«محله سیروس» واقع در منطقه12تهران را همگی می‌شناسیم، محله‌ای که ساکنان بومی آن ،سال‌هاي سال است بافت قدیمی آن را حفظ کرده و حاضر نیستند خانه و کاشانه‌شان را با وجود خرابی‌های ناشی از قدمت، رها كنند. این محله به قدری زنده است که وقتی وارد آن می‌شوی، احساس زندگی و تا حدی سرزندگی را در چهره پیرمردها و پیرزن‌هایش می‌بینی. محله قدیمی و مشهور سیروس در دل خود چندین بنای تاریخی و باارزش از جمله خانه آیت‌الله کاشانی و گرمابه‌های تاریخی دارد و امامزاده‌ای که در ابتدای محله خودنمایی می‌کند و معلوم است مردمانش با این مكان مقدس انس دارند. با اين همه، محله سیروس در گذر زمان مورد هجوم بزهکاری هم قرار گرفته و همين موضوع مشکلاتی برای اهالی آن ایجاد کرده است. شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران در راستاي مأموريت‌ها و اهداف بازآفريني شهري، این محله را در فهرست محلات هدف بازآفرینی قرار داده و بر بهسازی آن تمركز کرده است.
وزارت راه و شهرسازي با تدوين سند ملي احیاء ، بهسازی ، نوسازی و توانمند سازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری ،مصوب هیت دولت بازآفريني بافت‌های ناکارآمد شهری را در دستور كار قرار داده است. مقرر شده است پیشنگری و پیشگیری از بازتولید فقر و شکل‌گیری و رشد محلات و محدوده‌های ناکارآمد شهری از طرقی نظير برنامه‌ریزی برای ارتقای کیفی سکونت در قالب طرح‌های توسعه با رویکرد بازآفرینی شهری مورد پيگيري قرار گيرد.
يكي از محله‌هايي كه اين مأموريت در آن به مرحله عمل رسيده، محله «سيروس» است كه درباره جزئیات نوسازي و بهسازي این محله قدیمی با مهندس «هوشنگ عشایری» عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران به گفت‌وگو نشسته‌ايم.
*آقای مهندس عشایری؛ محله سیروس یکی از محلات هدف بازآفرینی مورد نظر شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران است. درباره وضعیت فعلی محله توضیحاتی ارائه بفرمایید.
نخستین اقدامی که در محلات هدف بازآفرینی انجام می‌گیرد، بازدید از محلات و گفتگو با مردم محلی است؛ آنها در بحث بازآفرینی و سر و سامان دادن به محلات‌شان انتظارات زیادی دارند. در این محلات قدیمی، گاه چهره‌ها و شخصیت‌های سرشناسی در کنار مردم زندگی می‌کردند، اما امروزه بعضاً افراد دارای ناهنجاری‌های اجتماعی جایگزین این اشخاص شده‌اند که به نوعی بیمار محلات هستند. این عده علاوه بر تزریق بی‌هویتی به محله، ارزش و قداست آن را زیر سوال می‌برند. نکته حائز اهمیت در بهسازی بافت‌های هدف بازآفرینی، اصرار مردم بر ماندن در محلات و خانه‌های قدیمی‌شان است به گونه ای که حاضر نیستند از این بافت‌ها جدا شوند.
مهمتر آن‌که، برخی از اهالی اصیل این محلات، نیازی برای دریافت تسهیلات 8 درصدی جهت بازسازی خانه‌هایشان ندارند. به عنوان مثال، خانواده‌ای را در این محلات می‌شناسم که فرزندان‌شان در بالای شهر زندگی می‌کنند اما خودشان حاضر نیستند پا را فراتر از محله خود بگذارند و در نقطه دیگری از تهران زندگی کنند. مردم از اینکه هویت محله‌شان از بین می‌رود رنج می‌برند اما بخش دیگری از جامعه هستند که در این محلات رنج ایجاد می‌کنند و قشر آسیب‌رسان اجتماعی به شمار می‌روند؛ این عده در این محلات متولد شده‌اند اما به سمت بزه کشیده شده اند . در واقع باید بپذیریم این خانواده‌ها هستند که به محلات قدیمی و هدف ما، هویت می‌بخشند و از آن هویت می‌گیرند
*وسعت سیروس چند هکتار است و چند درصد مردم از تسهیلاتی که ارائه نموده اید استفاده کرده‌اند؟
محله سیروس نزدیک به 44 هکتار است که کل آن بافت هدف بازآفرینی محسوب می‌شود. این محله از 13 اثر ثبت‌شده تاریخی و با ارزش برخوردار است. تاکنون حدود 400 خانوار در اين محله از حدود 230 میلیارد تومان از تسهیلات نوسازی بانک‌ها بهره‌مند شده‌اند.
*به نظر می‌رسد در امر بازسازی محله سیروس و خانه‌های قدیمی، مشکلات زیادی وجود دارد. چه عواملی باعث کندی روند بازسای شده است؟
در محله سیروس، بزه درونی ایجاد شده و بزهکاران سایر محلات، به سیروس نقل مکان کرده‌اند. یکی از ایراداتی که می‌توان به گذشته بازسازی در محلات قدیمی وارد كرد، رویکرد پروژه‌محوری در امر بازسازی است. در گذشته، مسئولان بازسازی خودشان را متولی بخشی از اجرای مسکن می‌دیدند؛ در واقع کارمان خرید و تملک صدها پلاک خانه و با خاک یکسان کردن آنها بوده است. یا در عرض چند سال، هشت هزار مترمربع از یک بافت قدیمی را تخریب می‌کردیم یا آن را نیمه تمام ، باقی می‌گذاشتیم که آنجا محلی برای بزه اجتماعی مي‌شد.
در گذشته، تنها به مسئله خرید خانه از مالکان اهمیت داده می‌شد و ظاهراً سرانجام این افراد بعد از ترک خانه‌هایشان اهمیتی نداشته و از شرایط فعلی زندگی آنها بی‌خبر هستیم. امروزه با تغییر این نگرش در تک پروژه ای و به برنامه اقدام مشترک همزمان با اجرای ، یک مجتمع 214 واحدی که برای اهالی سیروس در همان محله در نظر گرفته شده است. اقدامات اجتماعی و فرهنگی و کالبدی توسط بخش های دیگر هم چون شهرداری ، خیرین ، بخش خصوصی و سمن ها هم انجام می گیرد .
*درباره مجتمع 214 واحدی سیروس که شرکت عمران و بهسازی شهری ایران آن را احداث کرده است، توضیح دهید.
این مجتمع 214 واحدی دارای 4 بلوک30 تا 50 واحدی با متراژ 70 تا 150 است. که از طریق مشارکت بخش خصوصی عملیاتی شده و «سیروس» عنوانی است که برای این مجتمع تعیین شده است . مساحت زمین این مجتمع ، در حدود هشت هزار مترمربع است و شروع آن در سال 92، بوده هر چند تملک، آزادسازی و خریدن خانه‌های محله سیروس از چندین سال گذشته آغاز شده است. بلوک A اين مجتمع که تقریبا 30 واحدی است از سوی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران بر اساس طرح بازآفرینی در اختیار ساکنان محله سیروس قرار می‌گیرد، چند بلوک هم به تعاونی مسکن طلاب از سوی همان بخش خصوصی واگذار شد. حضور این طلاب، بزه را در محله سیروس، سخت خواهد كرد و به نوعي امنیت القایی، ذهنی و اجتماعی ایجاد می‌کند.
پروژه بعدی مشارکتی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، در زمینی به مساحت هشت هزار متر مربع یک مجتمع مسکونی، خدماتی 100 واحدی است که علیرغم اینکه ضابطه شهر سازی شهرداری اجازه ساخت ساختمان‌های شش طبقه را ولی براساس رویکرد حاکم در دولت و شرکت و شرکت عمران وبهسازی شهری ایران داده است .
قرار نیست بارگذاری محله سیروس، نامتعارف باشد چراکه «کوچه‌های قهر و آشتی» در اين محله پاسخگوی بار اضافی نیست. اگر خانه‌های قدیمی اهالی سیروس تملک می‌شود، با حفظ آنها در همان محله قصد داریم به هویت‌بخشی سیروس کمک کنیم. يعني هیچ سودآوری در کار نیست و سرمایه‌گذاری برای مردم، هدف اصلی بازآفرینی است چراكه این محلات قدیمی باید خدماتی نظیر مدرسه، مراکز درمانی، فرهنگی و تفریحی در اختیار داشته باشند. پس اینجا سود کیفی برای مردم در نظر است نه سود دفتری برای متولیان دولتی ، هر چند منافع بخش خصوصی و سرمایه گذار باید تامین شود . تملک خانه‌های قدیمی هم با پرداخت یا دریافت مابه‌التفاوت از مالکان صورت می‌گیرد.
. همچنین دو پلاک از خانه‌های قدیمی در نزدیکی این پروژه برای معبر و فضای سبز تملک شده است. با همکاری یک خیر، درمانگاهی در این محله ساخته مي‌شود که 15 میلیارد تومان ارزش دارد. همچنین با اختصاص مبلغ 27 میلیارد ریال ، توسط خیرین و مردم ، خانه ای احداث شده که با همکاری جمعیت دانشجویی امداد امام علی (ع) ، به خانه اشتغال زنان محله سیروس تبدیل شده است . علاوه بر این ، نهاد تولدی دوباره نیز برای سر و سامان دادن به آسیب های اجتماعی محله ، وارد همکاری شده است .
مبلغ 23 میلیارد تومان وام در اختیارشان قرار گرفت و معادل 10 میلیارد تومان پلاک هم توسط شرکت عمران و بهسازی شهری ایران تملک شده است . این ها همه موید شروع برنامه جامع اقدام مشترک دستگاهها دولتی و غیردولتی و مردم و ساکنین و مالکین و تسهیل گران و توسعه گران در این محله ، برای تحقق رویکرد باز آفرینی شهری است .
*آیا بناهای با ارزش و تاریخی محله سیروس هم بازسازی شد؟
شهرداری، بناهای با ارزش را مرمت کرده است؛ دو بناي تاریخی را تبدیل به موزه و سه بنا را در اختیار بخش خصوصی قرار داده است. دو بنای تاریخی را هم ما تملک کردیم که پس از مرمت در اختیار سمن ها قرار خواهیم داد .محله سیروس در حال بازگشت به هویت اولیه‌اش است و هنرمندان و برخی چهره‌های سرشناس در حال خرید چند پلاک از این خانه‌ها هستند؛ مثل آقای «رامبد جوان» که خانه اوقات فراغت را در این گونه محله قدیمی تهران راه‌اندازی کرده است .
