در راستای بازآفرینی شهری در بافت تاریخی گرگان، طرحی با عنوان «محرم تا محرم» از سوی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران تعریف شده است که در فاز اول، مرمت تکایا و محوطههای چهار مرکز محله تاریخی در این بافت را مد نظر دارد. این چهار محله شامل محلات سبزه مشهد، سرچشمه، دوشنبهای و دربنو است.
به گزارش روابط عمومی شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران ، حسین کتولی، مدیر دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی گرگان از دلایل تعریف این طرح را اهمیت مرکز محلات در بافت تاریخی شهر استارباد (گرگان کنونی) به جهات اجتماعی و اقتصادی در زمانهای گذشته و حال میخواند. به گفتهی وی، مرکز محلات گرگان مشتمل بر تکایایی است که عمدتا به صورت دو طبقه از سطح زمین بر محوطهای چهارضلعی محاط شدهاند و محلی برای تعاملات اجتماعی و اقتصادی بودهاند.
دکترکتولی میگوید به دلیل کثرت زیاد این تکایا و نیز مساجد بزرگ و کوچک در این بافت و نیز موقوفات فراوان مذهبی، «دارالمؤمنین» یکی از القاب شهر استارباد در گذشته بوده است و در واقع وجود مرکز محله، علاوه بر این که نماد هویتی هر محل بوده است، تعدد آنها شاخصی در شهرسازی بافت قدیم این شهر نیز به شمار میرود.
این دانشجوی دکترای مرمت میافزاید: هم اکنون نیز وجود این تکایا یکی از عوامل زنده بودن بافت تاریخی گرگان به ویژه در ایام محرم و مناسبتهای ویژه مذهبی است و در سایر روزهای سال نیز این تکایا کارکرد اقتصادی داشته و عمدتا به کارگاهها و فروشگاههای رسته های مختلف تبدیل میشوند. به همین دلیل نیز، طرح «محرم تا محرم» با عنایت ویژه مدیرعامل محترم شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و پیگیری نماینده گرگان در مجلس شورای اسلامی پیگیری شد و عملیات اجرایی مرمت چهار تکیه در محلات هدف ذکر شده آغاز شد.
دکتر کتولی، از اهداف اصلی این مرمتها را، جلب نظر بیشتر شهروندان نسبت به هویت تاریخی و مشارکت آنان در احیا و مرمت این بناها با توجه به کارکردهای عمیق مرکز محلات در ایجاد رونق اجتماعی اقتصادی و بازآفرینی شهری میخواند و میگوید: اعتقاد بر این است که بازآفرینی محدودههای هدف شهری هر شهری متناسب با بستر کالبدی و ویژگی همان شهر باید صورت گیرد و از آنجا که این طرح در راستای بازآفرینی شهری محلات محسوب میشود، از اینرو تعاملات با افراد و متولیان، ساکنان و کسبه این بافت و همچنین جلب مشارکت خیرین و در نتیجه ایجاد یک جریان اجتماعی در این حوزه از اهمیت زیادی برای این دفتر برخوردار است.
مدیر دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی گرگان معتقد است: در بهسازی و نوسازی محدوده بافتهای تاریخی، پس از شناسایی به دنبال اهداف مرمت هستیم و بنابراین اگر تکایا در محلات تاریخی به شرط حفظ ظواهر سنتی به شرایط روز ارتقاء یابند، یقننا در بازندهسازی مراکز محلات و در نتیجه بافت تاریخی کمک شایانی خواهد نمود. تکایا و حسینیههای این بافت صدها سال با یک سیستم اجتماعی، اقتصادی و مذهبی اداره میشدند که قادر به استقلال خود بودهاند و از نقطه نظر اجتماعی نیز، این مراکز محلهها در فرهنگ بومی از جایگاه ویژهای در امر بازدیدها و دیدارهای مردم به ویژه در ایام مذهبی محرم و صفر برخوردار است.
دکتر کتولی، در زمینه پیشرفت پروژه «محرم تا محرم» میگوید: مرمت و باسازی دو تکیه در مرحله سبزه مشهد مراحل پایانی خود را میگذراند و کار مرمت یک مسجد در مرکز محله دربنو و یک تکیه در محله دوشنبهای نیز در حال انجام است و یک تکیه در محله سرچشمه نیز در فاز شناسایی و تعریف پروژه است.
وی میافزاید: خوشبختانه انجام این پروژهها در این مراکز محله باعث شده است تا متولیان و خیرین در سایر مرکز محلات نیز راغب به مشارکت در این امر شوند و تاکنون درخواستهایی جهت مشارکت در مرمت به این دفتر ارسال شده است.
دکترکتولی از دیگر فعالیتهای این دفتر را مرمت یکی از خانههای تاریخی به نام «خانه شعربافان» متعلق به شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ذکر میکند و میافزاید: مرمت این ملک نیز با تعریف کاربریهای فرهنگی در راستای بازآفرینی شهری در بافت تاریخی گرگان مراحل پایانی خود را طی میکند. همچنین در راستای برنامههای بازآفرینی شهری، تا کنون دو مجموعه تاریخی کبیر (ثبت آثار ملی) به مساحت 1400 متر مربع و نیز مجموعه تاریخی فاضل به مساحت 700 متر مربع در بافت تاریخی شهر گرگان به تملک شرکت عمران و بهسازی شهری ایران درآمده است.
دکتر کتولی، تعریف و اجرای برنامههای فرهنگی و اجتماعی را در کنار برنامههای تملک و مرمت یکی از کارکردهای این دفتر ذکر کرده و توضیح میدهد: در دهه اول محرم امسال، دفتر بهسازی و احیا بافت تاریخی گرگان به نماینگی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با امضای تفاهم نامهای با حوزه هنری استان گلستان تکیه هنرمندان را در خانه تاریخی کبیر برپا نمود که خوشبختانه این حرکت نه تنها با استقبال زیاد آحاد مختلف شهروندان گرگان و هنرمندان شهرهای اطراف مواجه شد، بلکه نماینده محترم ولی فقیه در استان، مسئولان، مدیران محلی و استانی و برخی از نمایندگان مردم استان گلستان در مجلس نیز در این تکیه حضور یافتند و شاهد برگزاری آیینهای عاشورایی از سوی هنرمندان و در قالب نمایشنامه، شعر، تعزیه، موسیقی آیینی و.... بودند.
دکترکتولی تصریح دارد: دفتر بهسازی بافت تاریخی گرگان با دارا بودن هسته مردمی و تخصصی با جذب افراد نخبه و کارشناس در امر مرمت و احیای بافت تاریخی یک دفتر فعال در این حوزه به شمار میرود و از آنجا که قرار است مجموعه تاریخی کبیر پس از مرمت کانونی برای فعالیتهای تخصصی فرهنگی و هنری و گردهمایی متخصصان و اندیشمندان و صاحب نظران حوزه بافت و مرمت استان گلستان تبدیل شود، این فعالیتها انشاا.. در آینده دوچندان خواهد شد.
دکتر کتولی با اشاره به امضای تفاهمنامه شش جانبه میان این دفتر و ادارات کل «میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان»، «راه و شهرسازی گلستان »، «اوقاف و امور خیریه گلستان» شهرداری گرگان و انجمن مردم نهاد حامی میراث فرهنگی هدف از این تفاهم نامه را تسریع در روند اقدامات مرمتی در حوزه بافت تاریخی گرگان مابین دستگاههای مربوطه ذکر میکند.
وی در پایان در خصوص اجرای طرح مجموعه باغ مزار استاد محمدرضا لطفی واقع در جنب مرکز محله سبز مشهد نیز اظهار امیدواری کرد که با توجه به وعده وزیر محترم راه و شهرسازی به مردم در سفر هیأت دولت به گلستان در خصوص ساخت این مجموعه، طرحی که از سوی مهندس مشاوره مربوطه ارایه شده است با رفع موانع موجود اجرایی به اجرا درآید.