چهارمین نشست از سلسله نشست های اندیشه ایران‌شهر در خانه گفتمان شهر و معماری برگزار شد.
این نشست در روز سه‌شنبه 31 شهریور از ساعت ۱۶ الی ۱۸ با سخنرانی آقای دکتر خانیکی و موضوع "شهر ایرانی به مثابه زمینه ارتباطات انسانی، ضرورت مطالعه عرصه‌های شهری و حوزه عمومی، از شارستان تا امروز"در خانه گفتمان شهر و معماری برگزار شد.
در ابتدای این نشست، جناب آقای دکتر ایزدی، ضمن خوش‌آمدگویی، به آغاز جریان فکری اندیشه ایران‌شهر توسط مقام عالی وزارت، آقای دکتر آخوندی در اولین نشست ایران‌شهر مصادف با روز معمار، اشاره کردند. سپس جامعه حرفه‌ای را به همیاری و گفتگو در این جریان فکری دعوت کردند.
سپس آقای دکتر خانیکی سخنرانی خود را اینگونه آغاز کرد: دراین محفل برآنیم که در نقش عرصه‌های عمومی شهری و حوزه‌های عمومی گفتگویی را در شهرهای ایرانی از زمانیکه شارستان می‌نامیدیمش تا امروز که کلانشهر، تأمل کنیم. و البته ضرورت وجود این فضاها به عنوان پالاینده اجتماع را به بحث بنشینیم. امری که همچون فضای سبز که ضرورت زیستی شهر است، به مثابه فضای تنفس اجتماعی شهروندان عمل می‌کند و امروز هم می‌تواند در طراحی‌های شهری ما به جد مورد توجه قرار گیرد و چنان‌که باید و شاید نیست.
ایشان اذعان داشت فضاهای عمومی به طور معمول به عنوان مکان‌هایی تعریف می‌شود که همه شهروندان به صورت آزاد بدان دسترسی داشته و عموم شهروندان بدون نیاز به کنترل، حق ورود و حضور در آنان را دارند. همچنین تأکید کرد این فضاها، از جمله فضاهایی محسوب می‌شوند که می‌شود با غریبه‌ها شریک شد.
دکتر خانیکی اهمیت فضا را در نسبت با جامعه دانست و تأکید کرد فضا، ظرف شکل‌گیری مناسبات اجتماعی است و می‌تواند به عنوان محل تجلی جامعه از ابعاد تحلیلی جامعه‌شناختی ویژه‌ای برخوردار شود.
ایشان با اشاره به نقش‌های متفاوت فضاهای عمومی در دوره‌های مختلف تاریخی در حیات اجتماعی اقتصادی شهر، روند شکل‌گیری و شکوفایی آگورای یونانی و فروم رومی به مثابه مهمترین فضاهای عمومی شهر باستان را نشان از نقش جدی فضاهای عمومی در حیات آدمیان از دیرباز تا کنون دانستند.
وی با تأکید بر تفکیک حوزه عمومی و فضای عمومی، حوزه عمومی را یک پدیده و مفهوم اجتماعی و فضای عمومی را یک پدیده فیزیکی و کالبدی دانست.
دکتر خانیکی تصریح کرد بسیاری از فضاها که در شهرهای گذشته برای مکث، توقف و نشستن استفاده می‌شده همچون سکوهای پیرنشین، جلوخان و میدانچه امروز کارکردی برای ارتباط انسانی و حوزه عمومی ندارند.
وی با اشاره به ریشه شار یا شارستان که از شهر گرفته شده، مسأله گفتگو برای شهر ایرانی و پی گرفتن تاریخی شهر در ایران همچنین پاسخ گفتن به بی‌هویتی ایران را ضروری دانست.
ایشان در ادامه با اشاره به نمونه‌هایی به عنوان نقاط عطفی که با توجه به ویژگی‌های معماری و شهرسازی به خوبی تعریف شده است، از جمله میدان امیرچخماق یزد، میدان نقش جهان اصفهان، شاهچراغ و بازار وکیل شیراز که تعریف فضایی مناسبی برای حضور مردم دارند، تأکید کرد امروزه این مکان‌ها پاسخگوی مردم شهر نمی‌باشد چراکه فضای گفتگو در زندگی امروزی از بین رفته است.
دکتر خانیکی افزود آنچه باید امروزه به آن توجه کرد این است که زمانیکه نمونه‌هایی از تاریخ شهر ایرانی را به عنوان نمونههای موفق حوزه عمومی برمی‌شماریم، واقفیم که دچار افت نوستالژی‌زدگی کاذب نشویم و اتفاقاً حوزه‌ی عمومی در معماری شهر امروزین را که طبیعتاٌ باید به ضروریات زندگی معاصر تن دهد، شناسایی کنیم.
ایشان فضاهای نمونه تاریخی حوزه عمومی را اینگونه برشمرد: میدان و میدانچه، مرکز محله، حسینیه و تکیه، جلوخان و تیمچه.
سپس نقش مراکز و فضاهای عمومی امروز در حوزه‌ی عمومی را در شکل‌دادن به زندگی عمومی جدید شهر(جشن‌ها و اعتراضات خود انگیخته مردمی) و تقویت نقش جوانان در عرصه‌های عمومی امروزین(منجر به غیررسمی کردن فضاهای عمومی) دانست.
دکتر خانیکی وضعیت حوزه‌ی عمومی امروزی در شهر تهران امروز را از رونق افتاده و به نفع خودروها دانست و نمونه موردی چهارراه ولیعصر(پیرامون تئاتر شهر) اشاره کرد.
ایشان در پایان اذعان داشت شهر و شهروندان به گفتگو همانند هوا نیازمندند و این امر به معنای بازگشت به گذشته نیست اما روح حاکم بر طراحی و معماری شهر، می‌بایست با در نظر داشتن و دخیل کردن و بهره‌برداری از توسعه نوین معماری در دنیا، روح فرهنگی و منطق گفتگویی حاکم بر فضاهای عمومی را فراموش نکند و در هر نسبت جمعیتی، وجود یک فضای عمومی زمینه‌ساز ارتباطات انسانی را الزامی تلقی کند چراکه رسمی بودن و عمومی بودن این فضاهاست که از بروز آسیب‌ها و ناهنجاری‌ها پیشگیری می‌کند که این مهم، بار گرانی است بر دوش شهرسازی کشور و مدیریت‌های شهری که شهروندانشان را محترم بدارند...
سپس جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و آقای دکتر خانیکی به سئوالات شرکت کنندگان پاسخ گفتند.
پس از آن آقای دکتر ایزدی ضمن سپاس از آقای دکتر خانیکی عنوان کرد فضاهای عمومی در طول تاریخ چهار دوره زمانی را پشت سر گذاشته‌اند. نخست دوره‌ای که فضاهای عمومی بازارها، مزارها و... بودند. دوم زمانیکه فضاهای عمومی محل یا حوزه‌ی قدرت بودند مانند میدان نقش جهان، سوم فضاهای عمومی برای ماشین‌ها و چهارم فضاهای عمومی رها شده و گم شده که امروزه درگیر آن هستیم و امیدواریم با رفع مشکلات و ایجاد فضاهای گفتگو، در این عرصه‌های شهری موفق باشیم.
