زیر پوست بافتهای فرسوده و کهنه مازندران، آنجا که کوچه های تنگ و موسوم به آشتی کنان دارد، بمی هایی در حال شکل گیری است که اگر برای نوسازی و بهسازی آن تلاش نشود، فاجعه خاموش دیگری را رقم خواهد زد.
وقوع سالانه حدود ۱۹۰ زمین لرزه کوچک بزرگ، بروز سیل های خسارت بار، رانش زمین، آتش سوزی و ... از جمله حوادث و پیامدهایی است که هر سال، تن مازندران را زخمی می کند و بار مالی و جانی بر دوش ساکنان این دیار قرار می دهد.
بالابودن ارزش زمین، راغب نبودن مالکان برای بهسازی واحدهای فرسوده، همکاری نکردن بانکها، نداشتن سند مالکیت از عمده مسائلی است که نوسازی بافت های فرسوده شهری مازندران را با چالش روبرو کرده استچهار هزار و ۷۰۰ هکتار از مساحت ۳۶ شهر مازندران جزو بافت فرسوده به شمار می رود و به رغم مشکلات متعدد، در سالهای اخیر بیش از ۲۲ هزار واحد مسکونی مستقر در بافت های فرسوده مازندران برای نوسازی به بانکها معرفی شده اند و در مجموع ۱۵ درصد از مساحت بافت های فرسوده استان بهسازی شده است.
به تاکید کارشناسان عمران و مسکن، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده، سبب ایجاد تحرک در اقتصاد شهر می شود و لزوم همکاری شهرداریها برای به سرانجام رساندن این طرح، امری مهم به شمار می رود.
طبق آمار، ۶۴۱ هکتار از مساحت سه هزار هکتاری شهرستان ساری، ۳۴۷ هکتار از مساحت ۲۷۰۰ هکتاری قائمشهر، ۴۲۰ هکتار ار مساحت شهری بابل، ۱۵۹ هکتار از مساحت آمل، ۱۷۰ هکتار از مساحت شهری چالوس، ۱۰۷ هکتار از مساحت شهر نوشهر،۸۰ هکتار از مساحت شهر تنکابن و... و در استان مازندران فرسوده است که نیاز مبرم به نوسازی دارد
سال قبل بر بالغ بر دو میلیارد تومان تا پایان سال مالی برای بهسازی محله آب انبار نو ساری تخصیص داده شد و تلاش وزارت راه و شهرسازی، سر و سامان دادن به برنامه‌ها است که محله‌های تاریخی بخشی از این برنامه‌ها را شامل می‌شود
۲۵ خانه تاریخی در سازی پتانسیل ثبت ملی دارند
ثبت نشدن بافتهای تاریخی و فرسوده از جمله مشکلات برای بهسازی واحدها و خانه های تاریخی موجود در آن به شمار می رود و ابوالفضل نیکو بیان کارشناس بافت تاریخی سازمان میراث فرهنگی مازندران در خصوص بافت تاریخی ساری به خبرنگار مهر می گوید: خانه های تاریخی کلبادی، رمدانی، فاضلی، ناظری ها، سردار جلیل و سرهنگ خان واقع در بافت تاریخی قدیمی ساری ثبت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان شده است.
وی با بیان این که ۲۵ خانه تاریخی در ساری ارزش ثبت سازمان میراث را دارند ابراز داشت: تعدادی از این خانه ها مرمت شده و تعدادی دیگر هم شناسایی شده ولی تاكنون به ثبت نرسيده است و در صورت ثبت خانه ها کلیه تغییرات با نظر کارشناسی سازمان میراث انجام می شود و اگر ثبت آثار تاریخی شوند به هیچ وجه مالکیت شخص سلب نمی شود.
وی در ادامه تاکید کرد: سازمان میراث فرهنگی هزینه مرمت آثار را پرداخت می کند با این حال مردم به خاطر نداشتن آگاهی و اطلاعات لازم در این زمینه فکر می کنند با این کار مالکیت خانه ها از آنها سلب می شود.
۹ هکتار از بافت شهری نوشهر نیز فرسوده و قدیمی است که نوسازی آن دغدغه متولیان شهری است و مهدی توکلی عضو شورای شهر نوشهر درباره بافت فرسوده نوشهر به خبرنگار مهر می گوید: حدود ۹ هکتار از بافت شهری نوشهر فرسوده است و از طریق ماده کمیسیون ۵ امتیازاتی برای نوسازی آن درنظر گرفته شده است.
وی تراکم پایه در شهر نوشهر را ۶۰ درصد ولی در بافت فرسوده ۱۸۰ درصد اعلام کرد و گفت: تسهیلات در نظر گرفته برای مردم رغبت آنان را برای نوسازی بیشتر کرده و بیشتر بافت فرسوده شهر در منطقه گردکل، فردوسی، هلستان و غیره شناسایی شده است.
به تاکید کارشناسان راه و شهرسازی، شهرداری ساری، نظام مهندسی ساختمان استان و شهرستان، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران و تشکل‌های صنفی که در این زمینه رسالت حرفه‌ای دارند همراه شوند چرا که در حال حاضر در شهرها با معضلات سکونتگاههای غیررسمی مواجه هستیم که مشکلاتی را با خود دارند.
در حال حاضر بالغ بر ۲۱ هزار هکتار از شهرها در بافت تاریخی ارزشمند قرار دارند که محدوده‌هایی پیرامون بافتهای تاریخی شکل گرفته که با عنوان بافت میانی نام برده می‌شوندهمچینین در حدود ۵۰۰ شهر بالغ بر ۵۴ هزار هکتار از محدوده شهری را به خود اختصاص دادند و همچنین در ۷۹ شهر هم بالغ بر ۵۳ هزار هکتار سکونت‌گاه غیررسمی داریم و در کل کشور با مساحت بالغ بر ۱۳۰ هزار هکتار محدوده‌هایی روبه‌رو هستیم که ساکنان آن با فقر، بحران هویت و ایمن نبودن بافت مواجه هستند.
مشخص نبودن متولی ساخت و ساز از جمله مشکلات برای نوسازی واحدها در بافتهای فرسوده است و به اعتقاد تورج ناییج پور رئیس سازمان نظام مهندسی مازندران، کمتر از یک درصد مساحت استان را شهرها اشغال کرده اند، حدود چهار درصد روستاها و ۹۵درصد نه شهر هستند و نه روستا و در واقع متولی آن مشخص نیست و در واقع تداخل مسئولین در این سه حوزه ساخت و ساز منجر به خلاء نظارت و مسئولیت پذیری شده است.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: طرح های خرد از برنامه های کلان جامع و تفصیلی تبعیت نمی کنند و ۸۵ درصد پروژه ها در مازندران یا ماده ۱۰۰ رفته اند یا کمیسیون ماده ۵ و دچار تغییر کاربری شده اند، همچنین طرح ها و برنامه های کلان استانی، شهری و روستایی از جریان تحول ساخت و ساز به شدت عقب هستند و زمان تصویب طرح ها هم طولانی است در نتیجه طرح ها با عرف سازگار نبوده و با نیازهای مردم منطبق نیست.
وی با بیان اینکه ساماندهی ساخت و ساز در مازندران مدیریت تهدیدی و محدود کننده است و در صورتی که مدیریت باید حمایتی باشد اظهار داشت: ساماندهی ساخت و ساز به معنای نساختن نیست بلکه به معنای کجا و چکونه ساختن است.
ضرورت تهیه طرح های آمایش و کالبدی در استان
نائیج پور با اشاره به ضرورت تهیه طرح های آمایش و طرح های کالبدی استان مازندران و فراهم شدن زمینه های لازم جهت تحقق آن گفت: در اردیبهشت سال گذشته سازمان نظام مهندسی ساختمان مازندران پروژه را به کمک اداره کل راه و شهرسازی در جلسه ای که با حضور وزیر برگزار شد توانست تصویب کند و این طرج به سه استان مازندران، گیلان و گلستان ابلاغ شد تا آسیب شناسی در این سه استان مورد مطالعه قرار بگیرد و طرح آمایش سرزمین تدوین شود.
رئیس نظام مهندسی ساختمان مازندران با بیان اینکه ساخت و ساز در استان مازندران به سمت کمیت گرایی و تهرانی شدن است اذعان داشت: در گذشته سکونت گاه ها در یک مکان متمرکز بودند و الان پراکنده شده و همه جا ساختوساز شده و تا قله دماوند هم خواهد رفت.
درحال حاضر، ۹۰کیلومتر از سواحل استان مازندران به شهرک های خصوصی و دولتی و ۱۰۱ کیلومتر دیگر به ویلاهای شخصی اختصاص پیدا کرده و از ۳۳۸کیلومتر ساحل مازندران ۲۴۸ کیلومتر آن اشغال شده است، همچنین به تاکید متولیان نظام مهندسی ساختمان استان، در مازندران دچار عدم تعادل شدیم و با توجه به ضرورت توسعه فیزیکی بنا و شهر و توسعه اجتماعی و توان سرزمین در ساخت و سازها ولی شاهد هستیم که توان سرزمینی ما روز به روز محدود شده و توسعه فیزیکی برجسته تر می شود و این ما را از تعادل خارج می کند.
بر اساس اعلام شرکت عمران مسکن سازان مازندران، میزان سهمیه تسهیلات بانکها برای ساماندهی بافت فرسوده در مازندران برای سال ۹۱ حدود ۸ هزار و ۸۰۰ واحد اعلام شده بود، این درحالیست که برای ساماندهی بافت فرسوده سهمیه‌های معین در نظر گرفته می‌شود ولی برای دریافت تسهیلات با چالش مواجه هستند.
به اعتقاد کارشناسان اگر چه ساختمان‌ها و عمارت‌های قدیمی به عنوان بخشی از میراث گذشتگان و یادمان هنری آنان باید حفظ شود اما هرگز نمی‌توان در مقابل خطر آوار شدن آنها بر سر مردم و نمای زننده‌ای که امروزه به واسطه وجود این بناها در سطح شهرها نمایان است اقدامی نکرد.
از این رو انتظار می‌رود مدیران شهری هرچه سریع‌تر با لحاظ کردن تمهیدات و بهره‌گیری از دانش مهندسی نسبت به ساماندهی و بهسازی بافتهای قدیمی شهری اقدام کرده و از این ساختارها به صورت بهینه استفاده کنند.
علی نبیان معاون عمرانی استاندار مازندران، مقاوم سازی واحدهای مسکونی و نوسازی بافت های فرسوده شهرداری را از جمله راهکارهای پیشگیری از فاجعه بیان کرد و خواستار همکاری بخش های مرتبط در این زمینه شد.
وی خواهان مشارکت شهرداران و دستگاههای اجرایی و بانکها شد و به مهر گفت: اینکه فقط از بخش دولتی انتظار نوسازی داشته باشیم راه بجایی نمی بریم و باید مشوق های ویژه ای برای مشارکت بخش های خصوصی و مردم در نظر گرفته شود.
معاون امور عمرانی استاندار مازندران، سرعت بخشی برای نوسازی بافت فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی را ضروری دانست و گفت: نوسازی محلات و واحدهای مسکونی باید سرعت بیشتری گیرد.
طبق آمار شرکت مسکن سازان مازندران در هفت سال گذشته ۱۵ درصد مساحت بافتهای فرسوده استان نوسازی شده است، بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از این ساختمان‌ها و ساختارهای قدیمی با اندکی بازسازی و مدیریت، قابلیت استفاده به عنوان موزه، گالری نقاشی، بازارچه صنایع دستی و یا با اخذ تمهیداتی قابلیت استفاده به عنوان سفره خانه‌های سنتی را دارند و از آنجایی‌که این مکان‌ها عمدتا مورد علاقه گردشگران قرار می‌گیرند می‌توانند منبع درآمد خوبی نیز برای شهرداریها باشد.
به تاکید کارشناسان، حضور بخش خصوصی و مردم در توسعه بهسازی بافت های فرسوده تاثیرگذار است و نباید تنها از دولت انتظار، بازسازی این مناطق را داشت و از سوی دیگر، تشکیل واحد مستقل و ویژه برای بافت های فرسوده در پیشرفت و اجرای این طرح موثر خواهد بود.
منبع : خبرگزاری مهر / سه‌شنبه ۹ تیر ۱۳۹۴
