امیر قادری معاون امور عمرانی استانداری کردستان گفت: همه مسئولان دستگاه‌های مختلف کردستان همواره در جلسات ستاد استانی بازآفرینی و کمیته‌های زیرمجموعه آن شرکت و مصوبات را اجرایی می‌کنند.
امیر قادری معاون امور عمرانی استانداری کردستان و از مدیران ارشد بومی این استان است که با توجه به جایگاه حقوقی‌اش، مسئولیت دبیرخانه ستاد استانی بازآفرینی شهری کردستان را هم بر عهده دارد؛ به همین جهت یکی از آشناترین مسئولان محلی استان به وضعیت سکونتگاه‌های غیر رسمی سنندج و سایر شهرهای این استان محسوب می‌شود. وی به گفته خودش در تشکیل مستمر جلسات ستاد استانی بازآفرینی پایدار شهری مصرّ است و تلاش فراوانی دارد تا همه مسئولان دستگاه‌های مختلف کردستان همواره در جلسات ستاد و کمیته‌های زیرمجموعه آن شرکت و مصوبات را اجرایی کنند. مهم‌ترین دغدغه او، علی‌رغم سمتش که معاونت عمرانی است، ارتقای سطح اجتماعی و فرهنگی نواحی حاشیه‌ای سنندج و دیگر شهرهای کردستان است که نشان‌دهنده داشتن دیدگاهی باز به حل مشکلات سکونتگاه‌های غیررسمی استان از طریق مشارکت مردمی و مداخله کمتر دولت از سوی این مقام ارشد کردستانی است. برای آگاهی‌یابی از جزییات بیشتر اقدامات و برنامه‌های معاونت عمرانی استانداری کردستان برای حل معضلات عدیده حاشیه‌نشینان سنندج و سایر شهرهای کردستان، گفت‌وگوی ما با امیر قادری در پی می‌آید.
ـ همانطور که می‌دانید نزدیک به نیمی از جمعیت شهر سنندج در بافت‌های آسیب‌پذیر، سکونتگاه‌های غیررسمی و نواحی حاشیه‌ای مرکز استان کردستان زندگی می‌کنند که دارای مشکلات زیادی چه در تأمین زیرساخت‌ها و چه خدمات روبنایی اعم از عمرانی، فرهنگی و اجتماعی هستند؛ چه شد که این بافت‌ها در سنندج در یک دهه اخیر جمعیتی چند برابر پیدا کردند و چه برنامه‌ای برای حل این بحران‌ها و گذار از این مشکل دارید؟
همچنان که مطلع هستید همایش بین‌المللی سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری در اردیبهشت ماه امسال با محوریت دانشگاه کردستان، استانداری، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و شرکت عمران و مسکن‌سازان کردستان و سایر دستگاه‌های مربوط برگزار می‌شود. چرا تصمیم گرفتیم همایش در سنندج برگزار شود؟ به دلیل نگرانی‌هایی است که در این رابطه داریم. البته من خودم معتقدم قبل از این که مداخلات مهندسی، کالبدی و فیزیکی انجام دهیم، باید شاهد مداخلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در این بافت‌ها باشیم. اکنون نیز با همین رویکرد در حال انجام برخی اقدامات در بافت‌های حاشیه‌ای شهرهای استان کردستان هستیم. ستاد استانی بازآفرینی شهری را تشکیل داده‌ایم که به صوت فعال در بالاترین سطح مدیریت استان و در بیشتر موارد با حضور استاندار و معاونان وی برگزار و مصوباتش پیگیری می‌شود. معتقدیم شرایط بافت‌های مساله‌دار و ناکارآمد کردستان و همچنین جنس حاشیه‌نشینی در سنندج یک مقدار با استان‌های دیگر متفاوت است.
ـ به نظر شما چه تفاوتی بین حاشیه‌نشینی‌های کردستان و خصوصا سنندج باسایر مراکز استان‌ها دیده می‌شود؟
یک دلیل عمده، مسایل امنیتی است؛ کسانی که از روستا به شهر مهاجرت کردند تحت شرایط خاصی به شهر آمدند. ولی این بحث در استان‌های دیگر به این شکل نبود. بنابراین حاشیه‌نشینی ما از ابتدا با حاشیه‌نشینی استان‌های دیگر متفاوت بود. اما ممکن است مسایل و مشکلات فعلی ما با گذر زمان مشابه مشکلات حاشیه‌نشین‌های سایر شهرها و استان‌ها شده باشد. از این جهت ما معتقدیم برگزاری این گونه همایش‌ها می‌تواند خیلی موثر و مفید باشد. در واقع اگر به بحث مداخلاتی که عرض کردم برگردیم، همزمان با بحث مداخلات فیزیکی و کالبدی و اجرای طرح‌های مهندسی، معتقدیم باید تقویت توانمندی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در حاشیه شهرها صورت بگیرد. در سایر بافت‌ها هم یک نوع تجدید حیات شهری و باززنده‌سازی و در نهایت بازآفرینی محلات در سطح شهرهای استان مد نظر ماست تا بتوانیم کیفیت زندگی و کیفیت خدمات زیستی و در نهایت کیفیت زندگی شهری را در محلاتی که در حال حاضر مشکل دارند، ارتقا دهیم.
ما در شهر سنندج واقعا مشکل داریم و مشکلات‌مان هم جدی هستند. نمی‌خواهم بگویم که اینها همه تهدید است. ما اگر درست اقدام و قضیه را مدیریت و هدایت کنیم، می‌تواند به عنوان یک فرصت در اختیار ما قرار بگیرد؛ چراکه همین حالا نیروی کاری که در حاشیه شهرها وجود دارد غنیمت است. به نوعی می‌شود گفت حاشیه است که دارد به مرکز شهر، خدمات و سرویس می‌دهد، چنین نیست که حاشیه شهرها را همیشه به عنوان تهدید ببینیم. از این زاویه اگر نگاه کنیم می‌توانیم به حاشیه به عنوان یک فرصت خدمات‌دهنده اقتصادی به مرکز شهر نگاه کنیم.
ـ البته نوع خدماتشان خیلی سطح بالایی ندارد...
درست است ولی همین نیروی کاری که ارایه می‌دهند، خودش ارزشمند است. اگر نیروی کار برای داخل شهر وجود نداشته باشد، خیلی از کارها در داخل شهر متوقف می‌شود. نیروی کاری که از حاشیه وارد شهر می‌شود از نظر اقتصادی ارزشمند است. این نکته، نکته مهمی است.
اما نکته کلیدی که می‌خواهم اینجا به آن اشاره بکنم و می‌خواهم خیلی برجسته عنوان شود، این است که سعی ما این است کارهایی که انجام می‌دهیم با همراهی و مشارکت مردم و اهالی باشد. معتقدیم بحث بازآفرینی و توانمندسازی اگر با مشارکت مردم و اهالی و ساکنان نباشد، ابتر خواهد بود. این را می‌خواهیم دنبال کنیم. می‌خواهیم سیاست‌گذاری کنیم، مردم را درگیر کنیم، تا جایی که مردم خودشان پای کار بیایند وخودشان رأسا اقدام کنند. ما به عنوان بخش دولتی باید سیاست‌گذاری، نظارت و کمک کنیم. البته طبیعی است که در بحث‌های عمرانی و تخصیص اعتبار هم ما به عنوان نماینده دولت باید دخالت‌هایی داشته و زیرساخت‌ها را تاحدودی آماده کنیم. این به هر حال وظیفه دولت است و ما از این وظیفه سرباز نمی‌زنیم و از وظیفه‌مان شانه خالی نمی‌کنیم.
ـ ما در بررسی‌های میدانی دریافتیم که خود مردم هم تمایل فراوانی به مشارکت دارند...
بله این یک فرصت است. یعنی فرصتی است که در اختیار ماست و نیروی ارزشمندی است که در این بافت‌ها وجود دارد. می‌شود به نظر من از این طریق وارد عمل شد و کیفیت زندگی را در این محلات ارتقا داد.
ـ به تشکیل جلسات ستاد استانی بازآفرینی شهری اشاره کردید. چه تصمیم‌های مهمی تا به حال گرفته شده و چه زمانی به مرحله اجرا می‌رسد؟
ما کمیته‌هایی را در آخرین جلسه سال ۹۴ ستاد بازآفرینی تعریف کردیم و تقریبا تمام ادارات استان را با این فضیه درگیر کردیم؛ چون معتقدیم این کار فقط وظیفه وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و اداره کل راه و شهرسازی استان نیست؛ وظیفه همه دستگاه‌ها و ادارات است، بیشتر ادارات کل استان کردستان در این کمیته‌ها عضو هستند و همه به نوعی کمک می‌کنند. ریاست این ستاد با شخص استاندار است و در غیاب وی، این وظیفه را من انجام می‌دهم. حتی سایر معاونان استانداری را هم با این وظیفه در قالب کمیته‌هایی مرتبط کردیم تا همه بتوانند کمک کنند تا در طول سال جاری بتوانیم تا حدودی ارتقای کیفیت زندگی در این بافت‌ها را شاهد باشیم. البته امکان وقوع این برنامه‌ها و دستیابی به هدف ذکر شده - ارتقای کیفیت زندگی - ظرف یک سال وجود ندارد. اما هدف‌گذاری کرده‌ایم تا ظرف یک سال بتوانیم به درصدی که در جلسات ستاد استانی بازآفرینی شهری تعیین شده، دست پیدا کنیم، چون طبیعتا این پروسه طولانی‌مدت و زمان‌بر است و نیاز به زمان دارد تا بخواهد جا بیفتد.
ـ برخی مدیران تعدادی از ادارات کل استان عنوان می‌کنند که عده دیگری از مدیران بخش‌های مختلف، از مصوبات ستاد، تمکین نمی‌کنند و این مهم‌ترین مشکل است. نمی‌خواهید برنامه‌ای داشته باشید که مدیران این بخش‌ها مصوبات را با جدیت بیشتری دنبال کنند؛ ضمن اینکه برخی مدیران کل دستگاه‌های استانی بحث کمبود منابع مالی و بودجه را به عنوان یک عامل بازدارنده برای دستیابی اعلام می‌کنند، در حالی که شاید همه جا بودجه تعیین‌کننده نباشد و امکان استفاده از راهکارهای دیگرهم وجود داشته باشد.
به نظر من این که مدیران تمکین نمی‌کنند، بحث درستی نیست. اتفاقا دوستان عضو ستاد استانی بازآفرینی شهری به شدت مسایل مطرح شده در این ستاد را پیگیری می‌کنند و هم‌دلی بین اعضای ستاد بسیار زیاد است.
اگر این بحث مطرح شده احتمالا اشاره این مدیران استانی به ماده هشت قانون منع فروش است؛ در نقاطی از سنندج به خصوص حاشیه شهر، ساخت‌وسازها خارج از محدوده است؛ در چنین جاهایی دستگاه‌های خدمات‌رسان بر اساس ماده هشت قانون منع فروش، از ارایه خدمات منع شده‌اند. احتمالا اگر دستگاه خدمات‌رسانی نمی‌آید همکاری کند، به خاطر آن ماده قانونی است که اتفاقا اقدام درستی بوده و حتما باید رعایت شود. به این دلیل شاید دستگاه‌های خدمات‌رسان نمی‌توانند عمل کنند.
استاندار و بنده هم در چهارچوب قانون دستور می‌دهیم. نمی‌توانیم دستور فراقانونی بدهیم. ما آمده‌ایم یک کار کرده‌ایم: در شهرهای استان، در جاهایی که خارج از محدوده ساخت و سازهایی انجام شده، طرح تجدید نظر جامع برایشان تعیین کرده‌ایم و گاه آن محدوده‌ها را به محدوده شهر الحاق کرده‌ایم. حالا که الحاق کرده‌ایم دیگر محدودیت و ممنوعیت قانونی برداشته شده و حالا که برداشته شده دستگاه‌های خدمات‌رسان می‌توانند کارشان را به درستی انجام دهند. این چارچوب که احتمالا اشاره کردند، باید اشاره به همین ممنوعیت قانونی باشد وگرنه دستگاه‌های استانی همه با هم هماهنگ و همراهند و همه از مصوبات ستاد استانی بازآفرینی شهری تمکین می‌کنند.
ـ شما در بخشی از صحبت‌های خود، توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نسبت به توانمندسازی عمرانی و کالبدی در اولویت دانستید. در بخش توانمندسازی اقتصادی عمدتا بحث اشتغال و درآمدهای پایین حاشیه‌نشینان مطرح است. برای توانمندسازی اقتصادی ساکنان این بافت‌ها چه برنامه‌ریزی‌ای کرده‌اید؟
ما دفتر امور اجتماعی استانداری را با ادارات بهزیستی و سایر اداره‌هایی که مرتبط با این موضوع هستند درگیر کرده‌ایم و کمیته‌هایشان در این راستا فعال شده است. یک نهاد توسعه محلی در دانشگاه کردستان تعریف و راه‌اندازی کرده‌ایم که برود در میان مردم مناطق حاشیه‌ای شهر سنندج مستقر شود و به اجرای این قضیه کمک کند. در حال حاضر دستیابی به این موارد را دنبال می‌کنیم.
شاید این نگاه وجود داشته که ما صرفا باید به جنبه‌های کالبدی بپردازیم و فکر کنیم. در حالی که حتی اگر بهترین کارها را هم در این زمینه انجام دهیم، اما نتوانیم آن بخش‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جنبه‌های زیست‌محیطی را تقویت کنیم،مطمئن باشید ره به جایی نخواهیم برد و مشکلات جدی خواهیم داشت.
ـ در مطالعات و آسیب‌شناسی‌هایی که از بحث حاشیه‌نشینی در سنندج انجام شده، گفته می‌شود باندهایی پشت‌پرده تصرف اراضی و فروش قول‌نامه‌ای آنها هستند که با همکاری بنگاه‌های مشاور املاک محلی یا سودجوهای دیگر این اراضی را قطعه‌بندی می‌کنند و با قیمت‌های پایین به کسانی که متقاضی سکونت در این بافت هستند می‌فروشند. همین زمینه جرم‌های بعدی را ایجاد می‌کند. در بحث مبارزه با جرایم سازمان یافته در این بافت‌ها چه اقداماتی انجام شده است؟
این موارد را ما به صورت خیلی جدی در استان دنبال کرده‌ایم. طبیعی است در سطح کشور این موارد وجود دارد و زمین‌‌خواری در استان کردستان هم مثل همه استان‌های دیگر دیده می‌شود و نمی‌توان این قضیه را انکار کرد. منتها شورای استانی حفظ حقوق بیت‌المال در اراضی و منابع طبیعی که به ریاست دادگستری کل استان کردستان در حال فعالیت است، یکی از کارهایش پیگیری این موارد است. جهاد کشاورزی با متخلفانی که اقدام به تخریب زمین‌های کشاورزی وساخت و ساز در آنها کرده‌اند، برخورد قاطع داشته است. شهرداری‌ها هم با چنین تخلفاتی در حریم شهرها برخورد قاطع دارند. بنابراین از حداکثر ظرفیت‌های قانونی شامل قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات، الحاقی ماده ۹۹ قانون شهرداری‌ها و ماده ۱۰۰ همین قانون استفاده کرده‌ایم.
ـ برخی از نتایج این اقدامات را تشریح کنید.
در شهر مریوان خانه‌باغ‌هایی در اطراف دریاچه زریوار و در داخل حریم این شهر وجود داشت که تخریب شدند. در سنندج هم برخی ساخت و سازهای غیرمجاز حاشیه شهر تخریب شده است. منتها مشکل ما این است که عده‌ای زمین‌خوار همیشه هستند که از خلأ‌های قانونی سوء‌استفاده و زمین‌ها را به صورت غیرقانونی خریداری و تفکیک می‌کنند و در اختیار متقاضیانی قرار می‌دهند که به دلیل عدم اطلاع‌رسانی صحیح و ناآگاهی خود در پی خرید و ساخت و ساز در این اراضی‌اند. در نتیجه به جای این که ما با چند فرد قدرتمند طرف باشیم، با عده‌ای فقیر و مستمند طرف می‌شویم که قطعا نیازمند مسکن هستند و به همین دلیل ما باید با این افراد کاملا حساب شده و باحفظ حرمت آنها برخورد کنیم.
ـمهم‌ترین معضل بر سر راه استانداری کردستان برای شروع اقدامات عمرانی وساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی سنندج، بحث تبدیل اسناد قول‌نامه‌ای به اسناد رسمی است. در این زمینه استانداری چه خدماتی توانسته ارایه کند؟
در این خصوص، استانداری به همه شهرداری‌ها اعلام کرده در زمان اجرای مرحله صدور سند و با هدف ممانعت از ورود آسیب به بیت‌المال و اراضی ملی، حتما از اداره کل راه و شهرسازی کردستان استعلام کنند. چنانچه اراضی مورد ساخت و ساز، دولتی، اوقافی و امثال آن باشد، قطعا شهرداری کاری برای اینها انجام نمی‌دهد مگر این که متقاضیان دریافت سند رسمی، یا مشکل حقوقی خود را به روش قانونی حل کنند یا حق و حقوق دولت از طریق پرداخت هزینه زمین به اداره کل راه و شهرسازی استان بپردازند تا سند به اسم آنها صادر شود. ما در این چهارچوب سازوکاری برای اجرای این هدف در استان در نظر گرفته و به شهرداری‌ها، جهاد کشاورزی و راه و شهرسازیاعلام کرده‌ایم که هم با یکدیگر و هم با اداره کل ثبت اسناد و املاک استان کردستان هماهنگ باشند و استعلام بگیرند. در جاهایی که اراضی کشاورزی تخریب شده قاعدتا عوارض دولت و بحث کمیسیون تبصره ماده یک باید رعایت شود و پرداخت شود. در جاهایی هم که ساخت و ساز در اراضی ملی در داخل حریم شهرها انجام شده، باید از راه و شهرسازی استعلام گرفته و اقدامات قانونی مورد نیاز انجام شود. در نهایت وقتی راه و شهرسازی پاسخ استعلام را داد آن‌وقت شهرداری‌ها برای صدور مفاصاحساب یا سایر موارد قانونی اقدام می‌کنند.
ـ آیا قرار نیست در تقسیم‌بندی کشوری تجدیدنظر کنید تا مجموعه نواحی منفصل شهری و مناطق حاشیه‌ای سنندج به عنوان بخش‌های جدیدی در تقسیم‌بندی کشوری به عنوان یک شهرستان جدید محسوب شوند؟ چون یکی از پیشنهادهای جدی و مهم استانداری خراسان رضوی برای حل مشکلات حاشیه‌نشینی مشهد طراحی یک شهرستان جدید متشکل از سکونتگاه‌های غیر رسمی مشهد مقدس است؛ درست مثل ایجاد شهرستان کارون که شهری واقع شده در دل شهر اهواز و متشکل از سکونتگاه‌های غیررسمی این شهر است و اکنون یک شهرستان مستقل محسوب می‌شود. شاید بخش زیادی از مشکلات سنندج نیز با این ترفند حل شود.
ما اینجا چنین نگاهی نداریم. با توجه به تعریف قانون در جاهایی که ساخت و ساز در حریم شهر انجام می‌شود مثلا اگر روستا باشند، اینها شهر مستقل شناخته نمی‌شوند. اگر هم شرایط احراز را داشته باشند به عنوان یک ناحیه یا محله منفصل از شهر تعریف و در این چارچوب شناخته می‌شوند.
ـ البته مطالعات کمی درباره سکونتگاه‌ها و نواحی حاشیه‌ای سنندج از قبیل تعداد دقیق جمعیت ساکن در این بافت‌ها، تعداد خانوارها، شغل حاشیه‌نشینان و ... صورت گرفته است. آیا این کم‌کاری علت خاصی دارد؟
علت این است که آمار مرتب تغییر می‌کند. مثلا در عرض ۱۰ سال، جمعیت نایسر از حدود ۲۰ هزار نفر به ۷۰ هزار نفر رسیده و این رشد واقعا زیادی را نشان می‌دهد که احصا و آمارگیری در همه زمینه‌ها را مشکل می‌کند.
ـ در پایان اگر حرف ناگفته‌ای هست ...
از آنجا که دکتر آخوندی به موضوع بهسازی بافت‌های نابه‌سامان شهری توجه ویژه دارد، استانداری کردستان بسیار علاقه‌مند است تا از وزیر راه و شهرسازی برای حضور در همایش سکونتگاه‌های فقیرنشین شهری که نیمه اردیبهشت ماه در سنندج برگزار می‌شوددعوت کند. چون این مساله واقعا بحث مهمی در استان کردستان است. شاید کسی باور نکند که حاشیه‌نشینی در این استان تا این حد شدید باشد ولی حقیقتا در این استان مشکل زیادی در این خصوص داریم و هلالی در اطراف سنندج دارد شکل می‌گیرد که نگران‌کننده است. البته ما اقداماتی کرده‌ایم؛ مثلا برای روستاهای اطراف شهر سنندج، که طرح هادی قبلا داشتند و موافقت طرح‌هایشان به اتمام رسیده، مجددا طرح‌های هادی جدید تهیه کردیم که به عنوان سندی در دست بخشداری‌ها و دهیاری‌های استان کردستان باشد.
منبع : پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی
