به منظور هفته سلامت گزارش عملکرد شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران به نمایندگی از وزارت راه وشهرسازی از سوی نریمان مصطفایی مدیرکل دفتر ستاد ملی بازآفرینی شهری شرکت در خصوص احداث،توسعه وتجهيز مراکز بهداشتی ودرمانی،بهبودشاخص هاي سلامت و بهداشت و... در سکونتگاههای غیررسمی (حاشیه نشین) اعلام گردید.
پیامدهای زیان بار روند کنونی توسعه با تاثیر پذیری از سیاستهای شهری وشیوه جدید زندگی شهرنشینان به رشد شتابان شهرنشینی و ایجاد مسائل و مشکلات کالبدی،اجتماعی ،اقتصادی،بهداشتی وسلامتی ،تخریب زیست محیطی و... انجامیده است.با شروع هزاره سوم، تخمين زده مي شود كه تقريبا نيمي از جمعيت جهان در مناطق شهري سكونت يافته باشند، يعني جايي كه بيشترين منابع را مصرف و بيشترين ضايعات و آلودگي ها آانواع بیماری ها و مرض هارا توليد مي كنند. فقر، مسائل بهداشتی وسلامتی ،تخريب محيط زيست، فقدان خدمات و سرانه های مرتبط شهري، نزول زير بناهاي موجود، فقدان دسترسي به زمين و سر پناه از جمله بحران هاي مربوط به رشد جمعيت در شهرها هستند .لذا برای دستیابی به توسعه پایدار ضرورت دارد که درزمینه حل مشکلات ساختاری نظیر کاهش فقر ، توسعه زیرساختها وخدمات ،مدیریت کنترل آلودگی ،بیماری ها و مرض ها،ارتقاء دسترسی های اجتماعی واقتصادی وشاخصهای بهداشتی وسلامتی وغیره اقدام نمایند.
یکی از چالشهای اساسی در نظام توسعه پایدار شهری کشور، پدیده سکونتگاههای غیررسمی ( حاشیه نشینی ) می باشد. این پديده بیشتر ناشي از گسترش شهرنشيني سريع و از جلوه هاي بارز فقرشهري است كه درشكلي برنامه ريزي نشده و خودرو درون يا اطراف شهرها ظاهر شده است. این سكونتگاهها با تجمعي از اقشار كم درآمد و فقير، با نسبت زیاد مشاغل غيررسمي،شيوه اي از شهرنشيني ناپايدار تلقی می شود و زمينه مناسبي براي بروز آسيبهاي اجتماعي به وجود می آورد،که در فقدان بسیاری از حمايتهاي اجتماعي و خدمات شهري امروز اين پديده گريبانگير اكثر شهرهاي كشور(بویژه کلان شهرها)شده است. برآورد می شود که حداقل 9 الی 11 میلیون نفر از جمعیت شهری کشور در این سکونتگاهها مستقرمی باشندوتداوم روند موجود در دهه آینده تعداد آنها را به بیش از دو برابر خواهد رساند.در حال حاضر نتایج مطالعات توانمندسازی وساماندهی سکونتگاههای غیررسمی انجام شده در 91شهر کشور(شامل974محله) نشان می دهد ساكنين اين سكونتگاهها اغلب مهاجرين روستايي و تهیدستان شهری (اقشار كم درآمد شهرها نيز به اين گونه سكونتگاهها رانش دارند)مي باشند و همچنین افت تحصيلي در اينگونه بافتها 5/2 برابر بيشتر از شهر اصلي و رشد بيماري هاي عفوني 5/4 برابر شهر اصلي مي باشد . با وجود اینکه یکی از ابعاد اساسی مربوط به فقر درسکونتگاههای غیررسمی که نقش عمده ای در رشد و پرورش نسل دوم و سوم ساکن در این سکونتگاهها دارد فقر سلامت و بهداشت می باشد لذا تحول سلامتی و بهداشتی ساکنین اینگونه سکونتگاهها زمانی محقق می گردد که سیاستگذاری و تصمیم گیری مشترک ،تعامل دستگاههای مدیریت شهری و ورود هماهنگ و هم افزای دستگاههای مذکور(وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و...) در این زمینه در دستور کار قرار گیرد.
دراين ارتباط طي چندسال اخير ، شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران به نمایندگی از وزارت راه وشهرسازی بعنوان نهاد دولتی طبق اساسنامه در حوزه بهسازی ، بازآفرینی وتوانمندسازی بافتهای نابسامان(بافتهای فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی )در کل کشور به سیاستگذاری، برنامه ریزی و همچنین مدیریت ونظارت بر اقدامات اجرایی به فعالیت می پردازد .به عنوان بخشي از وظايف خود، اقدامات پيشتازي را آغاز نموده است اين اقدامات، بنابر ماهيت از يكسو مي بايست به صورت يكپارچه وچند بخشي درمحيط كالبدي انجام شود و از سوي ديگر مي بايست با برنامه هاي اقتصادي – اجتماعي براي اين اجتماعات همراه گردد. لازمه چنين رهگشايي جامع وهمه سونگر، همسوئي وهمياري دستگاههاي ذيربط است .در اين خصوص با هدف سياستگذاري كلان در امر ساماندهي و توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي، سند ملی توانمند سازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی (مصوب 19/11/82 هیئت محترم دولت ) تهیه و تصویب شده و همچنین این موضوع اخیراَ در مصوبه مورخ16/6/93 هیئت محترم وزیران موضوع سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری ابلاغی معاون اول محترم ریاست جمهوری طی شماره 74900/48601 ﻫ مورخ 02/07/1393 مورد تاکید قرار گرفته است كه چارچوب و نحوه فعالیت هماهنگ بخش دولتی – عمومی و مشارکت مردمی برای چاره جویی مشکلات محلات هدف بهسازی ونوسازی شهری(سکونتگاههای غیررسمی،بافتهای فرسوده و...) را مشخص می نماید. اسناد مذکور نويد بخش عزمي ملي و توجه جدی دولت به بازآفرینی محدوده های هدف مذکور در كشور جهت به رسمیت شناختن و به حساب آوردن شهروندان ساکن در این سکونتگاهها بوده و مبين اصول و راهبردهاي اساسي مداخله و هدايت كننده اقدامات بخشي و ميان بخشي مي باشد. بسترسازي براي ارتقاي شرايط محيطي به نحوي پايدار و فراگير در جهت رشد سلامتي و ارتقاء شاخص های بهداشتی، امنيت، اميد، ايمان و كرامت انساني در سكونتگاه هاي موجود ، بیمه ساکنین، ارتقاء تاب آوری و ...نیز از اهداف و راهبردهای اسناد مذکور می باشد.
این شرکت درراستاي تحقق رهنمودهای بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی ایران، فرامین مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و سیاستهای کلی ابلاغی معظم له در امور «شهرسازی» و مسكن ، حوزه سلامت و همچنین ماده171و 172 برنامه پنجم توسعه اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی کشور به منظور توجه بيشتر به امور سلامت وبهداشت مناطق محروم شهری ،ارتقاء سرانه های بهداشتی و… احداث،توسعه وتجهيز مراکز بهداشتی ودرمانی،بهبودشاخص هاي سلامت و بهداشت براساس استانداردهاي قابل قبول به منظورافزایش عادلانه دسترسی به خدمات بهداشتی، افزایش کیفیت ارایه خدمات بهداشتی و همچنین افزایش رضایتمندی مردم را درطرح‌هاوبرنامه‌هاي بهسازي ونوسازي بافت‌هاي فرسوده،توانمندسازي وساماندهي سكونتگاههاي غيررسمي شهرهاي کشور و با درک این مهم درسکونتگاههای غیررسمی 91شهر کشور طبق مطالعات انجام شده نیازسنجی لازم را معمول نموده که تاکنون درچارچوب این مطالعات و حمایت از اقدامات ستادهای بازآفرینی شهری استانها در 11شهر از قبیل شهرهای تبریز، قم، ایلام ،خرم آباد ،اصفهان ،بیرجند ،زاهدان کرمانشاه،همدان ،بندرعباس ویاسوج در21محله ،ساخت21 باب مراکز بهداشتی ودرمانی و درمانگاه و اورژانس و... را با زیربنای13665مترمربع و اعتباری بالغ بر 90 میلیارد ریال احداث و به بهره برداری رسانده است . همچنین پروژه های مرتبط پیش بینی شده ومورد نیازساخت وتجهیز کاربریهای مرتبط به مراکز بهداشتی ودرمانی،درمانگاه و... درکل شهرهای مذکور(77شهردارای مطالعات مصوب) بیش از 200 پروژه در 200محله سکونتگاههای غیررسمی ،برگزاری دوره های آموزشی مرتبط سلامت وبهداشت ،ایجاد رابطین بهداشتی ،استفاده از ظرفیت خیرین سلامت ، اجرای طرح تحول سلامت در قالب پزشک خانواده و...که درچارچوب مطالعات توانمندسازی وساماندهی سکونتگاههای غیررسمی تعریف وبه تصویب ستادهای توانمندسازی شهرستان واستان مربوطه رسیده به معاونت بهداشت ودرمان وزارت بهداشت ودانشگاههای علوم پزشکی استانها ابلاغ گردیده است که انشاء الله با همکاری و مساعدت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و زیر مجموعه های استانی با استفاده از ظرفیت واعتبارات پیش بینی شده درردیفهای دراختیار نسبت به برنامه ریزی واجرای پروژه های مذکور به استناد ماده (2) بند الف اقدامات اجرایی درحوزه ستاد توانمندسازی استانها مصوبه مشترک شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و ستاد ملی توانمندسازی مبنی بر اینکه "کلیه دستگاههای خدماتی موظف می باشند پس از ابلاغ طرحهای ساماندهی و توانمندسازی مصوب استانی ، با استفاده از ظرفیت و اعتبارات پیش بینی شده در ردیفهای خود نسبت به برنامه ریزی و اجرای طرح های مذکور در مناطق دارای اولویت ، به نحوی اقدام نمایند که تا پایان برنامه پنجم متوسط سطح خدمات این مناطق با متوسط سطح خدمات شهر( با شاخص متوسط سال 1385) برابری نماید ." و همچنین ماده (3 )سند ملی راهبردی احیاء،بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب 16/6/93(تصویرپیوست) مبنی بر "دستگاههای اجرایی موظفند پس از ابلاغ طرحهای مصوب موضوع بند(ج) ماده (2) قانون حمایت از احیاء،بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری- مصوب1389- برنامه ها و اقدامات اجرایی خود را در مناطق و بافتهای اعلام شده به گونه ای ساماندهی نمایند تا متوسط سطح خدمات این مناطق با متوسط سطح خدمات شهر تا پایان سال 1404 برابری نماید، دردستور کار اجرا وبهره برداری قرار گیرند.که خوشبختانه با ابلاغ سیاستهای کلی سلامت از سوی مقام معظم رهبری، وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی با دستور جناب آقای دکتر هاشمی وزیر محترم در راستای اجرای منویات رهبری از 15 اردیبهشت امسال طرح تحول نظام سلامت را ابتدا در 7 بسته خدمتی در حوزه درمان با اولویت محلات حاشیه نشین( سکونتگاههای غیررسمی) به دلیل وضع بهداشتی و سلامتی نامطلوب آنها را با سرشماري ساکنان مناطق مذکور به اجرا گذاشته است.
گفتنی است که در این راستا به منظور هم افزایی ، هماهنگی و یکپارچگی اقدامات و همچنین اجرای برنامه های مرتبط بهداشتی و سلامتی در محلات شناسایی شده در شهرهای مذکور بعنوان محدوده های در اولویت برنامه برای این امر مهم ، پیش نویس تفاهم‌نامه همکاری مشترک بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی نیز طی هماهنگی های صورت گرفته با آن وزارتخانه توسط این شرکت تهیه و نهایی شده که در آینده نزدیک مبادله و اجرایی خواهد شد.
لذا ضمن گرامیداشت هفته سلامت از کلیه دست اندرکاران و همکاران از قبیل دستگاههای دولتی مخصوصاَ وزارت بهداشت ودرمان،آموزش وپزشکی ، سازمان محیط زیست، سازمان مدیریت وبرنامه ریزی ،استانداری های، سازمانهای غیردولتی ومردمی،بخش خصوصی ،خیرین سلامت،شهرداری ها وشورای های اسلامی ،کارگروههای مرتبط به سلامت وبهداشت و... تقاضا داریم تا با توجهی ویژه نسبت به مسائل بهداشتی وسلامت ساکنان محلات هدف بهسازی ونوسازی شهری(سکونتگاههای غیررسمی،بافتهای فرسوده و...) در اجرای برنامه ها و پروژه های مرتبط با فرآیند بازآفرینی شهری پایدار ،اجرای برنامه های آموزشی برای مدیران شهری و شهروندان ساکن در محلات هدف برنامه به منظور تلاش در جهت توانمندسازی یادگیرندگان از طریق آموزش ارزش‌ها و رفتارها به روش‌های جدید برای تغییر رفتار و شیوه زندگی آنها در چارچوب مفاهيم توسعه پايدار ،ارتقاي كيفيت محيط هاي عمومي شهري و بهبود و توجه به الگوهاي رفتاري و اجتماعي،ارتقاء سرانه ها وشاخصهای بهداشتی وسلامتی گامی بلند در راستای ارتقاء کیفیت زندگی،ایجاد امنیت و توسعه پایدار شهری با تأکید بر محلات هدف(سکونتگاههای غیررسمی،بافتهای فرسوده و...)برداریم. زیرا پایداری،مسئولیتی است که همه ما در تحقق آن سهیم هستیم وبدیهی است توسعه پایدار بدون حل مسائل اقتصادی،اجتماعی ،امنیتی، کالبدی ،بهداشتی وسلامتی وزیست محیطی محقق نخواهد شد.
