پنجمین نشست از سلسله نشست‌های موضوعی دفتر یازدهم با محور"اقشار آسیب‌پذیر و حقوق شهروندی در محدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری" و موضوع "مهجورین و حقوق شهروندی؛ تأملی بر وضعیت معتادان و بی‌خانمان‌ها در محدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری" برگزار شد.
این نشست با سخنرانی آقایان دکتر آقابخشی، رجبی مشهود و خانم دکتر حسین‌زاده و با حضور خانم دکتر اعتماد(عضو پنل) و آقای دکتر معیدفر(دبیرعلمی) در روز دوشنبه مورخ 1 آذرماه 95 ساعت 14 در سالن اجتماعات شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران برگزار شد.
دکتر معیدفر به‌عنوان دبیر علمی نشست عنوان کرد: ساختار اجتماعی سکونتگاه‌های غیررسمی و کاهش مسئولیت اجتماعی جامعه در قبال مهجوران و معتادان، به توسعه اعتیاد و بی‌خانمانی در این مناطق منجر شده است.
ایشان اذعان داشت: مسئله محله‌های هدف بازآفرینی شهری را باید مسئله شهر دانست و نباید به مسائل این مناطق بصورت مقطعی پرداخت چراکه این محله‌ها بخشی از پیکره شهر هستند.
وی در ادامه گفت: این محله‌ها درگیر فقر و مشکلات فرهنگی و اجتماعی هستند و ساختار اجتماعی آنها افراد را مستعد فقر فرهنگی، مشکلات اخلاقی و اعتیاد میکند. فقر و بیکاری مشکل جدی سکونتگاه‌های غیررسمی است که قاچاق و پولشویی را به همراه دارد و جوانان ساکن دراین محله‌ها، بیکار یا شاغل به مشاغل دشوار و خسته‌کننده هستند. همچنین فقر فرهنگی و آموزشی کاهش اعتماد به نفس و ناآگاهی از عوارض اعتیاد را به دنبال دارد و طرد اجتماعی ناشی از خشونت خانوادگی و اجتماعی و فقدان نقش‌های فعال اجتماعی همچنین فقدان امکانات فراغتی سالم، تئوری پنجره‌های شکسته، انگ‌زنی و کاهش مسئولیت اجتماعی زمینه ساز گسترش اعتیاد درسکونتگاه های غیررسمی می‌شود.
جناب آقای دکترآقابخشی، به‌عنوان اولین سخنران گفت: وقتی شرایط دشوار و تلخ یک جامعه مانع دستیابی افراد جامعه به اهدافشان شود با مساله اجتماعی مواجه شده‌ایم که این امر بستر انحراف را فراهم میکند. درچنین شرایطی هنجارها به درستی منتقل نمی‌شوند و جامعه در چنبره روابط بیمارگون گرفتار می‌شود و افراد یا به دنبال راه‌های نادرست زندگی می‌روند و یا منزوی می‌شوند و ازساختار جامعه طرد می‌شوند.
وی با تبیین 4 دوره گذشته از تجارب مواجهه با معتادان گفت: تجربه نشان داده که انجام طرح‌های ضربتی درمقابله با اعتیاد بی‌نتیجه بوده است. درکشور ما، همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، ریشه‌کنی اعتیاد هدف‌گذاری شد که با خشم انقلابی مسئولان وقت، شروع شد و نتیجه نداد. سپس درسال‌های بعد، به نقد دوره قبل پرداختند ولی فعالیت‌هایی خودمحور را انجام دادند. دردوران جنگ تحمیلی اعتیاد کم شد ولی با طولانی شدن جنگ دوباره افزایش یافت سپس معتادان را به جزیره بردند که بیماری‌های عفونی و پوستی را به دنبال داشت. دوره بعد نیز با بررسی علل شکست اقدامات قبلی، از سال ۶۷ شروع شد و تا سال ۶۹ ادامه داشت که دراین دوره طرح‌های ضربتی عملیاتی شدند. این فعالیت‌های ضربتی قیمت مواد مخدر را بالا بردند و کیف‌زنی و سرقت را افزایش دادند. دوره بعد تا سال ۸۰ ادامه داشت که ضمن نقد دوره‌های قبل تلاش کردند پیشگیری قبل از درمان را عملیاتی کنند. البته با وجود تلاش‌های صورت گرفته به دلیل ساختارهای اجتماعی مستعد مواد مخدر، این طرح‌ها نتیجه ندادند.
همچنین دراین نشست خانم دکتر حسین‌زاده با بیان عوامل مؤثر برحضور معتادان متجاهر، از جمله کالبد شهری و ساختار اجتماعی، به تأثیر کالبد شهری، ساختارهای جمعیتی و تعاملی بر حضور معتادان متجاهر پرداخت. سپس ضمن بیان مسائل مبتلا به معتادان متجاهر، از جمله طرد اجتماعی، پیامدهای اجتماعی عدم توجه به پدیده معتادان متجاهر را برشمرد و تأکید کرد: بازگشت معتادان متجاهر به حیات اجتماعی در گرو بهسازی اجتماعی محله محور است . در پایان نیزگام‌های اصلی در بهسازی اجتماعی محله محور را نام‌برد:
• بهسازی مناسبات سکونتی
• بهسازی مناسبات اجتماعی و ارتقای انسجام اجتماعی
• نهادینه کردن فرایندهای بازتوانی و جامعه پذیری
• سازماندهی و شبکه سازی مناسبات همدلانه
• باز احیای توان خود اتکایی اقتصادی محله
دراین نشست آقای رجبی مشهود نیز با نمایش فیلمی مستند از وضعیت کارتون‌خواب‌ها و معتادان همچنین مصاحبه با آنها، عنوان کرد: ما در دهه‌ای به سر می‌بریم که دچار نوعی بی‌تفاوتی اجتماعی شده‌ایم.
رجبی‌مشهود با اشاره به شعری از جبران خلیل جبران گفت: اگر گوشه‌ای از شهر ما تاریک است، نشان از تاریکی گوشه‌ای از دل ماست. چراکه معتاد، درحقیقت انسان تنهایی است که جامعه نیز، وی را تنها گذاشته است.
ایشان ضمن بیان اینکه ۹۸ درصد کارتن‌خواب‌ها معتاد هستند، افزود: در سکونتگاه‌های غیررسمی با کارتن‌خواب‌های معتادِ 6 ماهه تا ۷۰ ساله مواجه هستیم.
خانم دکتر اعتماد نیز در این نشست با تأکید بر نقش مسئولان و همکاری‌های بین‌بخشی، افزود مطالعات صرف کارشناسی در زمینه معتادان و مهجورین کافی نبوده و نیازمند اجرا در حوزه عمل توسط مسئولان مربوطه می‌باشد که این مهم با انجام اقدامات ضربتی، کاری را از پیش نبرده و مشکلات عدیده‌ای را به‌دنبال دارد.
در پایان جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و شرکت کنندگان به بیان سؤالات و نقدهای خود پرداختند.
