به گزارش روابط عمومی شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران به نقل از خبرگزاری ایرنا مساله حاشیه نشینی تنها در ایران مطرح نیست و کشورهای مختلف با آن دست به گریبانند اما نوع شکل گیری و مدیریت این معضل در کشورهای جهان سوم با ممالک توسعه یافته خیلی تفاوت دارد.
حاشیه نشینی نوعی زندگی متفاوت از متن شهر و روستاست و افراد ساکن در این مناطق فرهنگ مبهمی بین زندگی شهری و روستایی دارند و به دلیل اینکه از لحاظ اجتماعی قابل پذیرش برای جامعه نبودند به حاشیه کشیده شدند.
به گفته کارشناسان حوزه اجتماعی ارائه نشدن برنامه ریزی صحیح از سوی مدیران، درآمد پایین، قیمت بالای مسکن در شهرها، تفاوت های قبیله ای و طایفه ای، گرانی غیر متعارف در شهرها، مهاجرت روستاییان و نگاه تمرکز گرایی سیستم دولتی و مردمی به معنی تخصیص امکانات به شمال شهر و افزایش شکاف طبقاتی از مهمترین دلایل زایش حاشیه نشینی محسوب می شود.
نوع حاشیه نشینی در نقاط مختلف کشور متفاوت است به این معنی که در استانی مانند سیستان و بلوچستان که در مجاورت کشورهای افغانستان و پاکستان قراردارد به طور قطع عده ای از افراد ساکن در این مناطق در کنار روستاییان مهاجر، اتباع خارجی هستند.
به گزارش ایرنا معاونت پیشگیری از وقوع جرم دادگستری سیستان و بلوچستان به منظور بررسی مسائل حاشیه شهر زاهدان ، راههای پیشگیری از وقوع جرم و رسیدگی به مشکلات خدمات شهری در بافت فرسوده و حاشیه شهر نشست خبری با حضور معاون امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان، خبرنگاران، اعضای شورای شهر و معاونان شهرداری زاهدان برگزار کرد.
رئیس و اعضای شورای شهر در کنار معاونان شهرداری زاهدان با مدیریت معاون امور اجتماعی و پیشگری از وقوع جرم دادگستری سیستان و بلوچستان در این نشست به سوال های مطرح شده از سوی خبرنگاران در رابطه با معضل حاشیه نشینی در این کلان شهر پاسخ دادند.
معاون امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری سیستان و بلوچستان در ابتدای این نشست گفت: علل زیادی برای حاشیه نشینی وجود دارد اما مهم آن است که اگر قادر به خروج مردم از حالت حاشیه نشینی نیستیم حداقل تلاش کنیم تا فرهنگ ساکنان این مناطق با فرهنگ شهری سازگار شود.
محمدعلی حمیدیان افزود: جدایی فرهنگ حاشیه نشینان با ساکنان شهرها و روستاها برای جامعه خطرساز است و سبب ایجاد آسیب و وقوع جرائم می شود.
وی ادامه داد: اگر جامعه نتواند سیطره فرهنگی به حاشیه شهر داشته باشد به طور قطع سبب فرهنگ گریزی حاشیه نشینان می شود که این به معنای استقلال فرهنگی مبهم است.
وی تصریح کرد: لازم است مسئولان نسبت به هدایت فرهنگی در مناطق حاشیه شهر با هدف جلوگیری از فرهنگ گریزی ورود جدی داشته باشند.
رئیس دادگاه های عمومی و انقلاب شهرستان زاهدان گفت: حرکت در مسیر ساماندهی حاشیه نشینی نیاز به هم افزایی و هماهنگی تمام سازمان ها و نهادهای دست اندرکار دارد به عنوان نمونه ورود اداره برق برای نصب کابل در این مناطق بدون هماهنگی شورا شاید سبب گسترش حاشیه نشینی شود.
حمیدیان تاکید کرد: ما به دنبال نابود کردن حاشیه نشینی نیستیم بلکه تلاش داریم میان مدیران برای فرهنگ سازی و مرتفع کردن مشکلات ساکنان این مناطق هم افزایی ایجاد کنیم.
وی با اشاره به نقش موثر رسانه ها در انعکاس مشکلات و حل آنها اظهار داشت: رسانه ها نقش مهمی در معرفی مشکلات ساکنان حاشیه نشین به مسئولان و تلاش برای ساماندهی و مرتفع کردن معضلات آنان دارد.
به گزارش ایرنا شرکت کنندگان در این نشست علاوه بر تشریح عملکرد و اقدامات خود به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند.
**زاهدان دومین شهر حاشیه نشین کشور
رئیس شورای اسلامی شهر زاهدان در این نشست گفت: این شهر بعد از مشهد دومین شهر از نظر حاشیه نشینی است و مهاجرت با توجه به مشکلات اقتصادی مهمترین دلیل شکل گیری این معضل محسوب می شود.
عبدالجلیل شهنوازی افزود: از زمان اصلاحات ارضی که سبب پیشرفت و توسعه شهرها شد و نبود توجه کافی به روستاییان، مهاجرت به حاشیه شهرها افزایش یافت.
وی اظهار داشت: بیشترین ساکنان حاشیه شهر در سیستان و بلوچستان را مهاجران از سیستان که مسائل خشکسالی در این منطقه پیش آمده و روستاییان مناطق بلوچستان که به دلیل محدودیت های منابع آبی در زمینه کشاورزی دچار مشکل شدند تشکیل می دهند که به امید زندگی بهتر به شهرها مهاجرت می کنند اما با توجه به ناتوانی مالی برای زندگی در متن شهر به حاشیه کشیده می شوند.
وی تاکید کرد: این افراد که قادر به زندگی کردن در متن شهر نیستند به خاطر مسائل اقتصادی و فرهنگی به حاشیه رانده می شوند و محل هایی را برای اسکان انتخاب می کنند که از لحاظ اقتصادی برایشان به صرفه باشد.
وی ادامه داد: این افراد دست به ساخت و سازهایی می زنند که اصلا استاندارد نیست و سبب افزایش تراکم جمعیت در حاشیه شهر می شوند و در کنار آن فرهنگ روستایی را به این مناطق می آوردند.
رئیس شورای اسلامی شهر زاهدان تاکید کرد: فرهنگ روستایی خودش فرهنگ بسیار خوبی است اما اگر با فرهنگ شهرنشینی ادغام شود و با آسیب هایی که در مناطق حاشیه ای وجود دارد متاسفانه تغییر پیدا می کند.
شهنوازی گفت: اگر آمار بزهکاری ها را بررسی کنیم بیشتر آنان از حاشیه شهر آغاز می شود.
**حدود 300 هزار نفر از مردم شهر زاهدان حاشیه نشین هستند
وی بیان کرد: بر اساس شاخص های شهرنشینی با در نظر گرفتن مناطق مسکن مهر در کنار محلات کریم آباد، شیرآباد و بابائیان حدود 300 هزار نفر از جمعیت شهر زاهدان حاشیه نشین هستند.
وی با تاکید بر اینکه در شهر زاهدان حاشیه وارد متن شده است گفت: روزها افراد ساکن در مناطق حاشیه ای برای تامین مایحتاج و معیشت خود به داخل شهر می آیند و عمده آنان به دست فروشی و فعالیت های کاذب می پردازند.
وی تصریح کرد: خیلی از این افراد در محل هایی بر روی کوه ساخت و ساز کردند که امکان ادامه سکونت برایشان در این مناطق مقدور نیست زیرا حتی حفر چاه فاضلاب امکان ندارد و باید برای آنان چاره اندیشی شود.
رئیس شورای اسلامی شهر زاهدان ادامه داد: با انجام صحبت های حضوری و میدانی که با اعضای شورا داشتیم به این نتیجه رسیدیم تا با تهیه زمین بتوانیم این افراد را در محل مناسب تر اسکان دهیم.
شهنوازی افزود: در مورد محلات حاشیه ای مثل شیرآباد نیز کارهایی در سال های گذشته با همکاری دادگستری، کارگروه شورای حفاظت از اراضی استان، وزارت راه و شهرسازی، سازمان بهزیستی، تعاون و فنی و حرفه ای برای ساماندهی و توانمندسازی افراد ساکن در این مناطق انجام شده است.
وی تصریح کرد: در برنامه ششم توسعه از سوی مجلس شورای اسلامی پیش بینی شده سالانه 10 درصد از مناطق حاشیه ای کم شود که وجود قوانین در این رابطه خوب است اما با تصویب قانون به تنهایی این مشکل قابل حل نیست و نیاز به همکاری همه دستگاههای دست اندرکار دارد.
وی با مهم دانستن توجه به اقتصاد روستاها گفت: هم اینک در روستاها هیچ جوانی باقی نمانده و فقط یک تعدادی افراد سالخورده ساکن مناطق روستایی هستند.
**تخصیص 2 درصد درآمد نفتی برای توسعه متوازن روستاها به موقع نیست
وی اظهار داشت: دولت هم یک تمهیداتی پیش بینی کرده از جمله آن اختصاص 2 درصد از درآمد نفتی برای توسعه متوازن روستاهاست که متاسفانه به موقع تخصیص داده نمی شود.
قائم مقام و معاون برنامه ریزی شهردار زاهدان نیز گفت: شهرداری از سال 78 با همکاری شورای اسلامی وقت (نخست)، فرمانداری، علمای شیعه و سنی و بزرگان محلات حاشیه شهر به عنوان پایلوت در منطقه شیرآباد با رویکرد دخالت مردم برای عمران و آبادانی شهر با هدف ایجاد فضای شهری اجرای کارهای مختلفی را آغاز کرد.
محمود دشتی افزود: فعالیت هایی که شهرداری، شورای اسلامی شهر و دیگر دستگاهها در شیرآباد زاهدان انجام دادند به سند ملی توانمندسازی حاشیه شهر تبدیل و در سطح استان ها ستاد توانمندسازی سکونتگاههای نابسامان شهری به ریاست استانداران و در شهرستان به ریاست فرمانداران تشکیل شد.
وی اظهار داشت: برای عمران و بهسازی فضای شهری در شهر زاهدان و چهار شهر دیگر به عنوان پایلوت با بانک جهانی در سال 80 قراردادی تنظیم و فعالیت های خوبی در آن سال ها در منطقه شیرآباد در زمینه ساخت مدرسه، مرکز بهداشت، فضای ورزشی و مراکز فنی و حرفه ای و معابر با همکاری سمن ها و مشارکت خود مردم انجام شد.
وی ادامه داد: در آن سال ها خیلی از معابر شیرآباد با هدف نفوذ به بافت شهری باز شد و بهسازی مسیر اصلی این شهر با بیش از 70 درصد پیشرفت فیزیکی در حال انجام است.
وی افزود: سال گذشته مسیر 30 متری از میدان کشاورز به سمت بافت محدوده حاشیه شهر بازگشایی و آسفالت و جدول گذاری انجام شد.
معاون برنامه ریزی و قائم مقام شهردار زاهدان تصریح کرد: مطالعات پهنه شمالی شهر توسط مشاوران انجام شده و به تایید ستاد توانمندسازی و کمیسیون ماده پنج رسیده است.
**هزینه کرد 30 درصد اعتبارات دستگاههای اجرایی در حاشیه شهر
وی گفت: همه دستگاههای اجرایی سیستان و بلوچستان موظف شدند 30 درصد از اعتبارات خود را برای ساماندهی بافت فرسوده و حاشیه شهر هزینه کنند.
وی افزود: از مجموع دستگاههای اجرایی استان تا کنون شرکت آب و فاضلاب، سازمان فنی و حرفه ای و آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان 30 درصد از اعتبارات خود را در حاشیه شهر هزینه کردند.
وی ادامه داد: 40 تا 50 درصد فعالیت های شهرداری زاهدان در حاشیه شهر انجام می شود.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری زاهدان نیز اظهار داشت: سیاست دولت به هیچ عنوان حذف حاشیه نشینی نیست زیرا حاشیه نشینان از هر کجا که حذف شوند در جای دیگر مجددا استقرار پیدا خواهند کرد.
داود صفایی گشته گر افزود: در واقع سیاست بر توانمندسازی محلات حاشیه شهر است برای اینکه بتوانند به چرخه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر محلق شوند.
وی اظهار داشت: بحث مطالعات راهبردی مربوط به حاشیه شمالی شهر انجام شده و یک چشم انداز کلی برای حاشیه شهر تدوین کردیم که می توانیم بر اساس آن برنامه های خود را به صورت پنج ساله در قالب پروژه ها ستادی بازآفرینی تدوین کنیم.
وی افزود: همچنین در بحث محدوده شمال شرق زاهدان با عنوان پلاک 2830 هم با پیگیری دادستان و سایر مسئولان بحث مالکیت اراضی حل و طرح تفضیلی آن تهیه شده هم اینک اراضی آن با قابلیت کاربری مسکونی قابل فروش است که این امر نقش مهمی در تثبیت جایگاه مردم این محلات، تولید ثروت و افزایش مشارکت آنان دارد.
وی با اشاره به اعمال 40 درصد تخفیف در خرید و فروش عرصه در محلات حاشیه شهر تصریح کرد: طرحی با عنوان تخفیف 40 درصدی در خرید و فروش عرصه در این محلات را از 2 سال گذشته آغاز کردیم و امسال هم ادامه می دهیم با این هدف که مردم تشویق شوند تا هر چه سریعتر نسبت به دریافت سند مالکیت اقدام کنند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری زاهدان گفت: بازنگری طرح جامع در رابطه با حل مشکل فاصله محدود 300 متری شهر زاهدان از حریم آن از دیگر اقدامات شهرداری بوده است.
وی افزود: حریم شهر زاهدان از سطح حدود 13 هزار هکتار در بازنگری جامع به 23 هزار هکتار رسید.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری زاهدان در رابطه با طرح کمربند سبز اظهار داشت: این طرح که به دلیل کمبود منابع مالی هنوز عملیاتی نشده علاوه بر بهبود فضای سبز، مانع از گسترش حاشیه نشینی می شود.
صفایی اظهار داشت: سند توسعه شهری زاهدان امسال آماده شده و یک چشم انداز بلند مدت برای بهبود فضای شهری در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: این سند چشم اندار 25 ساله در برگیرنده تمام حوزه های شهری است که هم اینک در سازمان عمران بهسازی شهرداری به تصویب رسیده است.
وی تصریح کرد: این سند به مدیران شهری چگونه عمل کردن برای بهبود وضعیت شهری را گام به گام نشان می دهد.
صفایی خاطرنشان کرد: سه محله حاشیه ای را در ستاد بازآفرینی سیستان و بلوچستان به عنوان محله های پایلوت برای بهبود وضعیت شهری برنامه ریزی کردیم.
**انجام مطالعات برای جمع آوری آب های سطحی
رئیس شورای شهر زاهدان گفت: مطالعات برای جمع آوری آب های سطحی ناشی از بارندگی در این شهر انجام شده است.
شهنوازی افزود: ایجاد کانال های گذر آب در خیابان های مختلف از جمله بزرگمهر، جانبازان و میرزای شیرازی و راه اندازی چاههای جذب با هدف کنترل آب های سطحی در حال انجام است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری زاهدان نیز در این رابطه گفت: 40 میلیارد ریال برای ایجاد کانال هدایت آب های سطحی ناشی از بارندگی در شیرآباد هزینه شده است.
صفایی اظهارداشت: همچنین هشت میلیارد ریال مسکن و شهرسازی در زمینه ایجاد کانال خروج آب اعتبار گذاشته که این اعتبار کم است.
**سکونت 43 درصد مردم زاهدان در حاشیه شهر
معاون خدمات امور شهری شهرداری زاهدان گفت: نزدیک به 300 هزار نفر از جمعیت حدود 700 هزار نفری این شهر، معادل 43 درصد حاشیه نشین هستند.
محمدامیر براهویی اظهار داشت: زاهدان از نظر وسعت حاشیه نشینی بعد از مشهد دومین شهر ایران است بر این اساس می طلبد دولت نگاه ویژه ای برای رفع این آسیب اجتماعی داشته باشد.
وی گفت: حاشیه نشینی مشکلات و آسیب های خاص خود را دارد که حل آن تنها با توان شهرداری زاهدان و درآمدهای محلی امکان پذیر نیست و نیاز دارد نگاه ملی در تخصیص اعتبارات به این مساله معطوف شود.
معاون خدمات امور شهری شهرداری زاهدان تصریح کرد: در چند سال اخیر رویکرد شهرداری و شورای شهر زاهدان در ارتباط با بهبود وضعیت مناطق حاشیه شهر، نگاه بازآفرینی شهری بوده است.
وی گفت: شهرداری زاهدان حدود 210 میلیارد ریال از سال 95 تاکنون برای بهبود وضعیت حاشیه شهر هزینه کرده است.
معاون خدمات امور شهری شهرداری زاهدان انجام بیش از چهار هزار و 500 مترمربع جدول گذاری و 54 هزار متر مربع زیرسازی و آسفالت و ساخت حدود 600 متر مربع فضای سبز را از جمله اقدامات انجام شده این مجموعه برشمرد.
** جمع آوری 560 تن نخاله از ورودی شمال شهر زاهدان
براهویی گفت: حدود 560 تن نخاله ساختمانی با 70 کامیون اخیرا از ورودی این شهر جمع آوری شده است.
وی تصریح کرد: ستاد نخاله زدایی شهر زاهدان با سه دستگاه لودر، 15 دستگاه کامیون و یک دستگاه بولدزر مرحله نخست کار جمع آوری نخاله از ورود شمال شهر بلوار یادگار امام(ره) و معابر بلوار نبوت، رسالت و سعادت را آغاز کرده است.
وی افزود: با توجه به حجم بالای نخاله ساختمانی در این مناطق که در گذشته جزو حاشیه شهر زاهدان محسوب می شدند و الان در حوزه شهری قرار گرفتند، پاکسازی این محدوده ها همچنان ادامه دارد.
وی ادامه داد: مرحله دوم جمع آوری نخاله های ساختمانی ورودی شهر زاهدان با همکاری معاون امور عمرانی استانداری سیستان و بلوچستان، فرمانداری، شورای شهر و غیره تا پایان سال انجام می شود.
معاون خدمات امور شهری شهرداری زاهدان از مردم خواست نخاله های ساختمانی خود را در حاشیه شهر رهاسازی نکنند و در صورت مشاهده این موارد بر اساس قانون مدیریت پسماند با متخلفان برخورد می شود.
براهویی افزود: 500 مخزن 770 لیتری مکانیزه زباله اخیرا در معابر اصلی هر پنج منطقه این شهر جانمایی و نصب شده است.
وی اظهارداشت: روزانه 350 تن زباله توسط کارگران شرکت های خدماتی از سطح زاهدان جمع آوری و در محل مشخص در حاشیه شهر امحا می شود.
وی افزود: حدود چهار میلیارد ریال اعتبار برای خرید این مخزن های زباله هزینه شده است.
وی ادامه داد: تلاش داریم تا سال آینده 50 تا 60 درصد جمع آوری زباله از سطح شهر زاهدان به صورت مکانیزه انجام شود.
معاون خدمات امور شهری شهرداری زاهدان گفت: در مجموع به بیش از 2 هزار و 400 مخزن زباله مکانیزه برای این شهر نیاز داریم که اخیرا یک چهارم آن (500 سطل مکانیزه) نصب شده است.
براهویی اظهار داشت: سالانه شرکت های خدماتی 230 میلیارد ریال برای جمع آوری زباله و رفت و روب شهر زاهدان دریافت می کنند.
وی افزود: بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته و افزایش نظارت بر فعالیت شرکت های خدماتی در بحث جمع آوری اصولی زباله و زیباسازی شهر در کنار همکاری مردم، وضعیت ظاهری زاهدان بهتر از گذشته خواهد شد.
** ساماندهی استخدام بی رویه در شهرداری زاهدان
رئیس شورای شهر زاهدان گفت: شهرداری این شهر 814 پست مصوب دارد در حالی که هزار و 713 نفر در این مجموعه مشغول به کار هستند.
شهنوازی اظهار داشت: تلاش داریم با هدف ساماندهی نیروهای مازاد شهرداری زاهدان، بخشی از آنان را به شرکت های خدماتی وابسته شهرداری منتقل کنیم.
وی ادامه داد: شهرداری نمی تواند در مدت زمان کوتاهی این همه نیرو که حاصل بی مدیریتی دوره های گذشته در استخدام های بی رویه بوده است را ساماندهی کند.
به گزارش ایرنا هم سویی دستگاههای اجرایی در تدوین برنامه های نظام مند در کنار توانمندسازی ساکنان حاشیه شهر نقش مهمی در ساماندهی مشکلات حاکم بر این مناطق دارد.
شهرستان زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان با سه بخش مرکزی، نصرت آباد و کورین در جنوب شرق کشور و در فاصله 1600 کیلومتری تهران واقع شده است و به عنوان «کلانشهر» شناخته می شود.
