های گذشته نشان می دهند.
وی با بیان اینکه شهر طبقه ای و آن چه که امروز به عنوان جامعه طبقاتی از آن یاد می شود در دوره های تاریخی نیز در ایران قابل مشاهده است، گفت: در دوران معاصر نیز در دهه 40 این جامعه طبقاتی در شهرسازی بروز می کند و محلاتی بر همین اساس در ایران شکل می گیرد.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به آمیختگی زندگی محله ای با فرهنگ ایرانی در طول سده های طولانی تصریح کرد: در دوره های مختلف بعد از اسلام این فضا تغییر کرده و عناصر و مولفه های شکل گیری محلات فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته است.
وی افزود: یکی از مولفه هایی که بعد از ورود اسلام به ایران در شکل گیری محلات تغییر می کند، ایجاد مساجد در فضاهای محله ای و شهری و همچنین تغییر کارکرد برخی از بناهایی است که از قبل در کشور وجود داشته است.
خراسانی با اشاره به اینکه در دوره قاجار و پهلوی و به خصوص در دهه های 20 و 30 محله محوری در ایران بسیار رایج بوده است، بیان کرد: اصالت و هویت زندگی در این دوره ها در تهران قدیم جریان داشته و افراد با افتخار از تعلق خود به محله های مختلف یاد می کردند. در این دوره ها عناصر اصلی محلات شکل می گرفت و افراد به این عناصر که مساجد، بناهای تاریخی و زورخانه ها بخشی از آن بودند احساس تعلق و افتخار می کردند.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان اینکه برنامه بازآفرینی با محوریت احیای هویت محله ها شکل گرفته است، اظهارکرد: آنچه به عنوان ایرانی در دنیا به آن می بالیم و موجب افتخار ماست، فرهنگ، تاریخ و تمدن ایران است که پایه آن در زندگی شهری را باید در نهاد محله جستجو کرد.
وی با اشاره به کاروانسرای سعدالسلطنه در محله بازار قزوین گفت: این کاروانسرا که در محله ای به قدمت هزار سال، در دوره قاجار ایجاد شده، طی سالیان طولانی در حال تخریب بود اما با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، سازمان ثبت و شهرداری قزوین بازآفرینی شد و در حال حاضر به فضایی ویژه برای گردشگری و برگزاری گالری ها تبدیل شده است و بخشی از هویت محله بازار قزوین را شکل می دهد.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهارکرد: شهرهای قزوین، دامغان، سبزوار، نیشابور و گرمسار در طول تاریخ در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته و فرآیند توسعه آنها طی 2 تا 3 هزار سال شکل گرفته و هویت آنان را تشکیل داده است.
خراسانی با اشاره به وجود سرایی تاریخی در محله اسفنجان سمنان، بیان کرد: این اثر با اینکه در دهه 80 به عنوان آثار باستانی ثبت شده، در حال تخریب بود اما با مشارکت بخش خصوصی بازآفرینی و ضمن حفظ اصالت به رستورانی تبدیل شد که در حال حاضر برای 46 نفر شغل ایجاد کرده است.
وی در ادامه به بازآفرینی خانه آیت الله سید حسن مدرس در شهر کاشمر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر خانه آیت الله مدرس به عنوان یکی از بهترین نشانه های هویت شهر کاشمر در دست بازآفرینی است تا فضایی را که هویت شهر با آن گره خورده، احیا کند.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به وجود پنج گونه بافت مورد هدف برنامه بازآفرینی شهری، اظهارکرد: این پنج گونه بافت هر کدام به لحاظ برنامه ریزی شرایط متفاوتی دارند.
وی بافت های مورد هدف برنامه بازآفرینی شهری را بافت های میانی، تاریخی، با پیشینه روستایی و ناهمگون و سکونتگاه های غیررسمی برشمرد و گفت: بافت های میانی، بافت های فرسوده ای هستند که در قلب شهرها قرار گرفته و هسته اصلی شهرها، اصالت و هویت آنها را تشکیل می دهند اما به دلایل بی توجهی هایی که در ادوار مختلف به این محلات شده در حال حاضر خالی از سکنه شده اند.
خراسانی با اشاره به بافت های تاریخی به عنوان یکی دیگر از بافت های مورد هدف برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار اظهارکرد: منظور از بافت های تاریخی صرفا بناهای تاریخی ثبت شده در میراث فرهنگی نیست بلکه هر آنچه که با فرهنگ و تاریخ شهر گره خورده، نظیر یک دیوار یا یک کوچه قدیمی که قابلیت بازآفرینی دارد به عنوان بافت تاریخی مدنظر قرار دارد.
رییس مرکز مطالعات کاربردی و ارتباطات شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به اینکه حاشیه نشینی به عنوان یکی از معضلاتی که گریبان گیر زندگی شهری امروزی شده، گفت: کارکرد محلات حاشیه شهر که در حال حاضر با عنوان اسکان غیررسمی یاد می شود، بسیار متفاوت از کارکرد بافت های میانی شهرها است.
وی ادامه داد: بافت با پیشینه روستایی که متشکل از روستاهایی است که طی مرور زمان و با گسترش شهرها به بافت شهری متصل شده اند، از دیگر محدوده های هدف برنامه بازآفرینی شهری هستند که در تهران و کلان شهرهایی نظیر، البرز، مشهد و تبریز وجود دارند.
خراسانی با اشاره به قرار گرفتن بافت های ناهمگون در برنامه بازآفرینی شهری، گفت: برخی از عناصر ناهمگون نظیر پادگان ها، زندان ها، فرودگاه ها با گسترش شهرها در مرکز شهر قرار گرفته و بافت ناهمگونی را ایجاد کرده اند.
وی با بیان اینکه برنامه بازآفرینی شهری با مشارکت و هم افزایی عمومی به دنبال استخراج فضاهای مناسب شهری از فضاهای ناهمگون است، گفت: راه آهن تهران_تبریز در مناطق جنوب تهران نمونه موفقی از مشارکت و هم افزایی عمومی است. این تونل 9 کیلومتر فضای بیرونی و 50 هکتار فضای مفید برای شهر تهران ایجاد کرده است. در این نمونه طی فراخوانی از مردم خواسته شده تا طرح های خود را برای بازآفرینی آن ارائه کنند.
