یکی از زمینه های ناپایداری توسعه شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه گونه ای از سکونت با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی است که در حال گسترش فزاینده و نیازمند اتخاذ ویژه برای ساماندهی وضعیت کنونی وجلوگیری از گسترش آن است
یکی از زمینه های ناپایداری توسعه شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه گونه ای از سکونت با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی است که در حال گسترش فزاینده و نیازمند اتخاذ ویژه برای ساماندهی وضعیت کنونی وجلوگیری از گسترش آن است.از آنجا که اسکان غیر رسمی در زمینه ای از عوامل فراتر از مکان آن شکل وگسترش یافته و متقابلا بر محیطی فراتر از آن تاثیر میگذارد،چاره جویی این مسئله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط در سطح آن بلکه در سطح ملی نیازمند است.اسکان غیر رسمی ،نوعی سکونت در فضای شهری است که در تمام ابعاد سیاسی،اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی کالبدی و حقوقی با سایر انواع سکونت موجود در شهر تفاوتهای اساسی را نشان میدهد.
مسکن غیر معمول،خیابان ها و کوچه های تنگ و باریک،مشکلات زیست محیطی وبهداشتی ،فزونی و تراکم جمعیت ،فقر فرهنگی و آسیب های اجتماعی،آسیب پذیری بالا در برابر حوادث طبیعی، سطح پایین برخورداری امکانات وتسهیلات زندگی،عدم برخورداری لازم از امکانات ،تاسیسات وخدمات شهری،اشتغال غالب در مشاغل غیر رسمی،تصرف وعدم مالکیت قانونی بر زمین و...ازویژگی های اسکان غیررسمی محسوب میشود.بنابراین مقتضیات زمانی و مکانی از ویژگی های متفاوتی برخوردار است ودر مقایسه با محیط پیرامون خود به اثبات رسیده است.باتوجه به اهمیت این موضوع برآن شدیم که با چند تن از همشهریانی که در حاشیه شهر زندگی میکنند به گفتگو بنشینیم
آقای علیرضا صمدی یکی از همشهریان همدانی است که در حاشیه منطقه حصار امام زندگی میکند با او همصحبت شدیم و اونیز نظر خود را اینگونه بیان کرد:چند سالی است بخاطر مشکلاتی که در زمینه شغلی پیدا کردم مجبور به زندگی در این مکان شدم.وادامه داد:در حاشیه این منطقه بعضی خانه ها سند رسمی ندارند وبشکل قولنامه ای و یا غیر رسمی ساخته ویا خریداری میشود..صمدی گفت:این خانه ها مشکلات زیادی را به همراه دارد از جمله خود من، خانه ای که در آن زندگی میکنم دارای سند قانونی است اما درمجاورت ساختمان بنده خانه ای بنا شده که مجوز رسمی ندارد واز امکانات شهری بهره کامل نمی برد واین موضوع برای من وخانواده ام وهمسایه های اطرافم مشکلاتی را به وجود آورده که یکی از این معضلات استفاده از کانال آب وفاضلاب مسیرمنزل بنده است.به سراغ خانم امینی رفتیم او نیز یک آموزگار است و در منطقه دیزج زندگی میکند
وی گفت:حاشیه نشینی در همدان حاصل مهاجرت روستاییان است و این موضوع موجب شده همدان از نظر فرهنگی دارای بافت چند قومی بشود
.او ادامه داد: مناطق حاشیه شهر نسبت به مناطق درون شهر آسیب پذیر تر است چون در این مناطق کمبود آموزش های فرهنگی و اجتماعی برای مردم به خصوص جوانان وجود دارد و همچنین نبود فرهنگسراها و کتابخانه ها نیز عامل دیگری برای آسیب پذیری این مناطق است
.امینی اضافه کرد: به علت فقر مالی که در بین حاشیه نشینان وجود دارد، فرصت تحصیل و مطالعه و رشد استعداد جوانان و خانواده های بی بضاعت گرفته می شود و این موضوع خود دلیل مهمی برای پریشانی خانواده ها و بزهکاری در فرزندان است.بعد از گفتگو با خانم امینی به منطقه خضر همدان رفتیم و با آقای امیر بیگی هم صحبت شدیم.او در این باره گفت: نه تنها خضر، بلکه تمام مناطق حاشیه شهر دچار مشکلات زیادی هستند .
آقای امیر بیگی از مسکنهایی که به طور غیر رسمی در حاشیه های شهر ساخته می شود ابراز ناراحتی کرد و گفت: این خانه های بدون مجوز برای کسانی که در این منطقه با خانه های دارای مجوز و اصولی زندگی می کنند دچار مشکلاتی برای آن ها می شوداز جمله آب و برق وحتی آلودگی های زیست محیطی ودر بعضی از مناطق هم از وجود آسفالت بی بهره هستند و در تابستان گرد و خاک شدید و در زمستان هم که بهتر است درباره آن حرفی زده نشود.او ادامه داد: خانه های مناطق حاشیه نشین غیر اصولی و بدون نظم و ترتیب ساخته شده و کوچه های هم عرض، نبود آسفالت، نبود امکانات شهری و فرهنگی معضلات این نقاط است، علاوه بر آن تخلفات این مکان ها به مراتب بیشتر از جاهای دیگر شهر است و اما وجود معتادان که دیگر جای خود دارد.این شهروند
همدانی گفت:من کارمند بازنشسته هستم ودر داخل شهر زندگی میکنم وبعضی وقت ها به دیدار دوستم که در این منطقه ساکن است می آیم وبه این دلیل مشکلاتی که در این مکانها وجود دارد را به وضوح مشاهده میکنم
.امیر بیگی در ادامه گفت: همدان شهر توریستی و گردشگری است واین موضوع میتواند آسیب جدی بر اعتبار ونام شهرمان به وجود آورد و مدیریت شهری شهر را زیر سوال میبرد بنابراین مسئولین باید برای برطرف کردن این معضل اجتماعی ورفاه حال شهروندان این مناطق تلاش بیشتری داشته باشند.با این تفاسیر برآن شدیم به سراغ مدیر عامل شرکت عمران ومسکن سازان استان همدان برویم وبا او به گفتگو بنشینیم
.محمد علی اسدی با تاکید برسخنان شهروندان وابراز تشکراز آنها با اشاره به اینکه از سال 85تاکنون طرح توانمند سازی سکونت های غیر رسمی در کمیسیون ماده 5 ستاد توانمند سازی استان همدان مصوب شد پنج منطقه در همدان در اولویت قرار دارد
.وی با بیان اینکه پنج منطقه خضر،حصار امام،مزدقینه،منوچهری و شهرک ولی عصر به عنوان مناطق حاشیه نشین شهرهمدان معرفی شده اند اظهار داشت:597 هکتار ازمساحت شهر همدان حاشیه و سکونت غیر رسمی است که در این راستا 350 پروژه زیر بنایی وکالبدی،فرهنگی و اجتماعی مصوب شده است
.مدیر عامل شرکت عمران ومسکن سازان استان افزود:65میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی برای اجرای پروژه های زیر بنایی و کالبدی هزینه شده است.اسدی خاطر نشان کرد:این پروژه ها شامل آب و فاضلاب در منطقه های خضر،منوچهری وحصار امام ،کمک به اصلاح شبکه های برق، طرح های بهسازی شامل روکش آسفالت و زیر سازی معابر ،ساخت کتابخانه عمومی،ساخت 2 باب کانون فرهنگی،تکمیل سالن ورزشی وساماندهی و پوشش رود خانه ها بوده است
.وی تصریح کرد:به دنبا ل این اقدامات ادارات نیز حرکت جهادی را انجام دادند که در این راستا از محل اعتبارات داخلی واعتبارات ملی مربوط به خود حدود 50 میلیارد تومان هزینه شده وبا اقداماتی که از سوی شرکت عمران و مسکن سازان نیز انجام شده تاکنون 56 میلیارد تومان هزینه شده است
اسدی افزود :این موضوع در کشور بی نظیر بوده که توسط وزیر وقت این اقدام بعنوان رتبه برتر کشورمعرفی شده است.وی ابراز داشت:باید از ساخت وسازهای بی رویه وغیر رسمی در این مناطق جلوگیری شود و چون مردم این منطقه ها از قدرت مالی پایینی برخوردار هستند باید این مناطق محرومیت زدایی شود.
وی گفت :باید از سوی شهرداری ها اقدامی که حریم ورزی بعنوان کمربندی مرز در مناطق حاشیه نشین ، مشخص و تعریف شود.
مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان با اشاره به اینکه آخرین آمار نشان می دهد 30 درصد جمعیت همدان در مناطق حاشیه ای و خانه های غیر رسمی زندگی می کنند اظهار داشت: به دلیل وضعیت نا بسامان ساخت و ساز مناطق حاشیه ای و نوع معابرشان و گسترش بی رویه و غیر اصولی در ساخت و ساز غیر مجاز، عریض شدن کوچه ها و تملک آن ها امکان پذیر نیست وارسال خدمات زیر بنایی از جمله آب ،برق وگاز برخی از این مناطق مشکل و حتی غیر ممکن است.
وی خاطر نشان کرد:حدود 80 درصد از این مناطق موفق به بهرمندی از خدمات و امکانات شده اند و 20 درصد باقی مانده بد لیل اینکه معابرآنها غیر اصولی بوده است تاکنون برای آنان خدماتی انجام نشده واین امر در حال بررسی و در دستور کار است.
اسدی با اشاره به اعتبارات امسال برای ساماندهی این مناطق گفت: از سوی اداره راه وشهر سازی ودبیر ستاد توان مند سازی استان پیش بینی میشود امسا ل 8 میلیاردتومان اعتبار از محل اعتبارات استانی برای اجرای پروژه های هدفمند و مصوب شده در این مکان ها هزینه شود که در صورت تصویب و ابلاغ آن پروژه های در نظر گرفته شده را اجرایی خواهیم کرد
وی افزود:7 میلیارد تومان هم از محل اعتبارات ملی استان برای شرکت عمران وبهسازی شهری ایران و پروژه های پیشنهادی در نظر گرفته شده که در صورت تامین اعتبار انجام خواهد شد.
مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان اظهار داشت:گسترش بی رویه سکونت های غیر رسمی در تصمیم گیری کلان شهری اختلال ایجاد میکند وبدلیل وضعیت نابسامانی که در این نقاط است صرف هزینه اثر گذار نخواهد بود باید در ابتدا از سوی مدیریت شهری این مناطق قانونی شود تا بتوانن از خدمات بهره مند شوند
اسدی افزود: گسترش بی رویه و غیر قانونی دراین مناطق موجب می شود هزینه ها به شکل تصاعدی بالا رفته و این امر به اهالی و مدیریت شهری آسیب وارد میکند
منبع : روابط عمومی شرکت عمران و مسکن سازان استان همدان
