معاون وزیر راه و شهرسازی در برنامه تلویزیونی پایش، به تشریح سیاست‌ها و برنامه‌های ستاد ملی بازآفرینی شهری پرداخت و هدف اصلی از تشکیل این ستاد را ایجاد هم‌افزایی در تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ها و تأمین منابع رفع آسیب‌های سکونتگاه‌های غیررسمی عنوان کرد.
به گزارش روابط عمومی شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، شامگاه گذشته محمد سعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی و دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری، با حضور در برنامه تلویزیونی «پایش» به تشریح وضعیت حاشیه‌نشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی در کشور پرداخت.
دکتر ایزدی در این برنامه در سخنانی مسئله اصلی را کیفیت زندگی در شهرها عنوان کرد و اظهار داشت: شهرهای کشورمان شاخص‌های کیفیت زندگی را ندارند و پهنه‌های وسیعی از شهرهای ما درگیر مشکلات زیست‌محیطی، امنیت و بحران هویت هستند.
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه با چهارگونه پهنه بازمانده از توسعه در شهرهایمان مواجه هستیم، عنوان کرد: یکی از این گونه‌ها هسته‌های تاریخی مرکز شهرها را شامل می‌شود که در مجموع ۲۵ هزار هکتار مساحت دارند، گونه دوم سکونتگاه‌های غیررسمی هستند که درحاشیه و یا درون شهرها خارج از برنامه توسعه شهرها تشکیل شده‌اند و به نام حاشیه‌نشین و زاغه‌نشینان و در ادبیات جدید ما به عنوان سکونتگاه‌های غیررسمی نامیده می‌شوند. این سکونتگاه‌های غیررسمی در ۹۱ شهر واقع شده‌اند و در مجموع ۴۵ هزار هکتار مساحت دارند. گونه سوم نیز بافت‌های فرسوده میانی را شامل می‌شود که در ۴۹۵ شهر قرار دارند و درمجموع ۶۰ هزار هکتار از مساحت شهر را به خود اختصاص داده‌اند و گونه چهارم نیز روستاهای پیرامون شهرها را دربرمی‌گیرد که در شهرها ادغام شده‌اند. درمجموع حدود ۱۳۰ هزار هکتار بافت ناکارآمد و توسعه نیافته داریم که جمعیتی بالغ بر ۱۹ میلیون نفر را در خود جای داده‌اند.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری، با بیان اینکه عمده‌ترین مشکل حاشیه‌نشینان، بحران ایمنی است، گفت: این مناطق در مقابل زلزله و سیل، تاب‌آوری کمی دارند و فاقد زیرساخت‌های مناسب و خدمات مفید هستند؛ در این مناطق با بحران هویت و ناکارآمدی مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه باید تفاوت هریک از این گونه‌ها را بدانیم، تصریح کرد: بافت‌های تاریخی، ارزشمند و جلوه‌گاه تمدن شهرها هستند که باید باززنده‌سازی شوند. سه گونه دیگر نیز به تناسب، ویژگی‌های خاصی دارند که برای مواجهه با آنها سیاست‌هایی را درقالب سند ملی با ارائه راهکارهایی درسال ۱۳۹۳ تصویب کردیم و به تدوین برنامه‌ها و شکل‌دهی ساختار متناسب پرداخته‌ایم.
دکتر ایزدی همچنین اظهار داشت: در دولت‌های پیشین، برنامه‌ای برای پیشگیری از توسعه مناطق حاشیه‌نشین نداشتیم و درسه سال گذشته تلاش کرده‌ایم که با همکاری دستگاه‌ها، برنامه‌ای برای پیشگیری از توسعه این مناطق داشته باشیم. از سوی دیگر برخورد پروژه محور و نگاه از بالا به پایین دربرخورد با مسائل حاشیه‌نشینی وجود داشت که این امر باعث شد برنامه‌ها، فاقدکارآمدی بوده و با عدم انسجام دستگاه‌ها مواجه باشیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: در بهسازی شهری، شاهد حضور دستگاه‌های متعدد دولت، شهرداری، مدیریت شهری و بخش خصوصی بوده‌ایم که در گذشته بدون هماهنگی و هم‌افزایی در سیاست‌ها، برنامه‌ها و منابع اقدام می‌کردند. در حال حاضر یکی از اهداف تشکیل ستاد بازآفرینی شهری، رسیدن به هم‌افزایی و هماهنگی بین دستگاه‌هاست؛ برای رسیدن به اهداف ستاد بازآفرینی شهری باید نقش دولت، شهرداری و مردم که ذی‌نفعان اصلی هستند مشخص شود تا اقدامات در تقابل با یکدیگر قرار نگیرند.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری، با بیان اینکه یکی از سیاست‌های این ستاد، ارائه تسهیلات به مخاطب اصلی است، افزود: در این راستا تلاش می‌شود با توانمندسازی مخاطبان، آنان را تشویق به نوسازی کنند. ارائه این تسهیلات سال ۹۳ به تصویب هیئت دولت رسید و این امکان فراهم شد تا به وام ۵۰ میلیون تومانی برسد. این تسهیلات دارای تنوع هستند و وام ودیعه مسکن نیز اعطا می‌شود و حتی ابزارهای خرید مسکن فراهم شده است. دراعطای وام نوسازی و خرید مسکن قرار بود مبالغ بیشتری با همکاری شورای پول و اعتبار داده شود ولی چون بانک‌ها بر اساس دستورالعمل، قرارداد را با متقاضیان با رقم ابلاغیه ۱۸ درصدی می‌دهند و منتظر هستند دولت مابه‌التفاوت را پرداخت کند عملی نشد که ما بانک مسکن را محور قرار دادیم و موافقتنامه‌ای میان بانک مسکن و شورای پول و اعتبار منعقد کردیم.
وی همچنین اظهار داشت: مطابق برنامه جاری با همکاری مجلس شورای اسلامی، زمینه را برای هم‌راستاسازی با شهرداری و دستگاه‌ها فراهم کرده‌ایم و شهرداری‌ها موظف شده‌اند که تخفیف عوارض بدهند و سازمان‌های دیگر نیز تسهیلاتی ارائه دهند، از جمله وزارت نیرو موظف شد انشعابات آب و برق و گاز را رایگان کند. دراین راستا مشکل بزرگ عدم اطلاع‌رسانی بسته‌های تشویقی به متقاضیان نوسازی و نیز عدم هماهنگی مدیریت شهری و دستگاه‌هاست.
دکتر ایزدی همچنین به تجربه موفق تهران دراستفاده از نهاد تسهیل‌گر اشاره کرد و افزود: این نهاد با ورود در محله‌ها رابط میان مدیریت شهری و مردم است و مردم و مدیریت شهری را از قوانین آگاه می‌کند. در تلاش بوده‌ایم که منابع مختلف را کنار هم بگذاریم و به کمک منابع سایر دستگاه‌ها، منابع طرح‌های عمرانی را افزایش دهیم. ردیف این اعتبارها نسبت به سال گذشته افزایش ۱۰ برابری داشته و از ۱۰۰ میلیارد به ۱۰۰۰ میلیارد تومان رسیده که این ردیف طرح عمرانی به شکل اهرمی در استان‌ها درکنار منابع شهرداری و بانک و بخش خصوصی و خیرین می‌تواند منبعی بزرگ باشد.
معاون وزیر راه و شهرسازی تأکید کرد: باید فرایندها شفاف باشند و در این راستا برای اعطای تسهیلات تلاش کردیم که به جای گردش کار پیچیده، مردم به طور مستقیم اطلاعات خود را وارد سامانه کنند و تسهیلات را از بانک‌ها دریافت نمایند. تلاش کرده‌ایم که تمام فرایندها را خلاصه کنیم و درنظارت و پایش به دنبال رصد تحقق اقدامات و مصوبات هستیم. دراین راستا تلاش شده که قوانین الزام‌آوری، تدوین و تصویب شود که امیدواریم این اقدامات موجب تحقق برنامه‌های بازآفرینی شهری شوند.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری، همچنین گفت: در حال پیگیری پرداخت دیون دولت به شهرداری‌ها هم هستیم و نیز تلاش داریم که به بخش مغفول‌مانده یعنی منابع خصوصی و مردم، توجه خاص داشته باشیم. نهاد بخش خصوصی توسعه‌گر می‌تواند منابع را سرمایه‌گذاری کند و با استفاده از کمک دولت و شهرداری، اقدامات گسترده‌ای را انجام دهد. در تهران مدل توسعه‌گر مفید عمل کرده که امیدواریم این مدل درسایر استان‌ها نیز عملیاتی شود.
وی همچنین بر ضرورت توجه تمام دستگاه‌های مرتبط به دغدغه مقام معظم رهبری در حوزه بازآفرینی شهری تأکید کرد.
مشکلات کالبدی و کارکردی سکونتگاه‌های غیررسمی
همچنین در این برنامه زنده تلویزیونی، دکتر محمد شیخی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در سخنانی با بیان اینکه در گذشته ستاد ملی توانمندسازی را داشتیم که ساماندهی اسکان‌های غیررسمی را برعهده داشت، گفت: این سکونتگاه‌ها بدون مجوز ساخته می‌شوند و دارای خدمات زیربنایی حداقل هستند. در عین حال بحث بافت تاریخی و فرسوده در نهادهای دیگر دنبال می‌شد که امروز درستاد ملی بازآفرینی شهری، به تمام گونه‌های بافت ناکارآمد توجه می‌شود که البته باید تفکیک در عمل باشد.
دکتر شیخی افزود: ۲۰ میلیون نفر دربافت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند و سکونتگاه‌های غیررسمی دارای مشکلات کالبدی و کارکردی هستند. حاشیه‌نشینان در صحنه‌های مختلف انقلاب اسلامی حضور داشته‌اند اما این مناطق به دلایلی مأمن آسیب‌های اجتماعی شده‌اند و از این‌رو باید نگاهی ویژه به حاشیه‌نشینی داشته باشیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: یکی از دلایل اصلی عدم توفیق برنامه‌های رفع آسیب حاشیه‌نشینی درگذشته، عدم پیش‌بینی مکانیسم اجرا در برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و دلیل دیگر حاکم بودن نگاه دولتی دربرنامه‌ریزی بوده است که در آن نقش بخش خصوصی و مردم نادیده گرفته می‌شد.
وی افزود: خوشبختانه در دهه اخیر، ستاد ملی بازآفرینی، حرکت‌های خوبی را انجام داده که قریب به توفیق بوده ولی تاحدودی پروژه‌محور رفتار شده است.
دکتر شیخی گفت: ممکن است بودجه‌های دولتی، بسترساز رفع آسیب‌های حاشیه‌نشینی باشند ولی کافی نیست و لازم است نهادهای تسهیل‌گر راگسترش دهیم و از نهادهای مردمی استفاده کنیم. گاه اقدامات، نمایشی هستند و برای رسیدن به توانمندسازی واقعی باید اقدامات را درمحله‌ها انجام دهیم و نهادها را با دولت همراه کنیم.
دیگر میهمان این برنامه، مهندس عبادالله فتح‌اللهی، مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران بود که درسخنانی با بیان اینکه دردولت یازدهم به ادبیات مشترک مدیریتی درحوزه حاشیه‌نشینی رسیده‌ایم، گفت: درتهران مسئولیت هماهنگی نهادها با شهرداری است و در این راستا،۳۲ دستگاه اجرایی با هم همکاری می‌کنند.
مهندس فتح‌اللهی افزود: نوسازی، پدیده‌ای اجتماعی و انسانی است و باید وظیفه هر دستگاه در این حوزه مشخص شود.
