چهارمین نشست از سلسله نشست‌های موضوعی دفتر یازدهم با محور"اقشار آسیب‌پذیر و حقوق شهروندی در محدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری" و موضوع "ناتوان‌ها و کم‌توان‌ها و حقوق شهروندی؛ تأملی بر وضعیت سالمندان و معلولان در محدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری" برگزار شد.
این نشست با سخنرانی آقایان دکتر نصراصفهانی و دکتر سام‌آرام و با حضور خانم دکتر خلوق و آقای دکتر جبارزاده(اعضای پنل) و آقای دکتر معیدفر(دبیرعلمی) در روز دوشنبه مورخ 17 آبان‌ماه 95 ساعت 14 در سالن اجتماعات شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران برگزار شد.
دکتر معیدفر در به عنوان دبیرعلمی نشست، با اشاره به اینکه در سکونتگاه‌های غیررسمی و مناطق حاشیه‌نشین با حجم بالایی از سوء‌تغذیه، سبک زندگی پرخطر و مشاغل غیررسمی مواجه هستیم، گفت: سطح مشکلات اجتماعی و ناتوانی معلولان و سالمندان ساکن در مناطق حاشیه‌ای و سکونتگاه‌های غیررسمی نسبت به مناطق دیگر بیشتر است. وی افزود مشکلات اجتماعی و فقر فرهنگی این مناطق آن قدر زیاد است که بدون توجه به آنها تمام تحولات کالبدی باعث فرسودگی و بروز مسائل می‌شوند.
وی عنوان کرد: بر اساس اعلام سازمان بهزیستی سالانه ۳۰ هزار کودک معلول در کشور متولد میشود که محصول ازدواج فامیلی و مشکلات ژنتیکی هستند. همچنین ۳۰۰هزار مجروح سوانح رانندگی داریم که ۲۰ هزار نفرشان معلول می‌شوند و سالانه بر اثر سوانح کار ۲۸ هزار نفر مصدوم و معلول می‌شوند.
ایشان با بیان اینکه خشونت‌های اجتماعی و نادرست بودن مبلمان شهری در ایجاد معلولیت‌ها دخالت دارند، گفت: سالانه ۷۰ هزار نفر معلول در کشور داریم که دلیل عمده معلولیت آنها فقر و ازدواج فامیلی همچنین سوء تغذیه، عدم آموزش، سبک زندگی پرخطر و مشاغل دشوار است. درسکونتگاه‌های غیررسمی با خشونت اجتماعی و عدم استطاعت مالی(برای نگهداری ناتوان‌ها) و فقر اجتماعی بیشتری نسبت به سایر مناطق مواجهیم.
در ادامه معیدفر تاکید کرد: درسکونتگاه‌های غیررسمی با بالاتر بودن سهم ناتوان افزایی و پایین بودن ظرفیت برای مواجهه با بحران‌های کم‌توانی مواجه هستیم. در این مناطق سالمندان و معلولان با خشونت، به حاشیه رانده شدن، مشکلات روانی، احساس سربار بودن، خلاء اوقات فراغت و اختلالات روانی بیشتری مواجه هستند.
پس از آن آقای نصراصفهانی، با تاکید بر ضرورت واکاوی ریشه‌های اصلی مشکلات در سکونتگاه‌های غیررسمی عنوان کرد: توجه به مسائل اجتماعی سکونتگاه‌های غیررسمی مفید است و نباید دیدی صرفاً کالبدی به مسائل و راه‌حل‌ها داشته باشیم. متأسفانه امروز بر اساس تعاریف کالبدی، محله‌های هدف را تعیین کرده‌اند و راه‌حل‌هایی چون خراب کردن خانه‌های این مناطق یا تجمیع آنها را بیان می‌کنند.
نصراصفهانی با تأکید بر اینکه نباید واژه بافت فرسوده گفتمان غالب شود، گفت: براساس آمار ۲۰ درصد جمعیت شهری ایران ساکن سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت فرسوده هستند که اغلب افرادی شرافتمند ولی با درآمد کم و خدمات در دسترس اندکی هستند که این مسئله را نباید نادیده گرفت. متاسفانه دربرخورد با این مناطق «هرندی نمایی» میشود و به ساکنان، برچسب معتاد و کارتن‌خواب زده میشود.
وی به مفهوم طرد اجتماعی به عنوان فرایندهایی که فرد را از مشارکت بازمی‌دارد اشاره کرد و افزود: سالمندی و معلولیت وقتی با فقر همراه شود شدت بیشتری پیدا می‌کند و باعث عدم حضور فرد درجامعه میشود!
ایشان تأکید کرد بطور کلی زمانیکه از سالمند فعال سخن می‌گوییم، منظور سالمند و معلولی است که 4 بعد زیر را دارا باشند:
1- اشتغال
2- مشارکت در جامعه
3- فراهم بودن امکان کار داوطلبانه
4- زندگی مستقل(متناسب‌سازی خدمات، امکانات و مسکن)
وی گفت: بر اساس آمار در سال ۹۰ حدود 6150000 سالمند درکشور داریم که تنها 5/2 میلیون نفرشان (۲۶ درصد) بیمه‌اند و حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند؛ 5/1 میلیون نفر از طریق کمیته امداد حمایت می‌شوند؛ 500هزار نفر هم کمیته امام خمینی و بقیه هیچ پوشش رفاهی ندارند و هیچ نظام حمایتی از آنها پشتیبانی نمی‌کند.
سپس جناب آقای سام‌آرام با بیان اینکه مشکلات زنان سالمند بیشتر است و با فقر بیشتری مواجه هستند و تنها ۳۰ درصد زنان(که ثروتمند هستند) پس از طلاق یا فوت همسر دوباره ازدواج می‌کنند، بر ضرورت اجتماعی شدن و آموزش سالمندان تاکید کرد و گفت: امروز متاسفانه با مسئله پیران سرراهی که اغلب زنان سالمند هستند مواجهیم و به دلیل مسائلی چون سرعت بالای تغییرات و رخ دادن سریع فاصله بین نسلی، جایگاه اجتماعی سالمندان و معلولان تنزل می‌کند.
آرام بر ضرورت مطابقت بومی ارائه خدمات بهزیستی به معلولان و سالمندان بر اساس جایگاه اجتماعی آنها تاکید کرد و افزود موافق شهرک‌سازی در سکونتگاه‌های غیررسمی نیستم چون باعث بروز فساد بیشتر میشود و بهتر است برای هر استان به صورت مجزا به مطالعه و بومی‌سازی بپردازیم. ایشان با تاکید بر اینکه سالمند خوشبخت، فعال است، گفت: باید فضاهای مسکونی را طوری بسازند که سالمندان درتعامل با دیگران باشند تا سلامت اجتماعی آنها تداوم یابد.
در ادامه خانم خلوق، با تاکید بر ضرورت مناسب‌سازی محله‌های هدف بازآفرینی شهری برای سالمندان و کم‌توانان عنوان کرد: معلولان شرایط ویژه‌ای دارند و صفات کم‌توان و ناتوان برایشان صحیح نیست زیرا اگر جسم ظاهری آنها حرکت نمی‌کند، می‌توانند با فکر خود دنیا را تغییر دهند.
وی با بیان اینکه عمده‌ترین مسئله ما درد فرهنگی جامعه است، گفت: این فقر فرهنگی باعث شده سالمندان ما احساس پوچی و سرخوردگی داشته باشند. درآمریکا پاتوق‌هایی برای تعامل این افراد وجود دارد ولی در ایران سالمندان و معلولان دربرنامه‌ریزی‌های مدیریت شهری جایگاهی ندارند.
ایشان بر ضوررت مناسب‌سازی کالبد شهری برای حضور سالمندان و معلولان تاکید کرد و افزود: باید مسائل را درشهر به صورت مجموعه ببینیم و محله‌ها را برای این افراد مناسب‌سازی کنیم.
خلوق با تأکید بر اینکه سالمندی درکشور ما روبه رشد است ولی زیرساخت‌های این رشد فراهم نشده، گفت: بسیاری از سالمندان و معلولان ما خصوصاً در سکونتگاه‌های غیررسمی، درخانه می‌مانند و با کسی تعامل ندارند وحتی سراهای محله معلولان و سالمندان مناسب‌سازی نشده‌اند که این مشکلات به دلیل فقر فرهنگی مجریان و برنامه‌ریزان مدیریت شهری است! ایشان لزوم ظرفیت‌سازی در مدیرت شهری و تخصیص جایگاهی برای مخاطبان و ذینفعان در تصمیم‌سازی‌ها را به عنوان راهکار اعلام کرد.
همچنین دراین نشست، آقای جبارزاده اذعان داشت: براساس آمارها درکشورمان، ۴۲ درصد سالمندان دارای بیماری عضلانی، ۸۰ درصد افسردگی، ۸۲ درصد دارای اختلالات شناختی و 21 درصد کم‌تحرکی دارند. سالمندان و معلولان آسیب‌های مشترکی دارند که ازجمله آنها می‌توان به اضطراب، خشم، محدودیت روابط اجتماعی، بیماری‌های جسمی و دسترسی محدود به امکانات درمانی اشاره کرد.
وی افزود: بازنشستگی که مرگ کار است، درسالمندان بحران هویت ایجاد کرده که درجریان آن نقش‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهند و دچار فقر اقتصادی می‌شوند.
ایشان همچنین به مشکلات جنسی معلولان و کهنسالان اشاره کرد و گفت: بی‌توجهی به این مشکلات باعث بروز سقوط اخلاقی میشود. ۱۴ میلیون سالمند و معلول درکشور داریم که ۱۷ درصد جمعیت کشور ما را شامل می‌شوند.
وی افزود: باید دست به تدوین نظام جامع حقوق شهروندی این گروه بزنیم و حتی می‌توان یک رشته دانشگاهی مختص این حوزه راه اندازی کرد چرا که نحوه ارتباط با معلولان و سالمندان را بلد نیستیم و نیاز به آموزش داریم.
معیدفر در پایان اضافه کرد: حیات اجتماعی ما به مثابه چرخهایست که اگر در بخشی از آن غفلت شود، بخش‌های دیگر را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
سپس جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و سخنرانان و اعضای پانل به سؤالات شرکت‌کنندگان پاسخ گفتند.
پیشنهادات مطرح شده در این نشست عبارتند از :
- توجه به بومی کردن مسائل سالمندان و ناتوانان در بافت‌های شیبدار، روستایی و ...
- توجه به زنان و بحث تفاوت جنسیت در مسایل سالمندان
- توجه ویژه به مسکن سالمندان
- توجه به تأثیر برخی اقدامات ساده و جزئی در بهسازی بافت‌های هدف در توانمندسازی و بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی معلولان.
